Hilda Flavia Nakabuye richtte Fridays for Future Uganda op, met 50.000 jonge leden de grootste klimaatbeweging van Oost-Afrika. Daarmee strijdt ze tegen TotalEnergies, een Frans olieconcern dat een pijpleiding door natuurgebieden wil aanleggen, met steun van Nederlandse financiële instellingen.

In veel steden, ook in Nederland, dreigt drinkwatertekort. Vaak wordt dat neergezet als louter een gevolg van klimaatverandering. Onterecht, zeggen wetenschappers. ‘Het is vooral een ongelijkheidsprobleem.‘

Bram Büscher (45) is hoogleraar ontwikkelingssociologie aan de Universiteit van Wageningen. We moeten de schotten tussen natuur en mensen opheffen, betoogt hij. ‘De reacties op de wolf laten heel mooi zien hoe we in Nederland alles efficiënt en onder controle willen houden.’

Terwijl overal in Europa een tekort aan zorgpersoneel is, rekruteren de rijkere Europese landen zorgpersoneel uit andere delen van Europa. De herkomstlanden blijven vaak met lege handen achter.

Toeristische reservaten en omheinde parken in Zuid-Afrika beschermen flora en fauna, en hebben vaak witte eigenaren. De lokale, overwegend zwarte bevolking werkt tegen een laag salaris en met gevaar voor eigen leven in de parken, of doet de was en maakt schoon in resorts voor westerse toeristen.

Het lukt maar niet om de hele wereldbevolking in te enten tegen covid-19, hoewel overal erkend wordt dat dit de beste route is uit de pandemie. Waarom is het zo moeilijk? ‘Farmaceuten hebben de macht en de regie.’

Nooit eerder was het zo belangrijk om echt de héle wereld in te enten tegen een ziekte. Toch beschermen westerse farmaceuten en overheden vooral hun eigen belang en bevolking. ‘Juist wereldwijde vaccinatie is de beste strategie om ons oude leven terug te krijgen.’

Als je het bedrijfsleven betrekt bij ontwikkelingssamenwerking snijdt het mes aan twee kanten, zegt Sigrid Kaag, als minister verantwoordelijk voor deze portefeuille. Armoede wordt bestreden en het ‘internationaal verdienvermogen van Nederland’ wordt versterkt. Uit evaluaties van haar ministerie blijkt echter dat de belangen van bedrijven in de praktijk overheersen.

De kans dat het coronavirus in een pandemie zou uitmonden was kleiner geweest als we meer hadden geïnvesteerd in internationale gezondheidszorgsystemen en de WHO, zeggen experts. Ook de Nederlandse overheid heeft dat nagelaten. ‘Ze hebben gezondheid op een grote hoop gegooid met handel. Gezondheid in bredere zin is verwaarloosd.’

Waarom lukt het westerse ontwikkelingsorganisaties niet om de allerarmsten te bereiken? Promovendus Anika Altaf deed onderzoek naar deze vraag in Benin, Ethiopië en Bangladesh. ‘Het menselijke aspect is veel belangrijker dan het financiële aspect. Armoede is een langdurig proces van ontmenselijking.’

In plaats van fondsen te werven in het Westen, kan het veel effectiever zijn om ontwikkelingshulp vanuit de lokale gemeenschap te financieren. Is de rol van de westerse ontwikkelingshulp daarmee uitgespeeld? ‘Wij in het Westen zien hen als hulpeloos en vanuit die blik gaan we geven.’

Filosoof Bart Brandsma ontwikkelde een denkkader over polarisatie en hoe daarmee om te gaan. Burgemeesters, officieren van justitie, politiemensen, radicaliseringsexperts en docenten in binnen- en buitenland: allemaal willen ze van hem leren. ‘Polarisatie is wezenlijk anders dan een conflict.’

De hulpsector moet veranderen, zegt Betteke de Gaay Fortman, zelf directeur van de ontwikkelingsorganisatie Karuna Foundation Nederland. ‘Elke ontwikkelingsorganisatie zou zich regelmatig moeten afvragen of ze niet vooral nog bestaat uit eigenbelang.’