De plicht roept niet

Columns van de week

Hannah Prins en Nicolaas Veul

<div class="lead">
<p class="p_1">Meervoudig Gouden Stropwinnaar Charles den Tex bracht dit jaar de thriller <span class="Cursief">Bot</span> uit, waarin hij in het hoofd kruipt van de geniale IT’er Bas.</p>
</div>
<p class="vraag"><em>In ‘<span class="Cursief">Bot’</span> maken we kennis met beveiligingsbedrijf Willhold. Grootscheepse privacyschending dreigt, maar behalve de bedenker ervan heeft niemand nog toegang tot het computersysteem. Maakt u zich ook daadwerkelijk zorgen over dit soort zaken en probeert u een waarschuwing in uw boek te stoppen?<br />
</em>‘Ik probeer over het algemeen moraalloos te schrijven en dat terrein niet te betreden. Maar ik wilde wel, op de achtergrond, de dilemma’s aanstippen waar uitvinders tegenaan kunnen lopen. Denk aan de atoombommakers: dat waren geniale natuur- en scheikundigen die zich bezighielden met atoomsplitsing. Maar hoe die ontdekking gebruikt is en wie uiteindelijk verantwoordelijk is voor de atoombom en alle slachtoffers en consequenties, dat is vers twee.</p>
<p class="vraag">Tegen die grens loopt de IT’er Bas, hoofdpersonage uit <span class="Cursief">Bot,</span> aan. Hij is degene die het computersysteem bedenkt, ontwikkelt en beheert, maar hij wordt meegezogen in iets dat hij niet heeft voorzien. Lang denkt hij dat hij daarin een buitenstaander kan blijven, maar dat blijkt onmogelijk.’</p>
<p class="vraag"><q class="pull-right">Hij probeert zelfs de keuze tussen zijn vader en moeder, tussen wie een scheiding dreigt, in een algoritme te stoppen.</q><em>Wat fascineert u zo in de IT-wereld?</em><br />
‘We kennen allemaal het cliché van de autistische computernerd. Stieg Larsson heeft het nog verergerd door met Lisbeth Salander de nerd neer te zetten als een misbruikt, autistisch én gewelddadig figuur. Dat heeft de digitale gemeenschap geen goed gedaan. Terwijl mijn ervaring is dat het doorgaans heel vriendelijke en zachtaardige mensen zijn. Kijk bijvoorbeeld naar Anonymous, dat collectief nerds of “hacktivisten”, dat vaak in de publiciteit komt. Ze doen erg hun best afschrikwekkend te zijn met maskers en dreigende teksten als “We are Legion. We do not forgive. Expect us”, maar in wezen doen ze geen vlieg kwaad en hebben ze het beste voor met de wereld.</p>
<p class="vraag">Het enige is: ze zien de werkelijkheid anders. Dat heeft helemaal niets met autisme te maken. Computernerds zijn een soort “superbèta’s”, ze benaderen de wereld technisch. En vanuit hun standpunt doen al die maffe alfa’s heel moeilijk over de wereld. Die zijn gewend overal betekenis achter te zoeken, terwijl zo’n programmeur denkt: hoezo? Als dit – dan dat. Anders dit-plus-1.’</p>
<p class="vraag"><em>Uw vorige vaste personage Bellicher heeft alleen nog een bijrol in ‘Bot’. Is de IT’er Bas uw nieuwe alter ego?</em><br />
‘Ja dahag! Nee, ik ben helemaal geen nerd, ik begrijp daar niks van. Het was ook een enorme worsteling met dat technische gedoe. Iedereen heeft het over algoritmes, maar wat is dat? Ik hoef ze niet te kunnen schrijven, maar ik wil het wel een beetje begrijpen. Kijk, ik wilde een nerd als hoofdpersoon, een aardige gast. En ik wilde laten zien hoe dat werkt in zo’n hoofd. Hij probeert zelfs de keuze tussen zijn vader en moeder, tussen wie een scheiding dreigt, in een algoritme te stoppen. Maar dat loopt spaak en intussen is hij ook nog hopeloos verliefd.’</p>
<p class="vraag"><em>Samen met uw vrouw Anneloes Timmerije schreef u de historische roman ‘</em><span class="Cursief">Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd’</span><em>. Zit er ook een gezamenlijke thriller in het vat, ofwel: kunnen we een Nederlandse Nicci French verwachten?</em><br />
‘Wie weet. Het was heel leuk om samen aan een boek te werken. Maar ik vond het ook erg fijn om daarna weer in m’n eentje te schrijven en vooral om alles weer gewoon zelf te kunnen verzinnen. Ons boek ging over het waargebeurde verhaal van de piloot die na de Tweede Wereldoorlog zijn vrouw in een jappenkamp terugvond, we moesten ons aan de historische feiten houden. Ik merkte dat ik enorm de neiging had dingen erbij te verzinnen, ik ben toch echt een fictieschrijver. Gelukkig was het een roman, dus we hebben er toch een kleine plot in kunnen schrijven.’</p>
<div class="info-box">
<p class="vraag">Dit artikel is afkomstig uit de Vrij Nederland Detective en Thrillergids 2016. Alle 636 recensies lezen? Ren naar de winkel, bestel &#8216;m <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/De-37ste-DT-Gids-2016.htm" target="_blank">hier</a> of lees via Blendle.</p>
</div>


Padu Boerstra

Charles den Tex: ‘Die nerd mijn alter ego? Nee!’

<div class="lead">
<p class="p_1">&#8216;Moord in de oase&#8217; is het derde deel in de Afrikaanse detective Makana-reeks van Parker Bilal, pseudoniem van Jamal Mahjoub.</p>
</div>
<p class="vraag"><em>U bent geboren in Londen, opgegroeid in Soedan, en daarna ging u studeren in Engeland. Waar voelt u zich het meeste thuis?<br />
</em>‘Nergens. Of: op een heleboel plaatsen, in Afrika, het Midden-Oosten en in Europa. Ik denk dat wat een woonplaats bijzonder maakt, bepaald wordt door de mensen die we er kennen. Op het moment woon ik in Amsterdam, waar de liefde me heeft gebracht. Tijdens een werkperiode op het NIAS-instituut in Wassenaar leerde ik de schrijfster Jannah Loontjens kennen, die daar ook resident was. Ik heb nooit eerder iets gehad met een andere schrijver, dus het is in veel opzichten een nieuwe ervaring. En het bevalt me in Amsterdam, de stad heeft een fascinerende geschiedenis. Al moet ik toegeven dat ik de taal een behoorlijke uitdaging vind.’</p>
<p class="vraag"><em>In ‘<span class="Cursief">Moord in de oase’</span> is het 2002, de wereld is nog in shock door de 11 september-aanslagen. Rode draad in het boek is de strijd tegen het terrorisme, maar dan vanuit het perspectief van het Midden-Oosten en Afrika. Vindt u het belangrijk dit onder de aandacht te brengen van uw voornamelijk westerse lezerspubliek?<br />
</em>‘Ik denk dat ik op natuurlijke wijze schrijf vanuit een dubbel perspectief dat zowel de buitenstaander als de insider vertegenwoordigt. Ik reis mijn hele leven al van het Oosten naar het Westen en weer terug. Er wordt vaak beweerd dat er momenteel een <span class="Cursief">clash of civilisations</span> gaande is tussen Oost en West. Maar feitelijk gezien is het de beschaving zelf die op het spel staat. De wereld wordt steeds kleiner en we moeten nadenken in wat voor wereld we willen leven. De overgrote meerderheid van de verstandige mensen, moslim of niet-moslim, wil in vrede leven, voor hun familie zorgen en het beste ervan zien te maken.</p>
<p class="vraag">Het is erg makkelijk om alle moslims te demoniseren en te veroordelen, maar elke keer dat we dat doen, winnen de terroristen en degenen die hen steunen. Europa zou juist trots moeten zijn op zijn geschiedenis van tolerantie, en Nederland al helemaal. Zo’n groot deel van wereld is gespleten door sektarische haat en geweld. De rechts-extremisten en zij die sympathiseren met hun ideeën zijn de beste bondgenoten van IS.</p>
<p class="vraag">Misdaadliteratuur kent een traditie van het beschrijven van sociale misstanden – denk aan Henning Mankell of Stieg Larsson. Het verschil met mij is dat mijn sociale context mondiaal is; ik heb het niet over de Zweedse verzorgingsstaat, maar over de staat van de wereld waar we nu in leven.’</p>
<p class="vraag"><em>Voordat u misdaadromans schreef onder het pseudoniem Parker Bilal schreef u ook romans onder uw eigen naam. Waarom dat onderscheid?<br />
</em>‘Het idee van het schrijven van thrillers onder een pseudoniem was altijd om een extra dimensie aan mijn repertoire toe te voegen. Het is nooit mijn bedoeling geweest om geen andere boeken meer te schrijven. Het probleem is dat ik er zo lang over heb gedaan om uit te vogelen hoe ik een misdaadroman moest schrijven dat ik geen tijd meer overhield om iets anders te schrijven. Desondanks heb ik onlangs een non-fictieboek over Soedan afgemaakt en dat zal onder mijn eigen naam worden gepubliceerd. Daarna hoop ik een paar romans te kunnen voltooien waarvan sommige al half af zijn.’</p>
<p class="vraag"><em>Een mooie bijrol is weggelegd voor Makana’s Norton motorfiets. Heeft u zelf ook zo’n trouwe tweewieler?</em><br />
‘Ha! Ik heb een speciale band met motorfietsen, maar ik heb helaas nooit een Norton bezeten. Wel een Honda, wat helemaal niet hetzelfde is. Daarmee heb ik jarenlang heerlijk rondgereden door Londen, met een koeriersbaantje als excuus.’</p>


‘Er is geen clash of civilizations: de hele beschaving staat op het spel’

<div class="lead">
<p class="p_1">Simon de Waal is thriller- en scenarioschrijver, regisseur en politierechercheur. Met <span class="Cursief">Pentito </span>(2007) won hij de Diamanten Kogel. Dit jaar schreef hij het geschenkboek van de Spannende Boeken Weken, <span class="Cursief">Vector</span>.</p>
</div>
<p class="vraag"><em>‘Vector’ begint met het verhaal van de Russische onderzoeker Ustinov die zichzelf met een dodelijk virus injecteert omdat hij worstelt met een protesterend proefdier, een cavia. Is dat echt gebeurd?<br />
</em>‘Ja! Ik hoorde het jaren geleden en heb het toen met steekwoorden opgeschreven en bewaard om het ooit te kunnen gebruiken. Het is zo’n mooi verhaal: in de Sovjettijd stonden er in Siberië een paar geheime laboratoria waar biologische wapens werden ontwikkeld om in te zetten tegen het Westen. Een van die wetenschappers, Nikolai Ustinov, heeft zichzelf per ongeluk met het Marburgvirus besmet en na zijn overlijden konden zijn collega’s uit zijn bloed een nog dodelijker variant van het virus maken: Marburg Variant U. Met de U van Ustinov als morbide eerbetoon. Die wapens zijn nooit gebruikt, en na de omwenteling is het instituut opgeheven. Maar er schijnen buisjes met het virus erin meegenomen te zijn en niemand weet waarnaartoe. Prachtige aanleiding voor een thriller, natuurlijk.’</p>
<p class="vraag"><em>We kennen u van de harde actie (‘Lek’, ‘Pentito’, ‘Cop vs Killer’) en van de wat bravere ‘Baantjer’-reeks, maar er zit altijd een flinke dosis politiespeurwerk in uw boeken en scenario’s. Dat ontbreekt dit keer.<br />
</em>‘Het leek me een uitgelezen gelegenheid eens buiten mijn comfortzone te treden. Ik heb er een beetje een Hitchcockachtig verhaal van gemaakt: een gewoon iemand belandt in een complexe situatie waar hij totaal geen weet van heeft. Alex is een Amsterdamse jongen met een koffiezaak aan het Javaplein en hij ontdekt dat zijn aan alzheimer lijdende vader een geheim verleden als viroloog heeft. Zal die demente man zich nog iets gaan herinneren? Daar draait het om. Natuurlijk had ik het ook vanuit de Amerikaanse undercoveragent, een soort Jason Bourne, kunnen schrijven. Maar ik wilde eens geen groot pief-paf-poefverhaal maken. Ik vond het leuk om met de verwachtingen daarover te spelen en die niet in te lossen.’</p>
<p class="vraag"><em>Put u veel inspiratie uit uw baan als rechercheur bij de Amsterdamse politie?<br />
</em>‘Het is niet zo dat ik zaken of personen uit mijn politiewerk gebruik voor mijn boeken. Ik zou niet willen dat mensen zich kunnen herkennen, zo van: “Hé, dat is mijn tante Pietje, die moord in dat verhaal van je.” Het gaat meer om details, de cynische humor van rechercheurs, de manier van verhoren. Plus natuurlijk het feit dat ik veel weet heb van hoe procedures werken en hoe het er echt aan toegaat bij een politieonderzoek.<br />
Er zit trouwens ook een nadeel aan rechercheur zijn: ik heb al zoveel meegemaakt dat ik nergens meer van opkijk. Dus toen ik door mijn uitgever met een smoes naar het café was gelokt, reageerde ik totaal niet verrast daar een blije Eppo van Nispen (directeur van het CPNB) aan te treffen. Die zal daar ook wel met iemand hebben afgesproken, dacht ik, en ik liep hem straal voorbij. Moest hij me achterna hollen met die bos bloemen en de uitnodiging het geschenkboek voor de Spannende Boeken Weken te schrijven. Ach, ik laat me niet snel verrassen.’</p>
<p class="vraag"><em>Dan zit er nog een derde poot aan uw carrière: filmregie. Staat er nog iets op stapel?<br />
</em>‘Op het moment schrijf ik me haast letterlijk een nekhernia. Eerst verschijnt op 1 juli mijn thriller <span class="Cursief">Nemesis</span>, over een officier van Justitie die de oorlog aangaat met de onderwereld en daarbij ver buiten het boekje treedt. Daarnaast werk ik aan het scenario voor de film die ik volgend voorjaar ga regisseren. Met Yorick van Wageningen in de hoofdrol. Daar verheug ik me onvoorstelbaar op.’</p>
<div class="info-box">
<p class="vraag">Dit artikel is afkomstig uit de Vrij Nederland Detective en Thrillergids 2016. Alle 636 recensies lezen? Ren naar de winkel, bestel ‘m <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/De-37ste-DT-Gids-2016.htm" target="_blank">hier</a> of lees via Blendle.</p>
</div>


‘Ik wilde geen pief-paf-poefverhaal maken’

<div class="wpg-element paragraph">
<p><span class="02_Bovenkop_Rood">Samuel Bjørk</span></p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De Noorse schrijver Samuel Bjørk maakt furore met Ik reis alleen, vernoemd naar de tekst op het bordje om de nek van een serie vermoorde zesjarige meisjes in poppenkleertjes. inspecteur Holger Munch en de depressieve, maar briljante Mia Krüger</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p> moeten de zaak oplossen.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>We zijn inmiddels wel gewend aan Scandinavische kwaliteitsthrillers</h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>,</h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3> zou je denken, maar het succes van uw boek ‘Ik reis alleen’ overtrof dat van uw voorgangers. Nog voor het verschijnen vochten buitenlandse uitgevers om de rechten, en er is een Amerikaanse én een Zweedse televisieserie in de maak.<br /></h3>
<p>‘Het was overweldigend en volkomen surrealistisch. Onverwacht ook, omdat het bij toeval ontstond, toen ik een oproep zag voor een nationale thrillerwedstrijd. Waar ik overigens als tweede eindigde. Gelukkig vond ik een andere uitgever</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p> en voor ik het wist, was het aan 22 landen verkocht. Van de smak geld die dat opleverde,</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p> ben ik naar een strandje aan de Birmese kust gegaan. Daar wilde ik in alle rust aan het tweede boek schrijven. Maar helaas moest ik eerder terug vanwege een oogoperatie, dus uiteindelijk heb ik het grootste deel van het jaar in en uit het ziekenhuis doorgebracht.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Onder uw eigen naam Frode Sander Øien was u in Noorwegen al enigszins bekend als muzikant en romanschrijver. Waarom schreef u deze thriller onder een pseudoniem? Was u bang dat u daarna niet meer serieus zou worden genomen?<br /></h3>
<p>‘Nee, het ging mij helemaal niet om reacties van de pers of het publiek. Ik wilde mezelf bevrijden van alles wat ik tot dan toe had gemaakt, om in staat te zijn iets totaal anders te kunnen doen. Mijn oorspronkelijke plan was om mijn identiteit nooit prijs te geven. Het was leuk dat, op een paar goede vrienden na, niemand het wist, en dat het gonsde in Noorwegen: wie heeft dit geschreven? Maar in het buitenland was een portretfoto op de achterflap een vereiste. Dus ik ben gezwicht. Maar het is dubbel. Ik had het geweldig gevonden als het een geheim had kunnen blijven.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>In ‘Ik reis alleen’ zijn de slachtoffers vooral kinderen. De kindermoorden en de beschrijvingen van geestelijke en fysieke mishandeling zijn heel aangrijpend</h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>. To</h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>ch zit er geen enkele beschrijving van expliciet geweld in. <br /></h3>
<p>‘Dat heb ik bewust gedaan omdat het verhaal van zichzelf al zo gruwelijk is. Maar ik moest wel diep in de geest van mijn personages duiken om zo te kunnen schrijven dat het voelt of ze echt bestaan. En ik wist niet dat het zo angstaanjagend zou zijn om me te verplaatsen in de dader, om wekenlang rond te lopen met iemand in je hoofd die emotioneel gestoord is. Er waren periodes dat ik niet kon slapen en ’s nachts mijn bed uitging op zoek naar een kroeg, om me weer even normaal te kunnen voelen. Het was een extreme ervaring, maar ook een geweldige kick.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Een grote rol is weggelegd voor een geheimzinnige religieuze sekte die zich schuilhoudt in het bos. Bestaat er in Noorwegen iets dergelijks?<br /></h3>
<p>‘Er zijn hier wel religieuze sektes, maar niet zoveel. Ik heb mij vooral laten inspireren door The Fundamentalist Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints, een afsplitsing van de Mormoonse kerk in de V</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>S: een polygamistische sekte, waarvan de leider een paar jaar geleden veroordeeld is tot levenslange gevangenisstraf vanwege het verkrachten en aanranden van jonge meisjes, met wie hij ‘getrouwd’ was. Wat mij fascineert, is hoe zo’n systeem van misbruik tot stand komt, waarbij een ziek persoon profiteert van zwakke of afhankelijke mensen. Hoe ze hen indoctrineren en laten geloven dat zij de waarheid verkondigen. In breder perspectief gezien kan het ons ook iets leren over machtsverhoudingen in het algemeen. Want geldt voor hoe de rest van de wereld geregeerd wordt niet eigenlijk hetzelfde? Dat er een paar mensen zijn die, vooral uit eigenbelang, de rest van de mensen zeggen wat ze moeten doen?’ </p>
</p></div>


‘Ik moest mezelf bevrijden’

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Waarom Amsterdam? </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Na The Killing, het schrijven van de boekversie van de Deense serie, had ik het helemaal gehad met de scandinoir. Het is zo’n kil genre, eigenlijk, het loopt altijd slecht af en de ondertoon is dat de mens slecht is en nooit zal veranderen. Die Sarah Lund, wat een ijskonijn! <br />Ik kreeg enorme behoefte aan een sympathieke hoofdpersoon, met menselijke kanten. In Amsterdam kom ik al jaren en toen ik de Jordaan ontdekte, wist ik dat ik mijn buurt had gevonden. <br />Ik bedacht een hoofdpersoon, Pieter Vos, een aan lager wal geraakte ex-rechercheur die in een wrak van een woonboot leeft, en kreeg het gevoel dat zo iemand in deze omgeving wel opgevangen zou worden. De Jordaan is een soort kleine gemeenschap, bijna dorps, met die bruine kroegjes, smalle straatjes en levensliederen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Poppenhuis is opgedragen aan Eddie. Wie is dat?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Mijn geliefde hondje, die dertien jaar lang tijdens de dagelijkse ochtendwandeling mijn overpeinzingen over het boek waar ik op dat moment aan schreef, heeft aangehoord. Hij stierf terwijl ik de laatste hand legde aan Poppenhuis en ik mis hem nog steeds. <br />Toen ik in de Jordaan mensen over de gracht zag fietsen met hun hond in een mand voorop het stuur, vond ik dat zo cool dat ik dat per se in mijn boek wilde. Dus er is een glansrol weggelegd voor Sam, de foxterriër van Pieter Vos. Zelf heb ik me niet aan fietsen gewaagd, met of zonder hond voorop. Levensgevaarlijk. In Rome zou ik voor geen goud willen autorijden, en in Amsterdam geldt dat voor fietsen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Biedt Amsterdam nog voldoende stof voor een volgend verhaal?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Jazeker! Mijn volgende boek in deze serie is zelfs al af, dat speelt zich af tijdens de intocht van Sinterklaas. Een merkwaardig ritueel, dat heb je nergens anders in de wereld. <br />Echt, er is hier genoeg, ik stuit op het ene na het andere verhaal. Koningsdag, nog zo’n typisch Nederlands festijn. Dan hult iedereen zich in oranje om al bierdrinkend massaal door de straten te hossen, toch? Lijkt me een uitstekende dag voor een ontvoering of iets anders gruwelijks.’ n </p>
</p></div>


‘Sarah Lund, wat een ijskonijn!’

<div class="lead">‘Het kapitalisme heeft z’n sociale gezicht verloren’</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>&#8216;Dat ik dit jaar De Gouden Strop won, was een prachtige opsteker; vooral omdat ik toch nog steeds een relatief onbekende thrillerauteur ben. Ik schrijf altijd over werkelijk gebeurde zaken die mij raken. In De handen van Kalman Teller is dat een medische misser waardoor een vrouw invalide wordt, en het jarenlange juridische gesjoemel erna. Mijn boeken schrijf ik naast mijn gewone werk als ontwikkelingseconoom, dus vooral &#8216;s avonds en in het weekend. Het is een hobby, al is goed schrijven wel een serieuze aangelegenheid.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>We leven nu in een maatschappij die in staat is jongeren als Mauro uit te zetten, maar de veroorzakers van de financiële en economische crisis ongemoeid laat. Dat vind ik schandalig. Ik ben een aanhanger van het kapitalisme, maar de afgelopen tijd heeft het zijn sociale gezicht verloren. De vrije markt betekent voor mij dat bedrijven verantwoording nemen en in de maatschappij geworteld zijn. Ik ken de financiële wereld van binnenuit, heb vierenhalf jaar bij een bank gewerkt, ik handelde in opties en zat in de dealingroom. Maar dat is twintig jaar geleden, en er is veel veranderd. </p>
<p>De oude bankiers waren tevreden met een mooi salaris, een prachtig pensioen en de invloed die hun positie hun bood. Dat is iets heel anders dan als fund manager twee miljard dollar verdienen met speculeren. Vroeger bedienden banken primair het bedrijfsleven, nu handelen ze in dermate ingewikkelde derivaten dat niemand ze nog begrijpt, buiten de maatschappij om. Na de bank ben ik voor een ontwikkelingsorganisatie gaan werken. Dat was niet zozeer uit idealisme alswel voor het avontuur; het idealisme is bij mij met de jaren gekomen. De omgekeerde wereld eigenlijk, of misschien ben ik gewoon langzaam van begrip.&#8217; </p>
<p><i>Foto: HH</i></p>
</p></div>


Het jaar van Gauke Andriessse, thrillerauteur

<div class="lead">&#8216;Talent moet je helpen om verder te komen&#8217;</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Vanzelfsprekend is een tentoonstelling in eigen land extra spannend omdat er zoveel mensen komen kijken die je kent. Gelukkig ben ik heel blij met hoe de werken nu staan in Museum Boijmans. Maar ondertussen heb ik in mijn atelier al weer een lege maquette van de ruimtes in Museu Serralves in Porto, waar de tentoonstelling in februari opent. Daarvoor moet ik omschakelen, Boijmans even helemaal vergeten en opnieuw beginnen met inrichten. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het is begrijpelijk dat in tijden van bezuinigingen geen sector wordt overgeslagen, maar de cultuursector wordt nu overdreven hard aangepakt. De disproportionaliteit en de valse motivatie maken het onverdraaglijk. De bezuinigingen zijn schadelijk omdat er veel goeds verdwijnt. Vernieuwende en jonge initiatieven worden niet meer ondersteund en gestimuleerd. Hierdoor zal innovatie stilvallen en wijkt jong talent uit naar oorden die vruchtbaarder zijn. Dat is eigenlijk een groot schandaal. Goede educatie is een verplichting van een fatsoenlijke samenleving. Juist in een meer internationale markt doen we er goed aan om instituten als de Ateliers en de Rijks akademie  te ondersteunen. Talent moet je helpen om verder te komen. We moeten er trots op zijn dat er zoveel mensen van buiten onze eigen postcode naar deze instituten willen komen; dat betekent dat we kwaliteit leveren en jonge mensen iets te bieden hebben. Pas als dat niet meer zo is, moeten we ons zorgen gaan maken. Ik geef les in Duitsland en daar is het culturele bewustzijn groter dan in Nederland. Ze hebben daar meer waardering voor kunst en cultuur en er wordt ook meer geïnvesteerd in kunstonderwijs.</p>
<p>Uiteraard ben ik dankbaar voor de kansen en de ondersteuning die ik heb gekregen. Maar ik heb nooit zitten wachten. Je moet proberen je eigen kansen te maken en die vervolgens goed benutten. Uiteindelijk zit het echte kapitaal in de creativiteit van de kunstenaars.’</p>
</p></div>


Het van jaar van Marijke van Warmerdam, kunstenaar

<p>&#8216;Vanzelfsprekend is een tentoonstelling in eigen land extra spannend omdat er zoveel mensen komen kijken die je kent. Gelukkig ben ik heel blij met hoe de werken nu staan in Museum Boijmans. Maar ondertussen heb ik in mijn atelier al weer een lege maquette van de ruimtes in Museu Serralves in Porto, waar de tentoonstelling in februari opent. Daarvoor moet ik omschakelen, Boijmans even helemaal vergeten en opnieuw beginnen met inrichten. Het is begrijpelijk dat in tijden van bezuinigingen geen sector wordt overgeslagen, maar de cultuursector wordt nu overdreven hard aangepakt. De disproportionaliteit en de valse motivatie maken het onverdraaglijk. De bezuinigingen zijn schadelijk omdat er veel goeds verdwijnt. Vernieuwende en jonge initiatieven worden niet meer ondersteund en gestimuleerd. Hierdoor zal innovatie stilvallen en wijkt jong talent uit naar oorden die vruchtbaarder zijn. Dat is eigenlijk een groot schandaal. Goede educatie is een verplichting van een fatsoenlijke samenleving. Juist in een meer internationale markt doen we er goed aan om instituten als de Ateliers en de Rijksakademie te ondersteunen. Talent moet je helpen om verder te komen. We moeten er trots op zijn dat er zoveel mensen van buiten onze eigen postcode naar deze instituten willen komen; dat betekent dat we kwaliteit leveren en jonge mensen iets te bieden hebben. Pas als dat niet meer zo is, moeten we ons zorgen gaan maken. Ik geef les in Duitsland en daar is het culturele bewustzijn groter dan in Nederland. Ze hebben daar meer waardering voor kunst en cultuur en er wordt ook meer geïnvesteerd in kunstonderwijs.</p>
<p>Uiteraard ben ik dankbaar voor de kansen en de ondersteuning die ik heb gekregen. Maar ik heb nooit zitten wachten. Je moet proberen je eigen kansen te maken en die vervolgens goed benutten. Uiteindelijk zit het echte kapitaal in de creativiteit van de kunstenaars.&#8217;</p>


Het jaar van Marijke van Warmerdam, kunstenaar

<p>&#8216;Dat ik dit jaar De Gouden Strop won, was een prachtige opsteker; vooral omdat ik toch nog steeds een relatief onbekende thrillerauteur ben. Ik schrijf altijd over werkelijk gebeurde zaken die mij raken. In De handen van Kalman Teller is dat een medische misser waardoor een vrouw invalide wordt, en het jarenlange juridische gesjoemel erna. Mijn boeken schrijf ik naast mijn gewone werk als ontwikkelingseconoom, dus vooral &#8216;s avonds en in het weekend. Het is een hobby, al is goed schrijven wel een serieuze aangelegenheid. We leven nu in een maatschappij die in staat is jongeren als Mauro uit te zetten, maar de veroorzakers van de financiële en economische crisis ongemoeid laat. Dat vind ik schandalig. Ik ben een aanhanger van het kapitalisme, maar de afgelopen tijd heeft het zijn sociale gezicht verloren. De vrije markt betekent voor mij dat bedrijven verantwoording nemen en in de maatschappij geworteld zijn. Ik ken de financiële wereld van binnenuit, heb vierenhalf jaar bij een bank gewerkt, ik handelde in opties en zat in de dealingroom. Maar dat is twintig jaar geleden, en er is veel veranderd. De oude bankiers waren tevreden met een mooi salaris, een prachtig pensioen en de invloed die hun positie hun bood. Dat is iets heel anders dan als fund manager twee miljard dollar verdienen met speculeren. Vroeger bedienden banken primair het bedrijfsleven, nu handelen ze in dermate ingewikkelde derivaten dat niemand ze nog begrijpt, buiten de maatschappij om. Na de bank ben ik voor een ontwikkelingsorganisatie gaan werken. Dat was niet zozeer uit idealisme alswel voor het avontuur; het idealisme is bij mij met de jaren gekomen. De omgekeerde wereld eigenlijk, of misschien ben ik gewoon langzaam van begrip.&#8217; </p>


<p>Wat als de eurozone toch uiteenvalt? ‘Serieuze’ alternatieven voor een leven na de euro.</p>
<p>Lokaal</p>
<p>Geld is niet alleen een ruilmiddel, maar ook een bindmiddel. Dat is het uitgangspunt van hoogleraar economie van kunst en cultuur Arjo Klamer, die om die reden voorstander is van lokaal geld en beweert dat de gulden terug moet. Want: Europese burgers voelen zich niet verbonden met elkaar. Wij zullen nooit zo voor Griekenland opkomen als het welvarende West-Duitsland destijds het verarmde Oost-Duitsland erbovenop hielp. Lokale munteenheden zijn volgens Klamer dan ook het antwoord op de anonimiteit die de globalisering met zich meebrengt. Het kan Klamer niet lokaal genoeg: als het aan hem ligt, rekenen we af met Rotterdammertjes, Amsterdammertjes en zelfs Gooise Matrasjes.</p>
<p>vn.nl/lokaalgeld</p>
<p>Globaal</p>
<p>Het probleem met geld, zegt de Belgische hoogleraar Bernard Lietaer (verbonden aan het Center for Sustainable Resources van de University of California), is dat er maar één soort van is. En als je afhankelijk bent van één ding, kan er snel schaarste ontstaan. Daarom pleit Lietaer voor complementaire valuta, die diversiteit moeten brengen in ons huidige ruilmiddelsysteem dat geld is. Complementair geld bestaat al: zo kun je in de Verenigde Staten met Time Dollars en in Japan met Fureai Kippu een tegoed opbouwen door vrijwilligerswerk te doen. Met dat tegoed kan dan bijvoorbeeld bejaardenzorg bekostigd worden. Cruciaal in zijn voorstel is dat overheden deze complementaire valuta accepteren als belastinggeld, waardoor het toch terugvloeit in de &#8216;gewone&#8217; economie.</p>
<p>In dit filmpje van een TEDx conferentie in Berlijn kijkt Lietaer alsof hij het wiel heeft uitgevonden, en geeft hij ook nog even de verklaring én de oplossing voor de wereldwijde financiële crisis.</p>
<p>vn.nl/lietaer</p>
<p>Ruilmunten</p>
<p>Eindhoven doet het met het Lokaal Eindhovens Talenten Systeem en Amsterdam met de Noppes, dus het kan écht: goederen en diensten met elkaar ruilen zonder dat daar geld aan te pas komt. LETS is een internationaal bedacht maar lokaal toegepast ruilsysteem, vaak ingevoerd door idealistische types die hopen dat mensen met weinig inkomen zo toch toegang krijgen tot diensten die ze niet met gangbaar geld kunnen betalen. In de Londense wijk Brixton gingen de zaken vanwege de crisis zo slecht dat winkeliers twee jaar geleden met een oplossing kwamen: de Brixton Pound. Buurtbewoners kunnen daarmee in lokale winkels betalen en krijgen ook Brixton Pound-wisselgeld terug. Omdat de munten alleen in die wijk te gebruiken zijn, worden mensen gestimuleerd lokaal producten te (blijven) kopen. Kanttekening: de Brixton Pounds moeten wel eerst ingekocht worden met gewone Britse ponden. Het betaalsysteem bestaat nog steeds en is sinds kort zelfs bruikbaar via internetbankieren.</p>
<p>vn.nl/brixton</p>


Floor Rusman

Alternatieven voor de euro; MEDIAGIDS

<div class="wpg-element paragraph">
<p>In de Londense wijk Brixton gingen de zaken vanwege de crisis zo slecht dat winkeliers twee jaar geleden met een oplossing kwamen: de <a href="http://vn.nl/brixton" class="normal" title="http://vn.nl/brixton">Brixton Pound</a>. Buurtbewoners kunnen daarmee in lokale winkels betalen en krijgen ook Brixton Pound-wisselgeld terug. Omdat de munten alleen in die wijk te gebruiken zijn, worden mensen gestimuleerd lokaal producten te (blijven) kopen. Kanttekening: de Brixton Pounds moeten wel eerst ingekocht worden met gewone Britse ponden. Het betaalsysteem bestaat nog steeds en is sinds kort zelfs bruikbaar via internetbankieren.</p>
</p></div>


Ruilmunten

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Complementair geld bestaat al: zo kun je in de Verenigde Staten met Time Dollars en in Japan met Fureai Kippu een tegoed opbouwen door vrijwilligerswerk te doen. Met dat tegoed kan dan bijvoorbeeld bejaardenzorg bekostigd worden. Cruciaal in zijn voorstel is dat overheden deze complementaire valuta accepteren als belastinggeld, waardoor het toch terugvloeit in de &#8216;gewone&#8217; economie.<br />In dit <a href="http://vn.nl/lietaer" class="normal" title="http://vn.nl/lietaer">filmpje</a> van een TEDx conferentie in Berlijn kijkt Lietaer alsof hij het wiel heeft uitgevonden, en geeft hij ook nog even de verklaring én de oplossing voor de wereldwijde financiële crisis.</p>
</p></div>


Globaal

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Want: Europese burgers voelen zich niet verbonden met elkaar. Wij zullen nooit zo voor Griekenland opkomen als het welvarende West-Duitsland destijds het verarmde Oost-Duitsland erbovenop hielp. Lokale munteenheden zijn volgens Klamer dan ook het antwoord op de anonimiteit die de globalisering met zich meebrengt. Het kan Klamer niet lokaal genoeg: als het aan hem ligt rekenen we af met Rotterdammertjes, Amsterdammertjes en zelfs Gooise Matrasjes.</p>
</p></div>


Lokaal

Marijn van der Jagt

Sander Pleij

Kim Bos

Pieter Groet

Erik de Vries

Ed van Eeden

Arno Ruitenbeek

Minder plot, meer ziel

<p>Kinderboeken-apps zijn het stadium van voorleesboek ontstegen. De vijf beste.</p>
<p>Samen lezen</p>
<p>Het lijkt bijna te mooi om waar te zijn, toch is het wat er in een digitale versie van een kinderboek kan: het verhaal tot leven laten komen. Waren de eerste kinderboeken-apps nog vooral ingescande boekenpagina&#8217;s die werden voorgelezen, inmiddels wordt er gelukkig wel gebruikgemaakt van de mogelijkheden die het medium biedt. Zo kun je Aadje Piraatje, door Marjet Huiberts en Sieb Posthuma, (Gottmer, € 3,99) op verschillende manieren beleven: er is de &#8216;gewone&#8217; variant, waarbij je het boek kunt (voor)lezen en erdoorheen bladeren. Dan is er een soort filmpje, waarbij de tekeningen van Posthuma sprankelend geanimeerd zijn en van muziek en geluiden voorzien. Als extra&#8217;s biedt de app, naast simpele spelletjes, nog de mogelijkheid om zelf een tekening of zelfs een filmpje te maken door te &#8216;knutselen&#8217; met de illustraties. Niks passief achterover zitten dus. Vanwege de verschillende niveaus geschikt voor 3+, 5+ en 7+.</p>
<p>gids.vn/samenlezen</p>
<p>Zelf doen</p>
<p>Mooier wordt het als het verhaal interactief is gemaakt, waardoor je echt kunt &#8216;meedoen&#8217;. Woeste grijze muis van Chantal Bourgonje (Tizio, € 2,39) zit ogenschijnlijk eenvoudig in elkaar, misschien vanwege de collageachtige tekeningen die haast een contrast vormen met het gladde tabletscherm. Maar ga met je vinger over de panter en zijn ogen lichten op, tik de muis zachtjes aan en hij gaat aandoenlijk grommen; op elke pagina is iets te doen. Van dezelfde illustratrice is er ook Finn&#8217;s hoedje van papier, dat nog best wat uitprobeerwerk vergt voordat je alle mogelijkheden doorhebt. Vanaf 3 jaar.</p>
<p>gids.vn/grijzemuis</p>
<p>De allerkleinsten</p>
<p>Prentenboeken zonder tekst zijn bij uitstek geschikt voor de iPhone of tablet. De vaak heldere en simpele beelden krijgen er in de digitale bewerking een dimensie bij: door de plaatjes aan te wijzen, gebeurt er ook echt iets. Zoals in Slik de slang van Hugo Arends (Hatch Search Talent, € 2,39, te koop via de appstore), waarbij je de etenswaren moet slepen naar de buik van de slang om te raden wat hij heeft ingeslikt. Tel de dieren, met mooie illustraties van Caroline Ellerbeck (Appracadabra, € 2,99), gaat nog een stap verder en laat de dieren die je aantikt iets doen. Schildpadden hobbelen ervandoor, hondjes gaan piesen, en het paard steigert. In meerdere talen af te spelen, dus je kunt je kind ook in het Chinees of Arabisch leren tellen. Om uit te proberen is de &#8216;lite&#8217;-versie gratis te downloaden. Vanaf 1 jaar.</p>
<p>gids.vn/teldedieren</p>
<p>Nieuw</p>
<p>Deze week verschijnt de app van De gelukkige olifant van Youp van &#8216;t Hek met illustraties door Georgien Overwater (Leopold) met veel interactieve elementen. En er komt nog meer: eind deze maand verschijnt de app van Kweenie, van de onvolprezen taal- en beeldkunstenares Joke van Leeuwen. Dus wie niet bestand is tegen de olijke Youp-toon (hij leest zelf de app voor), wacht gewoon even op de volgende. Vanaf 4 jaar.</p>
<p>gids.vn/olifant</p>
<p>Over de grenzen</p>
<p>Zoveel stellen de Nederlandse apps nog niet voor, als je The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore hebt gezien. Het interactieve prentenboek over de liefde tussen mensen en boeken is zo&#8217;n beetje het hoogst haalbare op dit gebied, maar het is dan ook gemaakt door een voormalig Pixar-studio-animator. Oorspronkelijk is het animatiefilm, waarvan de trailer alleen al adembenemend mooi is. Vanaf 5 jaar.</p>
<p>gids.vn/lessmore</p>


Digitale kinderboeken; MEDIAGIDS

<p>Carol van Dyk (49)</p>
<p>Bettie Serveert bestaat twintig jaar. Wat doet zo&#8217;n lange periode met een band?</p>
<p>&#8216;We hebben vooral leren spelen! Dat merken we nu bij het repeteren voor de komende optredens, waar we onze debuut-cd Palomine integraal gaan spelen in de oorspronkelijke bezetting met drummer Berend Dubbe. Dat brengt veel herinneringen naar boven en het mooie is: de partijen vallen als kwartjes in elkaar. Alles klopt. Het verschil is dat we nu bewust kiezen om zo te spelen als we toen onbewust deden. Na al die jaren gaat het als vanzelf, meteen. Dat is het spiergeheugen: als je je brein uitschakelt, weten je handen nog precies wat ze moeten doen.&#8217;</p>
<p>Hoe verloopt tijd op tournee?</p>
<p>&#8216;Er is continu tijdsdruk want je móét elke avond op tijd zijn voor het optreden. Vooral in de VS, waar we vaak touren, zijn de afstanden zo groot dat je vaak de hele dag onderweg bent. Het is een paar uur slapen in een goedkoop motel, ontbijt to go scoren, naar de volgende stad rijden, spullen uitladen, opbouwen en soundchecken. En na het optreden meteen de bus inpakken en een motel zoeken. Er is dan weinig tijd voor een sociaal leven naast de band, maar gelukkig zijn de bandleden als broertjes voor me. Je moet er lol in hebben als je voor het bandleven kiest. Ik kijk alweer uit naar de volgende tournee.&#8217;</p>
<p>Wat was uw naarste tijd?</p>
<p>&#8216;De jaren nadat mijn ouders zijn gescheiden. Ik was zeven, we woonden in Canada en mijn moeder, zusje en ik bleven na een bezoek in Nederland opeens hier wonen. Het was een complete ommekeer, van een bos in Vancouver naar een rijtjeshuis in Deventer. Niemand had de moeite genomen om mij Nederlands te leren en op de lagere school sprak zelfs de juf geen Engels. Van een vrolijk kind werd ik een verlegen meisje, op het mensenschuwe af. Het heeft jaren geduurd voor ik goed Nederlands sprak.&#8217;</p>
<p>Hoe doorstaat u de tand des tijds?</p>
<p>&#8216;Volgend jaar ga ik, hoe noem je dat, Sarah zien? Ik verheug me erop en ga een groot feest geven. Van mijn ouders, die jonger lijken qua uiterlijk en geest dan het getal dat naast hun naam staat, heb ik geleerd dat leeftijd een relatief begrip is. Mijn jonge uiterlijk is niet mijn eigen verdienste, het zijn mijn genen. Ik zie geen nadelen aan het ouder worden. Dat geworstel met &#8220;wie ben ik, en waarom zijn wij hier&#8221; houdt op, er is meer tijd voor echt belangrijke dingen. Ik heb nu meer plezier in het leven.&#8217;</p>


Charles den Tex: ‘Die nerd mijn alter ego? Nee!’

‘Er is geen clash of civilizations: de hele beschaving staat op het spel’

‘Ik wilde geen pief-paf-poefverhaal maken’

‘Ik moest mezelf bevrijden’

‘Sarah Lund, wat een ijskonijn!’

Het jaar van Gauke Andriessse, thrillerauteur

Het van jaar van Marijke van Warmerdam, kunstenaar

Het jaar van Marijke van Warmerdam, kunstenaar

Het jaar van Gauke Andriessse, thrillerauteur

Alternatieven voor de euro; MEDIAGIDS

Ruilmunten

Globaal

Lokaal

Minder plot, meer ziel

Digitale kinderboeken; MEDIAGIDS

Tijd van leven