Wie is er nog vruchtbaar?

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

<div class="wpg-element paragraph">
<p><span class="02_Bovenkop_Rood">Nausicaa marbe</span> </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Columniste Nausicaa Marbe verraste dit jaar met haar literaire thriller – of spannende roman – Smeergeld. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Uw vorige boek verscheen in 2001. Waarom moesten we zo lang wachten op een nieuw boek?<br /></h3>
<p>‘Uit angst voor de plot. Ik las geweldige Angelsaksische plot driven novels en heb lang</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p> gedacht dat ik nooit zo’n goede plot kon verzinnen. Nadat ik tien jaar heel veel goede series heb gekeken, w</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>ist ik zo langzamerhand hoe je een verrassende plot in elkaar moest zetten en clichés kon vermijden. Van series heb ik meer geleerd dan uit boeken. Op een gegeven moment begon het te kriebelen en dacht ik: ik kan het wél. Het verhaal van Smeergeld heb ik in een middag bedacht.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>De hoofdpersoon Job leeft met een geheim. Zou u dat kunnen? <br /></h3>
<p>‘Ik ben een enorme flapuit, dus nee, dat zou mij niet lukken. Daarom vond ik het ook zo leuk om over iemand te schrijven die meer</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>geheimen tegelijk kan bewaren. Zijn vrouw, Gaby, vind ik interessant omdat ik zelf niet altijd wist wat zij wist. Ik kon van haar een gelaagd, dreigend personage maken. Ook heb ik met de gedachte gespeeld dat de komst van de ex-minnares en de vriendschap met haar een complot van Gaby was. Maar dan waren de echtgenoten gelijkwaardige tegenstanders van elkaar geworden en dat was niet de bedoeling: ik vond het juist mooi om Job de eenzame alleenheerschappij te geven over de situatie.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Zat de columnist, die u ook bent, u niet in de weg tijdens het schrijven?<br /></h3>
<p>‘Nee, dat zijn twee totaal verschillende werelden. Mijn journalistieke werk draait om opinies over politiek en ik zou niet willen dat die me in de weg staan bij het schrijven van literatuur. Al geeft dit boek ook maatschappij</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>kritiek op corrupte bestuurders, op politici zonder principes, op geldbeluste mensen, op de arrogantie van jonge honden die oudere werknemers kleineren, op overdreven veiligheidsmaatregelen. Maar nooit op een manier waarop ik in mijn columns zou schrijven: het mocht nooit een taal worden die buiten de mijmeringen van de hoofdpersoon zou treden.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Er wordt in </h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>‘Smeergeld’</h3>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3> vaak bij huizen naar binnen gegluurd. Doet u uw gordijnen dicht ’s avonds?<br /></h3>
<p>‘In de winter wel, in de zomer zo laat mogelijk. Maar zelf ben ik absoluut een gluurder: als ik de hond uitlaat, kijk ik graag bij mensen naar binnen. Je kunt zoveel signalen over leven en relaties oppikken uit hoe mensen zitten: dan zie ik een huis met gesloten tussendeuren en denk ik dat de ouders ergens achterin schuilen om de televisie van de kinderen niet te hoeven horen. Of neem een prachtig huis waar het helemaal donker is, en waar alleen achterin een klein lampje brandt waar iemand de krant zit te lezen met een borreltje. Is dat eenzaamheid? Zuinigheid? Onwennigheid van een oudere met het veranderende ritme van de dag? Daar verzin ik meteen een romanscène bij. Elke huiskamer verbergt een romanplot. Het heeft iets guls als bewoners dat willen delen met de wereld. Maar tegenwoordig gaan de meeste gordijnen dicht. Iedereen is bang dat de flatscreen en de laptop inbrekers aantrekken.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Heeft u een vaste manier van schrijven?<br /></h3>
<p>‘Ik heb dit boek in zes maanden geschreven: als de kinderen om acht uur ’s morgens vertrokken, nam ik nog een kopje koffie, kleedde ik me aan – soms ook niet – en zat ik om kwart over acht aan tafel. Een half uur voordat ze uit school kwamen</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>, liet ik nog snel de hond uit en als de kinderen ’s avonds naar bed waren, schreef ik weer door. Ik werk aan de eettafel, dat vind ik het leukst: zo heb ik veel ruimte om me heen, loop ik makkelijk naar de keuken en voor de hond vind ik het ook gezellig. Het schrijven van een boek moet voor mij ook voelen als een pageturner: ik moet op mijn horloge kunnen kijken en denken: wat jammer dat ik al moet ophouden. Zoals je een boek het liefst in een dag zou willen uitlezen, zo wil ik ook schrijven. Anders wordt het een worsteling waar ik vreselijk ongelukkig van word.’</p>
</p></div>


Caroline Buijs

‘Van series heb ik meer geleerd’

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Miek Zwamborn (39)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik ben heel lang onmatig geweest in zwijgen. Mijn overgrootopa werd “de zwijger van Schiedam” genoemd en mijn vader is ook heel stil. Ik vond het lang moeilijk om te praten en ik heb mezelf echt moeten forceren om met mensen in gesprek te gaan. Eind 2006 vroeg een vriendin voor de grap wat mijn goede voornemens waren, en toen zei ik: “Ik ga leren praten.” Want het voelde frustrerend dat wanneer ik tussen mensen zat die een geweldig gesprek voerden, ik daar niet aan kon deelnemen. Dan was ik te langzaam of ik vond dat als ik dan maar één ding op een avond zei, het geniaal moest zijn en dan wordt het heel zwaar om in zo’n gesprek te stappen. Het gebeurde best vaak dat ik me midden in een gesprek heel eenzaam voelde, terwijl ik bij vrienden was. Iedereen had dan een mening, en ik wist niet wat ik ergens van vond. Ik zocht wel in mijn hoofd, maar vond niets wat erop aansloot. Ik had dat heel stille ook niet in de hand: het overkwam me en dan was het een verloren zaak. Nu ben ik veel minder streng voor mezelf, en dat helpt. Toch ligt het nog steeds op de loer. Ik moet blijven oefenen en erop vertrouwen dat niemand zegt: nu moet je weg, want je zegt zoiets raars.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik heb langere periodes in Zwitserland gewoond en daar ben ik een aantal keren gaan lopen in een soort waan. Dan zag ik de bergtoppen en kreeg ik een enorm verlangen om daar op te staan. Als ik daar nu aan terugdenk, is het bizar dat ik hier nog zit, want je weet helemaal niet of zo’n bergtop een scheur heeft of hoe steil het aan de andere kant is. Dat landschap daagde mij uit om dat risico te nemen. Nu kan ik me dat niet meer goed voorstellen, maar toen was het voor mezelf ook niet eens zo erg geweest als ik in dat landschap was verdwenen omdat het tegelijkertijd zo mooi was. Tijdens mijn studie heb ik een half jaar op een kraaneiland in zee gewoond, en daar kon je met een trappetje naar het water toe. Dat deed ik heel graag, maar ik had er zo vanaf gespoeld kunnen worden. Een paar keer voelde ik het water trekken: zo’n mooi, zwart glanzend oppervlak – het voelde haast als een verlokking om daarin te zijn. Niet vanuit wanhoop, maar vanuit het verlangen om verbonden te zijn met iets dat groter is dan jij. De aantrekkingskracht van bergen en zee ging buiten al mijn alarmbellen om.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Als ik op een mooie plek kom, is het heel belangrijk dat ik iets van dat moment mee kan nemen. Wanneer ik tijdens een wandeltocht naar beneden kijk en daar ligt iets waarvan ik denk: dit is de totale verbeelding van dit moment, dan moet het mee – ook als het te zwaar is. Vaak zijn dat stenen. De regels van een steen meenemen luisteren heel nauw. Je maakt voortdurend selecties en dat is ook leuk: dan wil je er een wegdoen, maar dan blijkt die juist heel goed bij de twee nieuwe stenen te passen – zo krijg je een heel dynamische regelgeving. Afgelopen zomer reisde ik per fiets een herbarium uit 1863 achterna van een Nederlands echtpaar op huwelijksreis, en plukte ik een nieuw herbarium bij elkaar. Maar een bloem bevat minder tijd dan een steen, is ook inwisselbaarder dan een steen: volgend jaar komt er weer een nieuwe. Een steen wordt heel langzaam kleiner of verschuift, maar het blijft altijd die steen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Mijn reis afgelopen zomer eindigde op Isle of Wight met windkracht 8. Ik stond op heel spitse rotsen in zee, met op een daarvan een vuurtoren. Ik had mijn haar los omdat dat zo heerlijk was in de wind, en toen dacht ik: die intense streling van de lucht is bijna een erotisch moment. Zo’n moment heeft bijna dezelfde aantrekkingskracht als wanneer je iemand vasthoudt of kust. Dat was ook fijn aan de lange fietstocht, dat je je lichaam op een andere manier gaat voelen – in de stad voel je je lichaam niet op zo’n manier.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Om boos te kunnen worden, moet ik nog eens een cursus doen: nergens in mezelf kan ik vinden hoe dat moet. En als het een keer bijna gebeurt, barst ik in tranen uit alsof ik me vergis in de emotie. Ik heb mijn ouders nooit ruzie zien maken, en dat is misschien ook waarom ik het lang moeilijk vond om mee te doen aan een discussie: dat is het sluimerende begin van een mogelijke ruzie. Het gaat wel iets beter, maar ik merkte bijvoorbeeld ook toen ik een tijdje lesgaf aan de Rietveld dat ik niet wist hoe ik het moest oplossen als er iets sluimerde tussen studenten. Ik weet ook niet hoe ik me moet verdedigen als iemand boos op me wordt.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Soms, als ik op een plek kom en alles klopt – het uitzicht, de begroeiing, de vorm en de kleur – dan voel ik een soort jaloezie. Jaloezie omdat ik er weer weg moet. Ik had als puber een stukje aan de rivier de Noord waar ik veel liever zat dan in mijn eigen kamer: ik hield heel erg van hoe het daar rook, hoe het water de hele tijd voorbij kwam, hoe het stroomde. Het was moeilijk om daar afscheid van te nemen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Traagheid wordt nog wel eens verward met luiheid, maar voor traagheid heb ik een grote sympathie. Ik vind dat veel dingen trager zouden moeten gaan. Meer stilstaan bij wat je doet of ziet, en er niet de hele tijd een nieuwe uitvinding of een nieuwe laag bovenop leggen. Door al die opstapelingen weet je niet meer wat er allemaal onder ligt. Ik probeer langzaam te leven: ik schrijf brieven, ik loop en vertraag mijn blik. Sommige mensen worden kribbig als ik niet meteen op een sms reageer, maar dan ben ik nog iets aan het sparen om terug te schrijven – dat is niet meteen klaar. Maar soms is het ook goed dat mensen zeggen: “Ja, morgen moet het af, hoor.” Want anders had ik nog drie jaar aan De duimsprong doorgewerkt.’ <br />Dit was de laatste aflevering van deze rubriek</p>
</p></div>


Zin&Zonde

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Menno Fernandes (29)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik denk dat ik alles beter weet. Ik weet dat het niet waar is, maar zo voelt het wel. Als ik ergens in geloof, heb ik heel veel overtuiging dat ik slaag. Af en toe is er iets wat ik niet kan, en dat gooi ik dan al gauw overboord. Zo wilde ik als jongetje graag pianospelen, maar ik was gewend dat ik alles wat ik deed meteen kon. Dat werd een worsteling, want om goed piano te kunnen spelen, moet je oefenen.<br />Ik ben ook scheidsrechter in het amateurvoetbal. Bijna alle scheidsrechters zijn ijdel omdat ze erg met zichzelf bezig zijn. Dat is ook logisch want scheidsrechter zijn is iets heel individualistisch. De meeste scheidsrechters denken na over wat ze aantrekken: als ze op zaterdag moeten fluiten, zijn ze op vrijdagmiddag al bezig met het klaarleggen van hun kostuumpje. Ik vond dat eerst onzin, maar ik ben nu net zo bezig met mijn shirtjes. Ik heb nooit een jasje aan, maar als ik moet fluiten, wil ik wel representatief zijn. Ook zo’n typisch dingetje: in het betaalde voetbal zie je al langer scheidsrechters met een rolkoffertje rondlopen, en dat gebeurt nu ook in het amateurvoetbal. En dan hebben we het over de vijfde klasse! Een rolkoffer gaat een beetje ver, maar ik heb wel een tas met wieltjes. IJdelheid als scheidsrechter helpt op het veld. Op het moment dat ik bij een club aankom, weet iedereen: dat is de scheids. En de spelers weten het ook wanneer je in je mooie tenuetje het veld opkomt. Dit is er eentje die het serieus neemt, denken ze dan, en dan sta je al met 1-0 voor. Het is functionele ijdelheid.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik ben slim met geld en er zit wel een kleine handelsgeest in me. Mijn ouders hebben dat absoluut niet, maar mijn oma had dat bijvoorbeeld wel. Ik heb een periode gehad dat ik veel op Marktplaats kocht. Dan had ik bijvoorbeeld een designstoel op het oog die ik móést hebben. Zulke stoelen zijn vreselijk duur, maar dan zocht ik net zo lang tot ik precies bij de juiste persoon voor het juiste bedrag zo’n stoel vond. Tegelijkertijd geef ik niet zo veel om geld en leen ik het makkelijk uit. Ik heb fases dat ik heel hebberig kan zijn: zo wilde ik vroeger altijd de nieuwste telefoon hebben en voelde ik me in een elektronicazaak als een jongetje in een snoepwinkel. Maar nu interesseert het me niet meer en heb ik een oude Nokia – ik ben ouder en heb mijn interesses verlegd. Smartphones zijn nu mijn dagelijkse ergernis: ik word er helemaal gestoord van dat wanneer ik met iemand praat, iedereen op zijn telefoon zit te kijken.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Ik haat jaloezie, zeker op het relationele vlak. Mijn vriendin was in het begin wel eens jaloers en daar heb ik meteen korte metten mee gemaakt door duidelijk te maken dat er geen reden tot jaloezie was: ik ben niet iemand die vreemdgaat. Mijn jeugdboek Zwarte zwaan werd in 2013 voor alle belangrijke prijzen genomineerd en ik won ze allemaal net niet. Het is niet zo dat ik het een ander niet gun, maar ik vind mijn eigen boek wel het beste. Mensen vinden dat arrogant, maar ik vind het logisch: natuurlijk vind je je eigen boek het beste! Als ik een ander boek beter vind, dan had ik toch wel een poging gedaan om dat boek te schrijven? Alleen het hoogste is voor mij goed genoeg, zeker op het gebied van schrijven. Dus vond ik ook dat mijn boek moest winnen, al denk ik tegelijkertijd niet dat ik recht heb op een prijs.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Jaren geleden kreeg ik van iemand een heel mooi espressokopje. Dat was zo’n mooi kopje dat ik dacht: daar wil ik er meer van. Dat liep zo uit de hand dat ik een paar jaar later honderd van die kopjes had. Maar er is ook altijd een grens: ik heb ze allemaal het huis uit gedaan en ben er nu klaar mee.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Misschien komt het ook door mijn opvoeding – van kinds af aan weet ik dat mijn ouders altijd bij elkaar zullen blijven – maar als je een relatie met iemand hebt, dan is dat niet iets vrijblijvends. Dat wordt in onze familie heel serieus genomen. Ik neem het zelf ook heel serieus en ik ben erg gelukkig met mijn vriendin. Ik kom heus wel eens iemand tegen die ik aantrekkelijk vind, maar dan komt het niet in m’n hoofd op om te flirten, laat staan vreemd te gaan. Want zo bén ik gewoon niet.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Ik ben een enorme perfectionist, in alles. Dat is echt afschuwelijk. Het zit me in de weg, maar ik ben er ook een beetje trots op; dat is heel eigen aan perfectionisten. Als mijn boek uitkomt, zit ik overal bovenop: het lettertype, de bladspiegel, de kleur van het omslag – álles. Ik ben me er bewust van dat de uitgeverij helemaal gek van me wordt, dus elke keer put ik mezelf uit in excuses. Maar als ik er een keer niet bovenop zit, gaat het wel vaak fout.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Ik zit vol woede en kan me boos maken om alles. Maar ik loop niet de hele dag schreeuwend door het huis, helemaal niet. Als ik ruzie maak, doe ik dat op rustige toon en weloverwogen, net zo lang totdat de ander gaat schreeuwen. Daar kan ik ze dan op pakken: “Hé, doe eens rustig.” Heel vals, heel gemeen. <br />Op het gebied van kunst kan ik me kapot ergeren dat iets wordt opgehemeld terwijl het slecht is. Zien jullie dan niet hoe kut dit is, denk ik dan. Of ik krijg een goede recensie, en een week later prijst de recensent een ander boek dat ik toevallig ken en slecht vind de hemel in. Wat is mijn recensie dan nog waard? <br />Op het voetbalveld komt veel woede voor. Ik merk dat het helpt om me menselijk op te stellen op het veld. Elke wedstrijd zijn er minimaal tien overtredingen die ik gewoon niet zie. Als je dan naar iemand toegaat en zegt: “Joh, ik heb het niet gezien, maar ik zal erop letten,” dan helpt dat enorm. Ik ben nu veel zekerder in het veld. Eerst was ik een voetballer die toevallig scheidsrechter is geworden, en nu ben ik een scheidsrechter die vroeger toevallig voetballer was.’ </p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ted Brandsen (55)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik werk met mensen van 17 tot 40 jaar die er allemaal fantastisch uitzien en dat is soms wel moeilijk voor mijn ijdelheid. Als ik me in de studio omdraai en mezelf in de spiegel zie, schrik ik altijd. Ik denk eigenlijk nog steeds dat ik er hetzelfde uitzie als die dansers. Hoogmoed vind ik een van de grootste zonden. In mijn functie heb ik veel zeggenschap over mensen en carrières. Als de casting wordt gedaan, ben ik degene die moet zeggen: “Zij wel, zij niet.” Het gaat in overleg, maar ik geef het eindoordeel – en dat is niet altijd objectief. Je moet overtuigd zijn, maar ook bereid om daar vanaf te stappen en te luisteren naar anderen. Ik heb bij een auditie meegemaakt dat iedereen een meisje noemde waar ik niets aan vond, maar uiteindelijk werd ze een van onze meest gewaardeerde solistes. Ik ben graag bereid om dingen anders te zien.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik rook al tien jaar niet meer, maar ik kon dat onmatig doen. Ik denk dat ongeveer 40% van de dansers rookt. Ik snap dat wel: je bent jong, je bent heel erg met je lichaam bezig en je te buiten gaan aan eten zit er voor een danser niet in. Maar je hebt wel stress en dan is roken natuurlijk heerlijk. Het heeft ook iets rebels. Dansers zijn geen sportmensen die zich alleen maar focussen op die halve seconde sneller; het gaat ook over wat je als mens van jezelf laat zien en wat je van het leven meemaakt. Daar hoort bij dat je soms foute dingen moet doen. De Poolse choreograaf Krzysztof Pastor zei wel eens: “Ted, it is time to destroy ourselves. We have to go drink and hit the bottom.” Soms moet je alles helemaal loslaten en heel ver gaan: je kunt het niet alleen op discipline en keurigheid doen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Ik ben gelijkmatig van temperament, maar ik word ongeduldig en kwaad als mensen geen verantwoordelijkheid nemen of hun best niet doen. Woede is soms nodig om dingen vooruit te helpen; als iedereen alles maar goed vindt, verandert er ook niets. Soms moet je het niet pikken en met je vuist op tafel slaan, dan kan er weer iets nieuws gebeuren. Een bepaalde manier van agressie heb je nodig om peper in het leven te brengen. Maar woede als basistemperament vind ik vreselijk.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Ik kon vroeger erg jaloers zijn in relaties, maar dat kwam omdat ik niet goed werd behandeld. Ik ben van nature helemaal niet zo jaloers, maar door die niet zo gezonde relatie werd ik dat wel. Ik kreeg daardoor zo’n hekel aan mezelf, dat vond ik nog het ergste. <br />Jaloezie speelt wel een rol in de danswereld, maar anders dan mensen vaak denken: het is niet alleen maar haat en nijd. Natuurlijk, soms wil je heel graag een rol en als iemand anders die krijgt, kan dat heel vervelend zijn. Het ligt er ook aan in welke fase van je carrière je verkeert: als je op het punt staat om door te breken en iemand anders gaat sneller, dan is dat soms moeilijk. Zelf heb ik er nooit zo’n last van gehad: ik was een late beginner en blij met alles wat ik kreeg. <br />Ik kan wel eens jaloers zijn op balletgezelschappen in het buitenland waar het ogenschijnlijk makkelijker is om de zaal vol te krijgen. Ik had een Duitse collega die altijd zei: “Nou, ik hoef het programma maar aan te kondigen, of het is uitverkocht. Gek hè?” Daar kan ik ontzettend afgunstig van worden, totdat ik laatst hoorde dat het daar ook niet altijd meer vol zit. En dan denk ik wel: zó. Vooral omdat-ie er altijd zo zelfgenoegzaam over was.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik hou niet van gierigheid: een van de belangrijkste eigenschappen die je als kunstenaar moet hebben, is dat je genereus bent en dat je iets wilt toevoegen aan de wereld. Dansen gaat ook over delen: je doet het voor andere mensen. Je kunt het sowieso niet in je eentje doen, je hebt andere mensen nodig om naar je te kijken en om getraind te worden. Het telt niet als je het thuis op de keukentafel doet.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Aan dans zit een heel sensueel en erotisch aspect. Het zou stom zijn om dat te ontkennen, maar het is wat anders dan geiligheid. Als toeschouwer voel je als het ware iets door het lichaam van een ander: dat kan soms een heel sensuele en ook bijna erotische ervaring zijn. Je hebt natuurlijk te maken met mooie, jonge mensen en daar maak je bewust of onbewust gebruik van: als danser, maar ook als choreograaf. In dat lust opwekken bij een ander zit ook iets exhibitionistisch, al is het in een heel gesublimeerde vorm. Die intimiteit van lichamen die bij elkaar zijn, leidt natuurlijk wel eens tot iets. We deden ooit Romeo en Julia met Rudi van Dantzig, en vanaf de eerste toneelrepetitie was het duidelijk dat het bij de twee solisten meer knetterde dan het alleen op het toneel zou moeten knetteren. Ze hadden allebei al een andere relatie, ik was zelfs net op haar verlovingsfeest geweest, en ze wilden het allebei niet toelaten. Maar het is toch gebeurd en ze zijn nog steeds gelukkig samen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Ik dacht altijd dat ik best wel lui was: als ik niet hoef, zou ik een heleboel dingen niet doen. Ik wacht altijd met een ballet maken totdat ik met mijn rug tegen de muur sta. Maar ik zorg wel steeds dat ik in zo’n situatie kom, dus ik ben misschien niet zo lui als ik zelf denk. Gemakzuchtige mensen vind ik de ergste die er zijn: ik vind dat je je best moet doen. We zijn hier op de wereld om er iets van te maken en het is al zo kort, dus doe wat met je leven. Wat het ook is en wat je ook kiest: doe je best! En dat geldt voor alles. Als je met mensen samen bent of je gaat een avond uit: ga niet chagrijnig zitten wezen, maar doe mee – dat is ook voor anderen leuk. Als je ongelukkig bent: doe er wat aan. Ergens iets van maken, iets nieuws neerzetten, met mensen samen iets opbouwen: ik vind dat het leukste wat er is.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Die intimiteit van lichamen die bij elkaar zijn, leidt natuurlijk wel eens tot iets’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Als ik niet hoef, zou ik een heleboel dingen niet doen. Ik wacht altijd met een ballet maken tot ik met mijn rug tegen de muur sta’</p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<p>Tania Kross (37)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik ben voor honderd procent hoogmoedig. Als je Antilliaanse bent en je wilt operazangeres worden en de wereld veroveren, dan moet je een flinke portie hoogmoed hebben, want anders red je het niet. Ik ben ontzettend naïef, en dat vind ik nog steeds fijn omdat ik altijd denk: het komt allemaal goed. Als je niet denkt terwijl je jezelf in de spiegel bekijkt: wauw, wat ben ik een lekker wijf, dan zal niemand jou een lekker wijf vinden. Het gaat erom hoe je jezelf van binnen voelt en hoe overtuigd je daarvan bent. Ik ben geen Nederlandse van geboorte en opvoeding, dus er wordt al snel gedacht: die is arrogant. De meest dodelijke opmerking vind ik: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Het is juist de kunst om ongewoon te zijn en met mijn optreden anderen te prikkelen om uit de sleur van alledag te komen. Ik weet welke ijdelheid ik nodig heb voor mijn vak, die zet ik ook graag in, maar ik sta net zo lief op mijn gympen en zonder make-up op het schoolplein. Dan ben ik niet minder mooi, want je uitstraling is wat je schitterend maakt.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Als ik aan het zingen ben, dan is mijn primaire doel om mijn energie zo te verspreiden dat iedereen van de eerste noot tot aan de dubbele streep met mij in het nu is. Zodat je niet hoeft te denken aan wat je gister vergeten bent en morgen nog moet doen. Ik ben altijd bezig met geven, met steeds hetzelfde doel: dat we het “nu” samen voelen. Het stukje tussen de laatste noot en het eerste applaus is magisch: daar word ik letterlijk stil van, want daar is de hoop het grootst. Dan heb ik alles gegeven, en hoop ik dat ik er iets voor terugkrijg. En als je dat dan krijgt, dan kómt dat toch binnen, joh!’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘In mijn relatie ben ik een heel jaloers typje. Ik ben een leuke vrouw en mijn man en ik hebben een heel leuke relatie, maar hij is een knappe man met een vlotte babbel en tegen alle vrouwen aardig. Sommige vrouwen zijn daar gevoelig voor, en ik voel aan mijn water wanneer zo’n vrouw denkt: o, dat is een leuke man. Omdat mijn man er zo puur in staat, heeft hij het zelf niet door. En daar word ik kwaad om, want ik vind hem daar heel naïef in. Hij hoeft er van mij niet mee te stoppen, maar ik vind wel dat hij zich bewust moet zijn van wat zijn aardigheid met sommige vrouwen doet. Dan zitten ze bijvoorbeeld in een slechte relatie, en gaan hem dat uitgebreid vertellen. En dan denk ik: daar heb je vriendinnen voor, meid. Als ik dan zeg: laat ze hier thuis maar een kopje koffie komen drinken, dan wil zo’n vrouw ineens niet meer. Wat een laffe vriendin is dat dan, hè?’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Ik ben geen flirt, ik ben best preuts en zo trouw als een hond. Soms kom ik mannen tegen die moeite doen voor mij, dan weet ik echt niet wat ik terug moet zeggen. Terwijl ik, als ik een personage als Carmen moet spelen, het behoorlijk kan aanzetten. <br />Ik heb ontzettend veel levenslust en voel tot in mijn kern: ik mag er zijn. Toen ik net in Nederland woonde, ben ik wel eens in elkaar geslagen, maar ik voelde dat niemand mijn plekje kon wegnemen. Dat doe je door zelfstandig te denken en je niet af te vragen wat een ander van je zal denken. Ik heb vanaf het begin van mijn studie gedacht: waarom zou ik geen operazangeres kunnen zijn? Omdat ik van Curaçao kom? Wat een nonsens. Ik kan het toch leren? Dat probeer ik mijn kinderen ook te leren: denk zelfstandig.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik ben onmatig in stofjes. Ik naai en maak van alles, en dat gevoel van met zakken vol stof naar huis fietsen vind ik zo zalig. Ik heb ook wel stoffen via internet besteld, maar het gaat toch om het voelen. Of iets als een mooie knoop: al weet ik nog niet wanneer ik hem ga gebruiken, hij is mooi voor in mijn knopendoos. Waar ik ook geen genoeg van kan krijgen, is als mijn kinderen me om de nek vliegen en dat ze dan naar knakworstjes ruiken. Dat vind ik zo leuk. Niet naar Zwitsal, maar naar knakworstjes: dan voel ik dat ze leven.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Ik krijg zo vaak de vraag: waarom zijn Antillianen en zwarte mensen in Nederland zo boos? Er is een essentieel ding waarom ik denk dat het hele Nederlandse volk niet snapt waarom we zo boos zijn: de slavernij werd afgeschaft, maar in Nederland ging het illegaal nog tachtig jaar door. Ik heb een document onder ogen gehad waarin stond: de zwartjes op de eilanden kunnen niet lezen en schrijven, dus we zeggen hun niet dat de slavernij is afgeschaft. Mijn voorouders komen uit die periode: de opa van mijn oma heeft altijd gezegd dat hij geen slaaf was omdat hij heeft meegebouwd aan de kerk in Willemstad. Vrije mensen werkten in de stad, slaven werkten op de plantages. Ik heb ontdekt dat het niet klopte: hij bleek een slaaf van de bisschop. Dat geheim droeg hij altijd bij zich, en de schaamte daarover wilde hij niet overdragen op zijn kinderen en kleinkinderen. Het is echt niet zo ver weg: ik kende mijn oma, en mijn oma kende haar opa. Ik ken woede, maar ik ken geen wraak. Ik maakte er liever een opera over, <span class="Cursief">Katibu di Shon</span>, <span class="Cursief">Slaaf en Meester</span>; daarin wilde ik de wraak elimineren. Mijn doel was om samen te voelen, vanaf de eerste noot tot de dubbele streep: samen voelen brengt heling en begrip.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Ik kan niet stil zitten en ik heb mezelf nog nooit betrapt op luiheid. Toen ik bij mijn tweede zwangerschap bekkeninstabiliteit kreeg en op de rem moest gaan staan, vond ik dat heel moeilijk. Ik ben niet de beste zangeres, een goede stem hebben er heel veel, maar ik ben wel degene die het hardste werkt en het beste voorbereid is. Elke avond lever ik een tien, en daar komt geen luiheid bij kijken. Die discipline maakt dat ik werk heb en nog steeds gevraagd word. Mijn luiheid besteed ik uit: dat zijn dingen als belastingaangifte en agendabeheer.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Mijn kinderen die me om de nek vliegen en naar knakworstjes ruiken: dan voel ik dat ze leven’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Ik ben onmatig in stofjes. Met zakken vol naar huis fietsen vind ik zo zalig’</p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<p>Peter Terrin (45)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik doe een hele tijd geen domme dingen, totdat ik denk: nu is het mij toegestaan, want ik ben al zo lang voorbeeldig geweest. Dat kunnen kleren zijn, schoenen, een nieuwe bril die ik eigenlijk niet nodig heb. Mijn ouders waren arbeiders en werkten allebei vanaf hun veertiende in een fabriek. Ik heb zeker geen armoede gekend, maar mijn moeder was wel heel, heel zorgvuldig met haar centen. Dat kruipt dan toch in je: ik kan niet ineens een man worden met een gat in zijn hand. Dankzij mijn vrouw ben ik wel veranderd: zij staat iets zorgelozer in het leven. Zij leert mij om al die bedenkingen op het juiste moment achterwege te laten. Ik ben blij dat we samen zijn en dat ze mij een andere man maakt. Of misschien geen andere man, maar dat ze de man die ook in mij zit een kans geeft.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Ik ben een zintuiglijk iemand, heb ik vastgesteld. Mijn dochter Renée kreeg in 2008 een herseninfarct; daardoor kreeg ik een besef van kwetsbaarheid. Kwetsbaar klinkt negatief, hè, je wilt niet kwetsbaar zijn. Je hebt het besef dat jou iets kan overkomen. Je bent gevoeliger, je zintuigen staan op scherp. Maar tegelijk ben je dan ook gevoelig voor wat er mooi is, en daar schuilt mijn wellust in. Ik wil het ruiken, ik wil het voelen, ik wil het proeven, ik wil het allemaal beleven – los van het seksuele. Dat ook. We worden overdonderd door prikkels op een dag, we zien niet meer wat we zien. Als ik naar een boom kijk, dan wil ik echt die boom zien. Ik denk dat wanneer je de volle aandacht geeft aan waar je mee bezig bent, de beleving sterker wordt.’  </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Om schrijver te zijn, moet je twee dingen verenigen die eigenlijk niet te verenigen zijn: je moet enorm zelfverzekerd zijn, maar tegelijk moet je aan elk woord twijfelen. Dat is vreemd en onnatuurlijk, maar wezenlijk. Het beste wat je kunt doen, is gewoon elke dag gaan zitten en doen alsof je een schrijver bent: het is een soort één worden met de rol die je speelt. Inwendig zit een kleine Peter Terrin en die fluistert mij toe: dit is goed, en dit is nog niet goed. Dat toets ik aan maatstaven die ik me kennelijk eigen heb gemaakt. Maar ik weet ook dat ik op een bepaald ogenblik moet aanvaarden wat op papier staat: dat is misschien wel de grootste uitdaging van schrijven. In de pers word ik vaak gezien als een beetje highbrow, nors, een nihilist. Maar dat ben ik werkelijk totaal niet! In mijn boeken toon ik de mens hoe hij is, en als je de mens toont hoe hij is, komt dat snel over als donker. Terwijl ik vind dat ik tegelijk ook de schoonheid toon.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Luiheid is voor een schrijver zo gevaarlijk. Je zit daar alleen op die kamer en niemand ziet je wanneer je denkt: als ik nu eens een half uurtje ging slapen? Dat kan toch geen kwaad? Er zijn verschillende fases in het schrijven, natuurlijk, en de fase die net aan het echte schrijven vooraf gaat, kun je niet forceren. Daarin moet je durven lui te zijn. Maar waar maak je het onderscheid tussen werkelijke luiheid en de periode van nietsdoen die je nodig hebt? Dat is een moeilijk vraagstuk. Ik heb ook van huis uit een bepaald werkethos meegekregen. Toen ik op mijn 23ste besloot om schrijver te worden, ben ik weer thuis gaan wonen. Mijn ouders werkten nog in de fabriek en stonden vroeg op, en ik stond samen met hen op. Als zij naar het werk reden, begon ik te schrijven. Want schrijver worden betekende niet tot elf uur in je bed liggen. Nee, dat was werken. Tussen luiheid en werken zit ik altijd een beetje gewrongen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Dat is de zonde waaraan ik het meest schuldig ben. Toen we nog in de stad leefden, woonden we naast een junk/dealer. Die man leefde in een ander ritme: ’s nachts om vier uur begon hij muziek te draaien op vol volume. En geen leuke muziek, maar death metal. Ons dochtertje was toen één jaar en werd angstig door die onwaarschijnlijke herrie. Vriendelijk vroeg ik hem om hiermee te stoppen; hij grijnsde en deed gewoon door. Ik had hem wel de strot toe willen knijpen! Toen liep het helemaal uit de hand en werd hij agressief. Ik had een vleesmes naast de deur liggen en wist dat als die man ooit zou durven aanbellen, ik hem neer zou steken. Ik wist het! Daarom zijn we uiteindelijk verhuisd. Domme mensen in het verkeer, daar kan ik ook woedend om worden. Mensen die niet in staat zijn om zich in te leven in iemand anders, zich niet kunnen inbeelden wat een vreselijke ellende ze zouden kunnen veroorzaken. Soms denk ik dat die mensen gedwongen moeten worden om literatuur te lezen, want dan leer je om door de ogen van een ander te kijken. Kijk, nu komt de kleine fascist in mij naar boven.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Vanaf mijn derde boek ben ik altijd welwillend ontvangen, ik heb nooit iets te klagen gehad. Ik ben een schrijver van een brede generatie in Vlaanderen en ik weet: dat zijn allemaal goede schrijvers. Maar ik weet ook dat je geluk nodig hebt. Dan zie ik een van mijn generatiegenoten plotseling dat geluk hebben – ze breken door – en dan ben ik blij, altijd, vooral als het goede schrijvers zijn. Maar ik denk dan ook: dat is voor mij een gemiste kans. Ik mag dat een dag toelaten, twee dagen, maar dan moet je verder.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik heb een klein beetje een hang naar slecht eten, naar vettigheid. Ik ga één keer in de week naar de frituur en dat is moeilijk te stoppen. Ik kom natuurlijk uit een arbeidersmilieu; we gingen niet naar sterrenrestaurants. Als het al iets was, dan was het meer een veredelde snackbar. Vooral als mijn vrouw er niet is, steekt de vrijgezelle man de kop op en eet ik foute dingen. En in mijn puberteit was de frituur een soort troosteten tegen eenzaamheid. <br />In mijn schrijven zou ik iets onmatiger mogen zijn. Monte Carlo is een zeer gepolijst verhaal, zeer beheerst. In mijn volgende boek wil ik onmatig schrijven, en niet meer omkijken.’ </p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<p>Kris Berry (32)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Ik heb veel moeite met op tijd komen, omdat ik slecht kan plannen. Vroeger kon ik het prima, maar toen leefde ik ook met een duidelijker structuur. Ik leefde op routine: ik zag er verzorgd uit, mijn kleren waren gestreken en mijn haar netjes geföhnd. Op het kantoor waar ik werkte was alles gefiled, ik wist precies wat er van me werd verwacht en mijn prestaties konden worden gemeten. En nu leef ik van dag tot dag. Ik heb moeite om discipline te vinden in de chaos waarin ik me nu bevind. Als ik een week lang om kwart voor zeven opsta en daarna aan het werk ga, ben ik op mijn allergelukkigst. Maar ik kom vaak pas in het holst van de nacht thuis na een optreden, dus dat maakt vroeg opstaan moeilijk. Ik haalde wel voldoening uit mijn vorige werk en ik was er ook goed in, maar muziek maken is wat ik écht wil. Een tijdlang dacht ik: ik kan altijd nog terug, maar nu denk ik: ik moet hier in zien te overleven, want dit is wat ik wil. Succes is niet te meten in dat je goed bent in iets of dat je veel geld verdient, maar in dat je doet wat je wílt doen. Ik koos voor de muziek, en dat ik nu kleiner woon wil niet zeggen dat het niet klopt dat ik muziek maak. Ik ben nog wel zoekende welke kant ik binnen de muziek op zal gaan. Hopelijk zal mijn tweede album echt helemaal van mij zijn.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Er bestaan mensen die denken: ik hoop dat mijn vriendinnetje zo weggaat, zodat ik alle koekjes in mijn eentje op kan eten, maar zo ben ik niet. Ik vind het fijn om te delen en fijn om te geven: door te geven, ontvang ik. Ik mag dan misschien wel heel simpel wonen maar als hier mensen over de vloer komen, klap ik mijn tafel uit en wordt de woonkamer een eetkamer. Dan dek ik de tafel met een wit tafelkleed en gebruik ik mooi porselein en zilveren bestek. Dan doe ik even deftig, puur omdat ik iedereen wil verwennen. Ik hou van verfijnd eten, zoals een risotto die bereid is met bouillon getrokken uit een karkas, in plaats van met bouillon uit een pakje. Als er iemand jarig is, sta ik vroeg op en zorg ik dat ik een taart heb gebakken om mee te brengen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br />‘Er is pas bij me ingebroken. Eerst dacht ik nog: er is een hyena door mijn raam gesprongen en die heeft die pootafdrukken op mijn bed achtergelaten; ik kon niet begrijpen dat een mens dat had gedaan. Het enige wat gestolen is, is precies wat voor mij van emotionele waarde was: de sieraden die mijn oma van haar oma voor mij had bewaard. Ik heb overal gewoond en altijd heel goed en netjes op mijn spulletjes gepast. En nu heeft een of andere idioot het meegenomen. Waarschijnlijk om het om te laten smelten en te verkopen voor veel minder dan het waard was. Ik was boos, maar al na vijf minuten dacht ik: het zijn maar materiële dingen. Zelf ben ik er nog. En ik dacht: ik hoop dat degene die dit heeft gedaan, zich realiseert dat-ie nog steeds kan veranderen. Ik merk dat ik steeds minder dingen nodig heb, er is niets wat je van me af kunt pakken. Toen ik klein was en ik net vanaf Sint-Maarten op Curaçao ging wonen, sprak ik maar een beetje Nederlands. In de Nederlandse les lazen we een artikel met de titel: “Ik ben beroofd, maar niet van mijn optimisme”. Ik snapte er toen helemaal niets van, maar dat zinnetje is wel blijven hangen.’ </p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst <br />‘Vroeger was ik jaloers en onzeker in de liefde. Niet in vriendschappen, die deelde ik heel graag. Maar in de liefde wel, en vaak ook terecht. Het was een onzekerheid die puur intuïtief was, en ook bevestigd werd. Niet dat het iets met vreemdgaan te maken had, maar als je voelt dat iemand jou niet echt wil ook al zegt-ie van wel, dan ben je al jaloers als iemand maar een beetje hartelijk is tegen een ander. Omdat dat precies was wat ik miste. Terwijl als ik wist dat het zou kloppen met iemand, dan zou ik diegene juist met heel veel trots los kunnen laten.’ </p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik had vroeger dus een commerciële baan op de Zuidas: ik werkte in de complexe wereld van business intelligence. Toen had ik een heel ander leven, inclusief een ander salaris en een ander huis. Je zou kunnen zeggen dat ik er drastisch op achteruit ben gegaan, maar ik vind van niet. Ik voel me rijk, ook al ben ik het niet. Maar wat is gebleven, is dat ik gek ben op auto’s. Ik ben op Curaçao opgegroeid met auto’s: mijn oma reed in een gouden Pontiac, zoals in de serie Knight Rider, en ze leerde me autorijden toen ik vijftien was – mijn moeder wist van niets, natuurlijk. En mijn opa had alle soorten Cadillacs die je je maar kunt wensen – inclusief de Thunderbird.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik zou willen dat ik wat ijdeler was. Nu denk ik vaak: ik heb veel meer potentie om er een beetje verzorgd bij te lopen, maar meestal ben ik zo gehaast dat ik daar geen tijd voor heb. Mijn moeder woont op Curaçao en die vindt het echt niet leuk om te zien dat ik mijn haar nu zo heb: van haar heb ik juist geleerd om er verzorgd uit te zien.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Ik heb nog maar twee keer meegemaakt dat ik zo verliefd was dat ik dacht: ik hoor bij jou. Maar steeds vinden mannen me dan te overweldigend, en dan lopen ze weg. Dat maakt niet dat ik bang ben om opnieuw verliefd te worden, ik vlieg er steeds weer als een domme mug in. Alleen: het gebeurt me niet zo vaak, omdat het iets is wat je moet overkomen – je moet er alleen toevallig bij zijn. Ik wil per se die hoteldebotel verliefdheid voelen. Anders is het ’m niet. Ik wil denken: jij bent perfect voor mij, puur omdat ik dat voel. Dat is het enige wat telt, zelfs als diegene misschien niet eens bij me past. Vaak heeft het te maken met hoe die persoon de dagelijkse dingen doet. Hoe hij afwast, bijvoorbeeld, of hoe het voelt om samen met hem af te wassen.’ </p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<p>Roos Vonk (53)</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik hou van chocola, maar sla daar niet in door. Ook niet in andere consumptieve dingen. Ik kan in andere dingen wel onmatig zijn. Zo ben ik ooit verliefd geweest op een “foute man” en daar ging ik te lang mee door. Instinctief deed het te veel pijn om met hem te breken, en in plaats van het advies te volgen wat ik zelf altijd geef – laat het los, accepteer dat het pijn doet, zet je eroverheen – ging ik toch weer bellen. In die tijd, tien jaar geleden, gaf ik workshops over bindingsdrang, maar ik vertelde mijn cursisten niet dat ik zelf in een ongezonde relatie zat. Ik begreep natuurlijk wel heel goed hoe het werkte, en grappig genoeg waren dat qua beoordeling dan ook de beste workshops die ik gegeven heb, met alleen negens en tienen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Woede&#038;Wraak<br /></h3>
<p>‘Ik ben er niet goed in mijn irritatie of ongeduld te verbergen. Ik ben niet bang voor ruzie en ik ben niet iemand die zijn best doet om het gezellig te houden als ik het niet gezellig vind. Als iets me niet bevalt, laat ik dat blijken, en dat is wel een zwakte. Ik houd me te weinig bezig met of ik nog genoeg emotioneel krediet bij iemand heb. Dat is iets waar ik op moet letten omdat ik me gemakkelijk van mensen kan afwenden. Ik doe wel mijn best om aardig te zijn, maar ik ben blijkbaar niet goed in het verbergen van mijn gevoelens.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Ik denk dat ik gemiddeld hoogmoedig ben, hoewel ik weet dat sommige mensen die mij niet kennen het gevoel hebben dat ik daar meer last van heb. Ik weet niet precies waar dat aan ligt. Ik geloof echt dat je niet ver komt als je ego de regie heeft. Je kunt je beter afvragen: wat voor mens wil ik zijn? Dat is een veel betere vraag dan: krijg ik wel genoeg erkenning en waardering? Voordat het bedrog van Diederik Stapel uitkwam, ben ik naar buiten gekomen met een persbericht over “vleeshufters” dat achteraf ook op zijn verzinsels was gebaseerd. Dat was te voorbarig en dat was mijn fout: ik had de pet van wetenschapper op moeten hebben en niet die van dierenbeschermer. Toen zeiden mensen: die Vonk wil weer in de media zijn. Terwijl dat niets met mijn ego te maken had – dat is wel het laatste waar je aan denkt als je bezig bent met het redden van dieren. Maar tot 2011 was ik wel heel succesvol, en misschien had ik wel te veel een gevoel van onoverwinnelijkheid gekregen en moest ik even met de voetjes op de grond gezet worden. Ik ben bijvoorbeeld samenwerkingsgerichter geworden: ik heb nu meer behoefte aan overleg. Tot dan toe ging ik altijd mijn eigen gang en vond samenwerken vooral tijdrovend. Misschien had ik die fraude van Stapel wel in de gaten gehad als ik meer met mijn collega’s had overlegd.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Als het goed met mij gaat, heb ik geen reden tot afgunst. Maar bij de publiciteit rond een nieuw boek kan ik afgunstig zijn op mensen die veel media-aandacht krijgen voor hun werk. Ik had met mijn nieuwe boek bij Pauw &#038; Witteman of bij RTL Late Night willen zitten, maar ze wilden mij niet. Dan heb ik er daarna even wat minder lol in om naar die programma’s te kijken: poeh, wat is dat saai, denk ik dan, ze hadden veel beter mij kunnen nemen, haha. In relaties ben ik nooit erg jaloers geweest. Ik heb een vriendin die loopt te piepen als haar vriend naar andere vrouwen kijkt, maar dat hoort gewoon bij mannen, vind ik. Ik zou me zorgen maken als ik een man had die geen oog heeft voor vrouwelijk schoon.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Ik weet niet of het komt doordat ik in de overgang zit of omdat ik al een tijd geen relatie heb, maar lust is geen thema dat mij momenteel bezighoudt. Ik heb genoeg beleefd op dat vlak en daar ook over geschreven. Bijvoorbeeld dat als je relatie niet veilig is, je als vrouw een hogere seksdrive hebt: ik denk omdat je onbewust een band tot stand wilt brengen. Ik zat een tijdje in een heel veilige relatie, maar ons seksleven was knudde. Op een gegeven moment maakte hij een slippertje en toen mijn eerste gevoel van gekwetstheid over was, had ik een week lang veel meer zin in seks met hem. Gek eigenlijk, dacht ik toen, want normaal vond ik er niets aan. Dat was waarschijnlijk toch om hem terug te veroveren. En dat heeft iets oneerlijks, want dat betekent dat mannen die veiligheid bieden minder seks krijgen. Ik weet het niet uit onderzoek, maar wel als ik afga op mijn eigen ervaringen: foute mannen krijgen de beste seks.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik maak me zorgen over de hebzucht van mensen, ik heb zelf niet de behoefte aan alsmaar méér. Maar het helpt natuurlijk als je genoeg verdient, dan kun je ontspannen met geld omgaan. Voor de helft van de werkweek ben ik ondernemer en dan heb je goede en slechte tijden. Laatst had ik een dip in mijn inkomsten en dan merk ik wel dat het mijn aandacht heeft: wat als ik nou die rekening niet kan betalen? Dan ga ik zuiniger leven. Maar ik ben niet gierig, ik geef bijvoorbeeld veel geld aan goede doelen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Het zit in de aard van de mens om je gemak te willen nemen: lekker eten, voor de tv hangen en niets doen. Ik herken dat, maar ik heb er weinig last van omdat ik intrinsiek gemotiveerd ben voor bijna alles wat ik doe. Het enige waar ik mezelf wel eens een schop voor onder m’n kont moet geven, is tentamens of essays nakijken van studenten: dat vind ik echt vervelend werk. Laatst moest ik een stapel essays nakijken en toen heb ik er echt werk van gemaakt omdat een paar studenten vorig jaar hadden gezegd dat ze mijn commentaar te summier vonden. De uitdaging is dan om het zo voor jezelf te vertalen dat je weer gedreven kan zijn: dat heet in de psychologie zelfmotivering. Ik dacht: ik kijk bij elk essay waar nou de sterke en zwakke punten van deze student zitten. Wat kan ik die student nou meegeven waardoor-ie echt tot zelfverbetering komt? Dan is nakijken opeens weer leuk.’ </p>
</p></div>


<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Gulzigheid&#038;Onmatigheid<br /></h3>
<p>‘Ik ben behoorlijk in control. In alles. Toen ik jonger was, dacht ik dat dat een slechte eigenschap was, maar nu zie ik dat het goed is, want daardoor kan ik veel werk verzetten en ben ik gedisciplineerd. Als ik op een feestje ben en het is leuk, dan denk ik vaak: nu ga ik weg, want veel leuker dan dit zal het niet meer worden. Ik mis een verslavings-gen: ik eet en drink matig, ik wil er niet uitzien als een verlept iemand die te veel witte wijn drinkt, afschuwelijk vind ik dat. Dus ik doe aan sport en eet gezond, maar nooit extreem want daar heb ik een hekel aan: van die mensen die suiker ineens als heroïne beschouwen. Hou toch op. Op emotioneel gebied ben ik wel gulzig: ik smijt met energie. Als ik iets doe, dan wil ik tot het uiterste gaan. Die houding verwacht ik ook van anderen en daar kan ik soms drammerig in zijn. Daarom vraag ik regelmatig: als ik irritant word, zeg het dan. Ik kan er wel tegen als iemand zegt: hou nu even je kop.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hoogmoed&#038;IJdelheid<br /></h3>
<p>‘Soms zit mijn ego me in de weg, maar ik probeer daar niet naar te leven want ik wil geen onaangenaam iemand zijn die zichzelf op de eerste plaats zet. Maar dat is ook ingewikkeld, want het werk dat ik doe vergt dat ik mezelf laat zien. Ik ben trots op wat ik doe, ik sta graag op het podium en ik vind die aandacht leuk. Misschien heb ik die aandacht zelfs wel nodig om me goed te voelen. Dat is een complex iets en dat heeft veel te maken met mijn achtergrond: mijn vader was psychiatrisch patiënt, hij had angststoornissen en daardoor ben ik onveilig opgegroeid. Ik had vroeger altijd het idee dat ik de beste moest zijn en ik was hysterisch ambitieus. De angst om niet gezien te worden was heel groot. Om me goed te voelen had ik erkenning nodig van buitenaf en dat houd je natuurlijk niet vol: op mijn 26e kreeg ik een burn-out. Inmiddels is dat beter in balans: het idee van de beste willen zijn heb ik uit mijn hoofd gezet, niemand is ooit de beste. Nu weet ik: ik ben het gelukkigst wanneer ik een boek schrijf, maar ook wanneer ik deel uitmaak van iets groters, zoals bij de literaire variétéshow Bijlmer Boekt. Mijn drijfveer bestaat dan uit ontmoetingen met mensen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Lust&#038;Wellust<br /></h3>
<p>‘Met veel dingen ben ik een laatbloeier, en zo is het ook met lust. Vroeger zat ik ingewikkelder in elkaar en had ik door mijn onveilige opvoeding allerlei angsten, waardoor ik me niet durfde te geven. Vanaf mijn veertigste ben ik daar veel vrijer in geworden, en kan ik beter genieten van lust – met mijn eigen man. Het heeft denk ik ook te maken met autonomie: vroeger durfde ik niet autonoom te zijn. Bij lust moet je niet bang zijn om een beetje kapot te gaan en jezelf te verliezen, en daar was ik nou precies heel bang voor. In mijn werk ben ik heel zintuiglijk: ik wil dat je de taal in mijn boeken bijna fysiek ervaart. In mijn nieuwste boek Rafaël beschrijf ik de overtocht van Tunesië naar Lampedusa en na het schrijven daarvan was ik gewoon zeeziek. Boeken waarbij ik de schrijver zie zitten terwijl hij mooie zinnen maakt, vind ik helemaal niets.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Hebzucht&#038;Gierigheid<br /></h3>
<p>‘Ik probeer niet gierig te zijn. Mijn man zegt wel eens: jij bent een boekhouder. Ik weet precies wat ik wel en niet kan uitgeven omdat ik bang ben voor armoede, ik ben freelancer en er wacht geen erfenis. Pas zes jaar geleden hebben we voor het eerst een huis gekocht, tot die tijd woonden we op zeventig vierkante meter en sliepen we in de achterkamer: ons bed was tegelijkertijd een boekenkast. Ik moest echt een drempel over om een huis te durven kopen, er was niemand in mijn familie die zo iets deed. Het enige waar ik me aan te buiten ga, zijn kleren. Vooral als ik hard heb gewerkt of net een boek af heb.’<br />Woede&#038;Wraak<br />‘Toen de kinderen nog klein waren en ik nog meer met ze te stellen had, kon ik soms buiten zinnen raken van woede. Dan schaamde ik me naderhand kapot en probeerde ik wel altijd uit te leggen waarom ik zo kwaad werd. Vaak hing dat dan samen met stress of vermoeidheid. Op de middelbare school had ik een leraar Nederlands die ons een toneelstuk liet maken waarin je alleen maar mocht schelden. Dat moet je net pubers laten doen: ik herinner het me als een enorme bevrijding. Ik deed dat ook wel eens met mijn zoontje toen-ie een jaar of zeven was. Dan stelden we ons dingen voor die helemaal niet konden: schelden op straat of mensen een schop geven. We wisten dat we dat nooit zouden doen, maar het was heerlijk om over te fantaseren en het kanaliseerde de woede.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Luiheid&#038;Gemakzucht<br /></h3>
<p>‘Ik wou dat ik wat luier was. Dat móéten werken heb ik heel sterk. Het is mijn kracht en tegelijk mijn zwakte: je moet ook los kunnen laten, wil je ideeën krijgen voor een nieuw boek. Dat vind ik moeilijk, want het liefst wil ik gelijk weten wat ik ga doen. Ik ben bang om te zwemmen, dat vind ik eng. Aan de ene kant durf ik bijna alles en aan de andere kant ben ik heel angstig voor de leegte na een afgerond project. Vooral vroeger was ik extreem bang voor een verloren gevoel en geen controle hebben. Dat wordt beter.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Jaloezie<br />&#038;Afgunst <br /></h3>
<p>‘Een paar jaar geleden ging ik op tournee met Herman Koch, Michiel Romeyn en Frans Thomése. Dat was hartstikke leuk, maar op een gegeven voelde ik me steeds kleiner worden. Ik dacht: zie je wel, al die mensen komen alleen maar voor hen omdat zij meer boeken verkopen dan ik. Wat stelt mijn ding dan voor? Totdat een vriendin zei: je moet ophouden met concurreren. Wees blij voor een ander. Vanaf dat moment had ik geen last meer van jaloezie en kon ik ook stralen. Hoe minder je jezelf centraal stelt, hoe meer je je kunt overgeven aan je omgeving. Onze samenleving is daar niet op gericht, het is allemaal ik-ik-ik, dus vind daar maar eens een weg in. Maar voor mij was het een leermoment.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Vrij Nederland 24 MEI 2014</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Vrij Nederland 24 MEI 2014</p>
</p></div>


<p>Lee Towers (68)</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Ik kom uit een gezin met zes kinderen. Mijn vader was van 1888; toen hij 68 werd, was ik tien. Wij moesten rondkomen van zijn AOW: hij kon niet meer werken van de reumatiek. Mijn moeder had twee werkhuizen terwijl ze thuis zes kinderen had. Dus als kind was ik altijd jaloers op iedereen die meer had dan wij. Ik haatte het dat wij zo arm waren, het zorgde ervoor dat ik ging liegen. Als het Sinterklaas was geweest en iedereen vertelde op school over z’n cadeaus, dan verzon ik de mooiste cadeaus bij elkaar. Want ik kreeg helemaal niets – ja, een suikerbeestje. Kinderen uit middenstandmilieus zaten op dezelfde lagere school als ik. Die hadden winkels en reden in dure auto’s, en ik liep in een vermaakt pak van mijn oudere broer. Dat verschil was heel zichtbaar, waardoor ik het gevoel kreeg dat ik bij de onderlaag hoorde, en dat deed pijn. Maar die armoe was misschien ook wel een drijfveer om verder te ­komen. Op mijn twintigste was ik onderhoudsmonteur, maar ik had ook al mijn ­eigen orkesten. Daar genoot ik van, en uiteindelijk verdiende ik meer dan mijn baas.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Lust was taboe en onbespreekbaar in ons zwaar christelijke gezin. Natuurlijk heb ik vriendinnetjes gehad, maar toen kwam ik Laura tegen met drie kinderen en daar ben ik mee getrouwd. Ik was zo verdrietig dat mijn ouders door hun leeftijdsverschil uit elkaar groeiden en gingen scheiden, dat ik graag een eigen gezin wilde. Wat dat betreft ben ik geen doorsnee artiest: we zijn 42 jaar getrouwd en ik ben geen womanizer. Ik ben niet de man van seks, drugs en rock-’n-roll. Ik heb zo veel respect voor Laura – zij is mijn lotje uit de loterij – dat ik haar dat ook niet wil aandoen: dat is een soort discipline. Net als dat wanneer ik ’s avonds het land in ga, ik geen druppel drink. Dus Laura hoeft nooit te denken: hoe komt-ie nou vanavond weer thuis, en ik stap nooit met zó’n kegel bij haar in bed.’</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘Als je rijk bent, gaan veel mensen er bij voorbaat vanuit dat je ook hebzuchtig bent. Bij de meeste van mijn gala’s moest er alleen maar geld bij: dat deed ik niet voor de poen, maar omdat ik het mooi vond om te doen. Ik ben heel simpel: ik houd niet van dikke horloges en dure auto’s. Ja, natuurlijk heb ik een mooie auto, maar ik ben niet iemand die loopt te poetsen of zijn auto dubbel laat pimpen. Je hebt rijk en rijk: ik heb het goed gedaan, maar ik heb ook het nodige ingeleverd met een aantal debacles. Ik draai nog steeds omdat ik dat fijn vind, maar voor het geld hoef ik het niet te doen. Dat geeft rust. Ik ben niet spoiled en we hebben onze kinderen normaal opgevoed. Ze kregen niet automatisch een brommer als ze zestien werden. Ik zei altijd: als je je fiets niet kunt onderhouden, kun je je brommer ook niet onderhouden.’</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘Als je dom bent, dan kun je daar niets aan doen. Maar als je lui bent, vind ik dat verschrikkelijk. Ik had vroeger twee krantenwijken en mijn broers hielpen bij de bakker, de slager, de melkboer en de groenteboer: je kunt het zo gek niet bedenken of we deden het. Als ik nu op vakantie ben, voelt dat soms ongemakkelijk, want dan doe ik niets. Al kan ik er nu goed mee leven en ik noem het ook geen luiheid, maar de geest schoonblazen. We gaan twee maanden per jaar naar Curaçao, daar hebben we een huis: ons “poppenhuisje”. Daar lig ik in mijn tuintje, hoor ik de vogeltjes fluiten en zie ik de vlinders voorbij komen. En dan lees ik, want daar ontspan ik van. Ik ben een geschiedenisfreak: ik lees veel biografieën en wetenschappelijk verhandelingen over geschiedenis. Maar nooit te hoogdravend.’</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Ik kan niet tegen onrecht: als ik als kind op de lagere school door de meester onterecht van iets werd beschuldigd, dan ontplofte ik en kreeg-ie een inktpotje naar zijn hoofd. Ja, ik was driftig. Nu niet meer, nee. Ik heb veel boeken gelezen over slaven en daar moet ik altijd om huilen. Mijn ouders waren Nederduits Hervormd en fans van de Boerenoorlog. Zwarten waren in de ogen van de mensen die toen dat geloof aanhingen een soort apen die konden praten. Nou, daar was ik al gauw klaar mee. Als ik er invloed op had kunnen hebben, dan denk ik dat ik toen wel een voorvechter zou zijn geweest tegen dat soort misstanden. Wat dat betreft ben ik altijd eigengereid geweest: ik ben geen mannetje dat de gebaande paden bewandelt omdat het goed uitkomt. Ik schopte ook wel eens tegen schenen, zo links en rechts.’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Ik kan lekker eten en drinken, maar dat verbrand ik ook allemaal weer: ik ben een adrenalineman. Mijn slechte gewoonte is dat ik maar door blijf ratelen. Ik heb natuurlijk ook veel te melden en mensen zijn altijd zo nieuwsgierig naar wat ik beleef, dat ik meestal de oren van iemands hoofd klets. Dan kom ik thuis, en dan zegt mijn vrouw: “De ander is niet meer aan bod geweest, man. Doe dat nou een keer niet.” En daar heb ik dan helemaal geen erg in gehad, het gaat gewoon vanzelf.’</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Je ziet bij mij thuis niet één foto van Lee Towers aan de muur hangen. Ik loop niet de hele dag te kicken van: joh, ik heb weer succes gehad. Dat betekent niet dat ik het niet leuk vind. In maart zong ik Space Oddity van David Bowie op het Boekenbal, en was ik opeens trending topic. Ik wist niet eens wat dat betekende! Daar ben ik dan hartstikke blij mee. Ik moet eerlijk zeggen: ik zat in de auto daar naartoe en ik zie niet snel ergens tegenop, maar nu dacht ik toch: die schrijvers­wereld staat voor mijn gevoel toch redelijk ver van mij vandaan. Maar ik kwam de Stadsschouwburg binnen en wáp: ik werd omarmd en kreeg iedereen mee. Ik begon daar gewoon een heel leuke mop te vertellen en ik dacht: even dat drempeltje omlaag halen en laten zien wie ik eigenlijk gewoon ben. Dat is denk ik ook mijn kracht: dat ik altijd dicht bij mezelf ben gebleven.’</p>
<p>Nee</p>


Zin & Zonde

<div class="lead">De zeven zonden van Maartje Wortel (31), schrijfster. Onlangs verscheen haar roman ‘IJstijd’.</div>
<p><em><br /></em></p>
<p><em>Hoogmoed &#038; IJdelheid</em></p>
<p>‘Kleren of make-up: het zal me allemaal worst wezen. Laatst was ik bij de kapper en dan trek ik het echt niet om in de spiegel te kijken: ik kijk altijd naar beneden. Omdat ik rood word, vraagt de kapper ook altijd: “Gaat het?” Maar ik ben wel op een andere manier ijdel: zo stond op de voorpagina van NRC een verwijzing naar een interview met mij waarin ik gezegd zou hebben: “Taal is concreet.” Ik bedoelde dat taal een houvast kan zijn, maar ik vind taal helemaal niet concreet. Ik vind taal juist heel abstract: woorden hebben voor iedereen een andere betekenis. Daar schrik ik dan van, en dan ben ik wel zo ijdel dat ik er niet van kan slapen: ik wil zo helder mogelijk formuleren.’</p>
<p></p>
<p><em>Jaloezie &#038; Afgunst</em></p>
<p>‘Op het succes van andere schrijvers ben ik nooit jaloers, ook niet op andermans bezit, maar in de liefde kan ik heel jaloers zijn. Het heeft denk ik te maken met mijn verbeelding: als mijn vriendin Marie bijvoorbeeld ’s nachts uitgaat, dan bedenk ik wat er zou kunnen gebeuren en dat zie ik dan letterlijk voor me. Het is niet eens meer de vraag of het de waarheid is of niet – die verbeelding is de werkelijkheid geworden en dat vreet me helemaal op van binnen. Bij mijn vorige vriendin was ik echt heel jaloers, maar Marie is heel relaxt. “Zo gaan we niet beginnen,” zei ze meteen in de eerste week. Ze vindt dat ik anders onze liefde niet serieus neem, en daar heeft ze gelijk in: het is ook heel onwaardig. Het is geen verlatingsangst en ik ben ook niet bang om alleen te zijn, het is gewoon echt jaloezie. Het blijft een strijd, want jaloezie overvalt je als een golf: het is een monster.’</p>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Bij de kapper trek ik het echt niet om in de spiegel te kijken&#8217; </p>
</blockquote>
</div>
<p><em><br /></em></p>
<p><em>Woede &#038; Wraak</em></p>
<p>‘Ik ben erg explosief: als ik woede voel, wil ik het meteen uiten en dat is soms onhandig. Ik vind mensen vaak laf en daar word ik dan kwaad om. Dan zijn ze bijvoorbeeld boos op elkaar maar zeggen dat niet, en ondertussen vertellen ze het wel aan allerlei andere mensen. Laatst hadden we het met een groepje schrijvers op de uitgeverij over wie van ons het meest en wie het minst te vertrouwen is. Veel schrijvers dachten dat ik het minst te vertrouwen ben, omdat ik het meteen zeg als ik het ergens niet mee eens ben en dat is blijkbaar bedreigend. Dat vond ik wel schokkend. Nou is die wereld van schrijvers sowieso huichelachtig omdat je op een artificiële manier met elkaar in een groep zit: je hoort ineens bij elkaar, terwijl je niet de grootste vrienden bent. Maar je gaat ook niet de hele tijd ruzie zoeken, dat is praktisch gezien niet handig. Vaak denken mensen als je ruzie maakt: dat is een trut, maar ik vind ruzie vaak liefdevol. Dat komt ook door het gezin waaruit ik kom: wij drijven elkaar tot het uiterste en bevragen elkaar voortdurend. Ik vind dat mooi, omdat je zo beter weet wat je aan de ander hebt.’</p>
<div class="figure--right">
<figure id="post-23343 media-23343" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/04/4f0e1ee9-f3de-41a4-9c9f-69c0b462a057_wortelmiddel.jpg" alt="&#039;Als ik zeg: ik vind die en die aantrekkelijk, dan kijkt bijna iedereen mij altijd aan met een blik van: écht?&#039; Foto: Adrie Mouthaan" /><figcaption>&#8216;Als ik zeg: ik vind die en die aantrekkelijk, dan kijkt bijna iedereen mij altijd aan met een blik van: écht?&#8217; Foto: Adrie Mouthaan</figcaption></figure>
</div>
<p><em><br /></em></p>
<p><em>Lust &#038; Wellust</em></p>
<p>‘Laatst vroeg iemand: waar val jij op? Sommige mensen zeggen dan zoiets als “op blond en slank”, en dat vind ik altijd heel raar. Want lust is zoiets willekeurigs, daardoor is het ook zo mooi en mysterieus. Lust ligt niet besloten in hoe iemand eruit ziet, maar veel meer in iets wat eromheen hangt: in hoe iemand in zijn of haar lichaam zit, of hoe je drinkt of hoe je ogen eruit zien. Ik vind lust een mooie zonde omdat het zo het meest van alles ongrijpbaar is, en het je overvalt. Wat ook mooi is aan de liefde, los van lust, is dat niemand anders dat echt begrijpt. Als ik zeg: ik vind die en die aantrekkelijk, dan kijkt bijna iedereen mij altijd aan met een blik van: écht? Dat vind ik fijn, want dan is het alleen iets tussen diegene en mij. Zodra je lust gaat beredeneren omdat het moet kloppen met het beeld dat je in je hoofd hebt, is het al geen lust meer.’</p>
<p></p>
<p><em>Luiheid &#038; Gemakzucht</em></p>
<p>‘Ik vind mezelf niet lui, maar dat zou door anderen wel zo gezien kunnen worden. Als ik moet gaan schrijven, ga ik uit het raam kijken en ik lig ook graag in bed. Het is heel paradoxaal: ik zie alles als werk, maar aan de andere kant denk ik dat alles nog moet beginnen. Het lijkt alsof ik tot nu toe één grote vakantie heb gevierd, ik heb nog steeds niet het idee dat het werkende leven is begonnen. Dat komt ook omdat ik precies doe wat ik wil, en dat voelt nooit als werken. In nieuwe dingen leren ben ik soms wel lui en dat zoek ik dan juist bewust op. Zo ging ik in Berlijn Duits leren omdat ik dacht: als ik Duits leer, kijk ik anders naar mijn eigen taal. Ik ben bang voor luiheid, omdat je dan niet meer goed kijkt. En kijken is het belangrijkste voor een schrijver.’</p>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Ik ben bang voor luiheid, omdat je dan niet meer goed kijkt. En kijken is het belangrijkste voor een schrijver.’</p>
</blockquote>
</div>
<p><em><br /></em></p>
<p><em>Gulzigheid &#038; Onmatigheid</em></p>
<p>‘Ik heb veel wilskracht en kan ook goed zeggen: dit mag ik niet, maar als ik eenmaal drink, drink ik altijd te veel. Het is bijna nooit gezellig “even iets drinken” – nou ja, het is wel gezellig, maar ook altijd onmatig. Vroeger bedacht ik stomme regeltjes: ik had bijvoorbeeld nooit een pak hagelslag in huis, omdat ik anders dat pak hagelslag gewoon rechtstreeks uit mijn hand opat. De vrijheid is ook zo groot dat je soms voor jezelf maar regeltjes bedenkt om die vrijheid in te perken. Bij een borreltafel heb ik ook te veel vrijheid: ik kan er niet goed tegen dat de tafel vol eten staat. Want als het er is, denk ik ook: het moet weg. Dan is het pas klaar: alsof je een taakje hebt afgemaakt.’</p>
<p></p>
<p><em>Hebzucht &#038; Gierigheid</em></p>
<p>‘Ik vind het moeilijk om een cadeau te krijgen. Nu klink ik heel erg alsof ik een Dove-reclame naspeel, maar ontvangen vind ik best moeilijk omdat je moet kunnen denken: ik ben het waard om dit te krijgen. Ik vind het lastig om bij die emotie te komen. Als iemand mijn boek heeft gekocht, zeg ik ook bijna altijd: je hoeft het niet te lezen, hoor. Dat is natuurlijk superirritant, want ik neem die ander dan eigenlijk niet serieus. Zelf vind ik het wel heel leuk om te geven, en dan vind ik het juist ook leuk als iemand zegt: “O, dank je wel!” Als je dan zegt: “Het hoeft niet, hoor”, dan ga je ook geen verbinding aan.’</p>


Zin & Zonde: Maartje Wortel

<p>Midas Dekkers (67)</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘Hebzucht is elke bioloog aangeboren, want biologie begint met verzamelen – altijd weer. Als ik in een bos ben, word ik gek: daar lopen alle zoogdieren en insecten maar een beetje door elkaar heen. Wil je daar iets van begrijpen, dan moet je die dieren verzamelen. En als je ze verzameld hebt, dan kun je ze ordenen en zie je opeens structuur. Ik weet mijn eigen verzamelwoede in te tomen: vroeger verzamelde ik insecten, totdat ik begreep dat het aan een speld rijgen van een wants niet de juiste manier is om je liefde voor een dier te uiten. Nu heb ik een verzameling puntenslijpers. Ik weet als bioloog dat je er nooit meer dan tien moet willen hebben: je wilt die elfde niet omdat-ie ook mooi is, nee, je wilt die elfde omdat-ie verschilt van die eerste tien. En ja, dan zit je in een web verstrikt waar je nooit meer uitkomt.’</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Ik heb een bloedhekel aan mensen die denken dat ze beter zijn dan anderen en dat ook laten merken. Ik heb nooit het idee gehad dat ik ergens beter in was dan anderen, maar het heeft me wel vaak verbaasd dat er zo veel mensen slechter zijn dan ik. Dat is geen reden voor mij om hoogmoedig te zijn, dat zou juist een reden voor die anderen moeten zijn om laagmoedig te zijn. En daaraan mankeert het nou juist: de mensen die laagmoedigheid zou staan, weten zich met listen hogerop te werken en ontlenen daaraan een vorm van hoogmoed die mij dan weer irriteert en zo houden we elkaar aardig bezig. Als ik in de spiegel kijk, dan zie ik hoe de wereld mij ziet, en dat strookt lang niet altijd met het wereldbeeld dat ik heb opgebouwd door zelf naar de wereld te kijken. Als het de bedoeling was geweest van onze zintuigen om onszelf daarmee waar te nemen, dan hadden ze wel anders in elkaar gezeten.’</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘Ik kan niet niets doen. Als ik op het strand lig, word ik al na een minuut draaierig en na vijf minuten denk ik: wat doe ik hier? Dan ga ik een strandwandeling maken: “Gaat er iemand mee?” vraag ik dan. “Nee, wij liggen hier wel lekker,” en dan ben ik weer die lul die dat hele strand op en neer loopt. Dat wil niet zeggen dat ik de zin van niets doen niet inzie. Niets doen bij beesten heeft vaak zin: als je een wandelende tak bent en je hebt je keurig vermomt als takje en je gaat wandelen, ja, dan denkt een vogel: dat is helemaal geen takje! Dat is een beest, ik eet hem op. In veel gevallen is luiheid de beste strategie, ook bij mensen: dan nemen ze geen verkeerde beslissingen.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Net als de meeste mensen verdeel ik mijzelf in tweeën: het ene deel is Midas Dekkers, de bekende schrijver en bioloog. Maar er is ook een andere kant aan de heer Dekkers, en dat is de kant die men het beest in de mens noemt. Dat beest wil neuken, het hele koektrommeltje achter elkaar leeg eten en de buurman een schop onder z’n hol geven omdat-ie een mooier wijf heeft dan ik. Dan is het toch handig dat ik bioloog ben, want dan begrijp ik dat een mens gestuurd wordt door twee stuurrichtingen: je hersenen en je hormonen. De hersenen gaan elektrisch en de hormonen chemisch – die doorsijpelen je hele lichaam en zorgen niet voor duidelijke instructies, maar voor stemmingen. Die zelfvergiftiging met chemicaliën noemen we onze lusten. In de jaren zestig dacht men dat je die lusten maar beter de vrije loop kon laten en ik had daarvoor toen net de juiste leeftijd: daar ben ik erg dankbaar voor.’</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Ik ben vroeger zo verschrikkelijk jaloers geweest op de gozer waarmee mijn vrouw er vandoor ging, dat ik een jaar lang niet door de straten kon lopen waar hij ooit een voet had gezet. De jaloezie had mij overmeesterd en jaloezie is het meest venijnige gif dat er bestaat. Maar we leven nou eenmaal in een afschuwelijke maatschappij waarbij mensen voortdurend met elkaar in wedloop zijn, en de motor om steeds maar weer iedere dag harder te willen lopen dan die ander, is die ander. Waarom? Omdat je anders jaloers op hem bent, en je weet wat voor een verschrikkelijke emotie dat is. Alleen al om die emotie te voorkomen, denk je: ik kan wel jaloers zijn op Pietje, maar ik kan natuurlijk ook beter worden dan Pietje. Dan wordt Pietje jaloers op mij in plaats van ik op hem, en hebben we die zaak mooi opgelost. Maar dan moet je wel eerst beter zijn dan Pietje, en dat is me een puistwerk!’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Wij biologen hebben een mooier begrip voor onmatigheid: onverzadigbaarheid. Je hebt ergens honger in – letterlijk of figuurlijk – en door die honger ga je eten, en het rare is dat die honger verdwijnt naarmate je meer eet. Dat kan heel vervelend zijn: als jij je ontzettend verheugd hebt op iets heerlijks, dan wil je dat daar nooit een einde aan komt. Maar ja, je bent nog maar een half uurtje aan het vrijen, of die piemel denkt: het is nou wel mooi geweest. Of nog erger: je krijgt een zaadlozing, dan is de lol er helemaal af. Waar we naar zouden moeten streven, is om dat knopje in ons lijf dat aangeeft dat we vol zitten te saboteren. Zelf geef ik niets om eten, maar wel om drinken. Ik ben een jeneverdrinker en jenever zit in heel kleine glaasjes, waarvan ik alleen nip. Maar ik kan wel heel lang door blijven nippen. Ik heb één ondeugd, mijn borreltje, en daar blijft het bij. Ik vind het prettig om al m’n aandrang te concentreren op één ding.’</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Ik heb geen auto en geen fiets – ik eis maar een heel klein stukje van de wereld voor mij op: het trottoir. Als iemand dan toch dat kleine beetje ruimte op grove wijze schendt, begin ik te schelden. En dan maakt zich een onredelijke woede van mij meester. De pest van hormonen is dat ze heel snel op kunnen komen en op het moment dat je vrede wilt sluiten, is die adrenaline nog niet weg. Eén fout woord, en ik zit er weer bovenop: het chemische besturingssysteem heeft mijn lichaam overgenomen. Zet me rustig in een hoekje, laat me een uurtje met rust, en ik blijk weer diezelfde, aardige en intelligente man die ik altijd al was.’</p>
<p>Nee</p>


<p>Alfred Schaffer (40)</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Ik heb geen ongelukkige jeugd gehad, maar ik ben als kind wel veel gepest. Ik ben door oudere kinderen wel eens op de grond gegooid waarna ze over me heen gingen plassen, of ze gooiden me in de brandnetels. Dat heeft ervoor gezorgd dat ik heel lang, en misschien nog steeds wel, geen hoge pet van mezelf op had. Als ik naar andere mensen kijk, kan ik soms denken: hoe kom je aan al dat zelfvertrouwen? Dat wil ik ook! Ik moet altijd van anderen horen dat ik iets goed kan en dan nog geloof ik het vaak niet. Mijn moeder was een donkere vrouw uit Aruba en mijn vader was al 52 toen ik geboren werd. We waren niet zo’n modern gezin en vielen altijd een beetje uit de toon: dat heeft wellicht ook meegespeeld. Sinds ik een dochtertje heb, gaat het veel beter met mijn zelfvertrouwen: zij adoreert me en de liefde van haar en van mijn vrouw is een ongelooflijke geruststelling.’</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘In Zuid-Afrika, waar ik woon, is zo veel armoede om me heen dat ik hebzucht en gierigheid behoorlijk misplaatst vind, eerlijk gezegd. Ik leef met veel schuldgevoel: ik heb het goed en mijn medemens niet. Dat is lastig. Ik probeer me daarvan rekenschap te geven door menselijk met anderen om te gaan: door op straat een praatje te maken of mijn hoofd niet weg te draaien als iemand me aanspreekt. Maar er echt mee in het reine komen kan natuurlijk niet, want het blijft een gescheiden wereld. Ik probeer wel de verschillen te blijven zien en niet afgestompt te raken – wat soms lastig is als je met je eigen besognes bezig bent. Ubuntu vind ik een mooi begrip: je bent alleen mens dankzij andere mensen om jou heen. Ik kom met studenten in aanraking van allerlei verschillende klassen en achtergronden, en dan gaat het erom dat je jouw mens-zijn deelt met andere mensen en vrijgevig bent. Maar ik kan niet mijn hele bezit weggeven, natuurlijk.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Ik ben een laatbloeier in de liefde: het verlangen en de lust waren er wel, maar ik heb lang gedacht dat vrouwen me maar een klein, lelijk, bruin propje vonden. Later heb ik de schade ingehaald, maar ik had misschien meer kunnen experimenteren als ik mezelf was geweest of eerder door had gehad hoe het vrouwelijk geslacht mij zag: veel minder negatief dan ik dacht. Mijn vrouw heb ik echt veroverd, wat achteraf niet eens nodig bleek want ze vond mij meteen leuk. Er was een duidelijke lichamelijke hunkering naar elkaar en dat we het al zo lang met elkaar uithouden, kan alleen omdat het lichamelijk ook matcht. En je moet met elkaar kunnen lachen, dat heeft ook met lust te maken. Het werkt natuurlijk ook allemaal veel beter als het warm is, hè: het leven is wellustiger als je op een zonovergoten plek woont. Je ruikt meer, je voelt meer en je levenslust is daardoor groter.’</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Laatst droomde ik dat ik terugkwam in Zuid-Afrika en ik mijn vrouw nog net een andere man zag zoenen voor ze mij ophaalde. Ik was ontzettend jaloers en kwaad – daarna werd ik wakker. In het dagelijks leven ben ik helemaal niet zo jaloers, mijn vrouw vindt dat altijd een beetje eng want in een relatie moet je toch wel een beetje jaloers zijn. Dus deze droom was wat haar betreft wel een geruststelling.’</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Het feit dat je in Nederland om iets voor elkaar te krijgen vaak eerst een grote bek moet hebben, staat me tegen: ik heb geen respect voor een grote bek. Ik ben woedend geweest bij de bevalling van mijn vrouw in een Nederlands ziekenhuis: ze werd betutteld omdat ze niet helemaal goed Nederlands sprak. En mijn vader kwam aanvankelijk in een heel slecht bejaardentehuis terecht, waar hij ’s middags versuft naar Teletubbies zat te kijken. Ik kreeg hem pas in een ander tehuis door te gaan schreeuwen. Onrecht, daar kan ik niet tegen. Dan spreek ik me uit: “Hé, waarom behandel jij die zwarte man die de karretjes ophaalt zo ongelooflijk neerbuigend? Bied even je excuses aan!” waarna ik door mijn accent weer een grote bek terugkrijg: ga lekker terug naar je eigen land. Dan wordt het ruzie en trek ik me liever terug. Daarna ben ik nog uren opgewonden omdat woedend worden eigenlijk niet in me zit: daar ben ik te zachtaardig voor.’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Vroeger snoepte ik veel en at ik ongezonde dingen: patat, kroketten, chips, chocola. Sinds ik veertig ben en mijn cholesterol wat aan de hoge kant is, probeer ik mijn leven te beteren. Dan ontdek je dat yoghurt met muesli als ontbijt ook best lekker is, eigenlijk. In Nederland is het lastiger: daar liggen de stroopwafels voor het grijpen en trek je een kroket zo uit de muur. Troost-eten doe ik niet, maar mezelf belonen met eten wel. Dan heb ik bijvoorbeeld een goed college gegeven en dan haal ik voor mijn vrouw en mij sushi. En ik probeer mezelf ook meer te belonen met schouderklopjes: ik ben lang heel hard geweest voor mezelf. Mijn zusje is jong overleden en ik heb lang onbewust het idee gehad dat ik mijn ouders niet mocht teleurstellen; ik heb daarom vaak op mijn tenen gelopen. Nu zeg ik bij iets moeilijks vaker tegen mezelf: “Schaffer, dat heb je goed gedaan. Het ging misschien niet vlekkeloos, maar je hebt het wel gedaan.”’</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘Ik weet nooit goed of ik nou ambitieus ben of niet. Ik heb best veel gedaan en bereikt, maar heb ook last van uitstelgedrag. Veel dingen zijn op mijn pad gekomen zonder dat ik er zelf achteraan zat: ik heb nooit gedacht dat ik later schrijver zou worden, of redacteur, of op de universiteit zou gaan werken of een proefschrift zou gaan schrijven. Gemakzuchtig ben ik nooit: als ik iets doe, eis ik alles van mezelf. Maar mijn ideale staat is toch in de hangmat liggen, een beetje zwemmen, een beetje wandelen, naar de zee kijken. Geniet van het leven, want voor je het weet is het voorbij: dat is door het overlijden van mijn zus en ouders mijn motto geworden. Dan voel ik me ontspannen, waardoor ik mezelf kan zijn.’</p>
<p>Nee</p>


<p>Sanne Vogel (29)</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘Als ik een dag niet werk, vind ik mezelf lui. Ik heb snel een schuldgevoel als ik niets doe: ik werk veel en hard. Mijn carrière begon op mijn zestiende en sindsdien heb ik altijd gewerkt. Ik ben kritisch naar mezelf en weet goed wanneer ik iets wel of niet goed doe. Hartenstraat is mijn eerste lange film, dus ik moet nog ontzettend veel leren: ik merkte bijvoorbeeld in de montage dat ik totaalshots nodig heb om een mooiere scène-overgang te maken. Totale ontspanning heb ik al heel lang niet gehad. Ik moet soms huilen als ik plaatjes zie van de Malediven: het verlangen naar een plek waar je alleen maar zwemt, duikt en eet voel ik heel sterk, maar dat gaat de komende drie jaar zeker niet gebeuren.’</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Met mijn broer heb ik vroeger veel gevochten. We deelden op ons zeventiende en achttiende een etage in Amsterdam en ondanks dat we al werkten, waren we eigenlijk nog pubers. Ik heb tijdens een ruzie wel eens de ruit van zijn kamer ingeslagen of we gooiden emmers water in elkaars bed. Het was een echte broer-zusverhouding: geen grens in liefde en dus ook geen grens in haat.</p>
<p>Toen ik verkering had, is mijn vriend een keer met iemand anders naar bed geweest, en dat meisje heb ik in mijn fantasie regelmatig in elkaar getrimd. Ze moet nog steeds niet in mijn buurt komen, ook al is het al lang geleden. Verder ben ik heel vergevingsgezind: als ik van iemand hou, dan hou ik voor altijd van die persoon.’</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘Ik heb lang een hoge hypotheek gehad die ik eigenlijk niet kon betalen, daarom heb ik een tijd niet veel geld kunnen uitgeven. En het komende jaar kan dat nog steeds niet, want ik heb mijn huis met verlies verkocht en blijf zitten met een restschuld. Maar voordat ik dat huis kocht, kon ik naar de stad gaan en binnen drie kwartier duizend euro aan kleren uitgeven. Geld verdienen en dan: bám – iedereen mee uit eten nemen. Heerlijk vond ik dat. Dat gebeurt niet meer, maar ik ben er dol op om te bedenken wat ik allemaal ga kopen als ik het geld weer heb: mooie kleren, meubels en kunst van Erwin Olaf.’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Ik kan slecht maat houden: alles moet groots en meeslepend zijn. Als ik bijvoorbeeld ga feesten, dan ga ik veel feesten, en nooit half. Ik houd van gezond eten, maar wanneer ik bijvoorbeeld speltbrood met geitenkaas eet, voelt het alsof ik ongezond gegeten heb terwijl dat niet zo is. Ik kan daar geen balans in vinden omdat ik vaak niet zelf kan bepalen wat ik eet, zoals op de set. Dan is er bijvoorbeeld alleen pasta, en als ik dat eet, krijg ik een enorm schuldgevoel: als je veel koolhydraten eet, blijft je lichaam daar om vragen. Ik kan ook goed een hele dag niet eten, maar zit ik thuis te schrijven, dan eet ik weer de hele dag door. In de montageruimte zit je vaak tien minuten naar één shot te kijken en als iemand daarin een zak chips eet, wil ik ook chips. Net als bij scènes waarin gezoend wordt: dan wil ik ook de hele tijd zoenen.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Ik ben een enorme flirt, maar heb dat vaak niet door: tot mijn 27ste heb ik achtenhalf jaar verkering gehad en was daar nooit zo mee bezig. Als ik op leuke plekken ben tussen leuke mensen, dan kan ik heel extravert zijn en gevat. Ik vind het superleuk om elkaar op een intellectueel niveau te pesten. Door mijn film zit ik op Tinder: een soort Grindr maar dan voor hetero’s en het gaat er meer over daten dan over seks. In de film gaat het ook over internetdaten en ik dacht: dat doet niemand van mijn leeftijd in Amsterdam. Nou, dat bleek bullshit te zijn! Ik vind alles rondom de liefde heel grappig: dat er in zo’n grote stad als Amsterdam allemaal mensen van mijn leeftijd zijn die of helemaal gesetteld zijn, of net allemaal hun relaties hebben verbroken en weer opnieuw op zoek gaan.’</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Laatst keek ik bij een bevriend stel een film en legde hij heel lief zijn hand op haar been. Ik dacht: zij horen echt bij elkaar. Toen werd ik opeens heel verdrietig. Niet omdat ik jaloers was, maar omdat ik met hun liefde geconfronteerd werd en bang was dat ik zelf nooit de liefde van mijn leven zal vinden.</p>
<p>Wat werk betreft, heb ik geen reden om jaloers te zijn. Mijn eerste korte film werd genomineerd voor een Gouden Kalf, maar iemand anders won. Dat vond ik echt niet erg. Ik ging de winnaar feliciteren en dan is het zo raar dat je denkt: ik ga hem zo feliciteren, maar hij denkt natuurlijk dat ik het niet meen. Dan ga ik voor andere mensen denken.’</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Als ik een rol speel, maakt het me niet uit hoe lelijk ik ben. Zeker vroeger, toen ik nog heel dik was, was ik daarin schaamteloos: alles voor de kunst. Maar privé ben ik best ijdel: ik voel me fijner als ik make-up op heb en leuke kleren draag. Aan de andere kant ging ik zonder make-up en in een bikini die niet paste een paar weken in Expeditie Robinson zitten, terwijl ik net zes kilo was aangekomen. Als ik dat terugzie, vind ik dat verschrikkelijk, maar op het moment zelf dacht ik: schijt.</p>
<p>Ik heb behoefte aan erkenning, maar dat heeft ieder mens, ook als je een kantoorbaan hebt. Het verschil met mijn vak is dat het niet alleen van je collega’s moet komen, maar ook van het publiek. Toch heb ik er best moeite mee om bekend te zijn. Als mensen aanbellen om met me op de foto te mogen of op straat gaan schreeuwen als ze me zien, denk ik: doe even relaxed, zo bijzonder ben ik niet, ik ben ook maar een mens. Als ik een café binnenkom, heb ik mezelf ervoor afgesloten dat ik aan mensen zie dat ze me herkennen. Maar soms zie ik dat toch even, en denk ik meteen: is er iets mis met me? Aan de andere kant zou het ook geen goed teken zijn als ik niet meer herkend word: ik wil niet bij mijn ouders tussen de schuifdeuren toneelstukjes doen, dan ziet niemand wat ik maak.’</p>
<p>Nee</p>


<p>Ingeborg Beugel (53)</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Woede is lang de motor geweest waarop mijn leven draaide: bijna alle documentaires die ik maakte, kwamen voort uit verontwaardiging. En ik ben erg lang erg boos geweest op mijn moeder. Mijn vader is op een gegeven moment letterlijk gek geworden: ik vond hem onder in de klerenkast, naakt in foetushouding met zijn duim in z’n mond. Hij bleek al anderhalf jaar eerder ontslagen te zijn en had daar niemand over verteld. Op het huis was beslag gelegd, bankrekeningen waren geblokkeerd: het was een totale ineenstorting van ons gezin. Maar mijn moeder pakte de trein naar haar ouders in Den Haag en heeft mij de rotzooi laten opruimen. Ik was woedend: jíj bent volwassen en ík ben het kind – ik was negentien – dus jíj moet deze puinhoop opruimen. Dat heeft ze niet gedaan en jarenlang konden we geen gesprek voeren zonder dat mijn woede weer bovenkwam. Toch wilde ik die woede kwijt voordat mijn moeder ooit zou sterven en dat kon alleen maar door haar te vergeven. Nu zijn we heel leuk met elkaar. Ik ben milder geworden: mijn moeder was destijds gewoon onmachtig, begrijp ik nu.’</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Het maken van mijn film over de overgang was een flinke oefening in het bedwingen van mijn ijdelheid: ik moest mezelf lelijk en kwetsbaar laten zien. Bij sommige shots riep ik tijdens het monteren: “O nee, dit mag er echt niet in,” maar dan zei mijn editor dat ik maar moest doen alsof ik iemand anders was. Een paar jaar geleden heb ik een facelift gehad. Dat had niet zo zeer met ijdelheid te maken als wel met het gevoel dat ik niet meer één geheel was. Ik ging vaak naar de sportschool en had een goed lijf, maar mijn kop was ontzettend verkreukeld – veel gerookt en gedronken, weinig slaap en veel zon – en dat paste niet meer bij elkaar. Ik had de behoefte om weer één geheel te worden. Inmiddels is er van die facelift weinig meer over omdat ik ben blijven roken, en dat is natuurlijk water naar de zee dragen. Maar ik zie er nu wel uit zoals bij mijn leeftijd past, waardoor ik het minder erg vind.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Lust zit vast aan hormonen. En als die hormonen wegvallen, zoals in de overgang, dan gebeurt er dus iets met je lust. Dat is zo’n schok om te ervaren. Ik had echt het idee dat ik een deel van mijn identiteit kwijtraakte, en dat kun je niet zomaar opvullen met wat anders. Seks, daar was ik altijd dol op. Het was mijn levenselixer. Ik ben maanden depressief geweest, want een leven zonder lust en seks was precies zoals ik altijd gedacht had: zinloos en afschuwelijk. Ik kreeg er suïcidale gedachtes van, totdat het zich wat uitbalanceerde en de lust weer een beetje terugkwam. Ik had altijd een behoorlijk sexappeal en kreeg daar een heleboel mee voor elkaar. En als dat wegvalt, denk je toch: hoe moet ik dat nu doen? Ik kan mensen niet meer zo betoveren zoals ik dat vroeger deed. Dan moet je veranderen. Vroeger praatte ik heel druk en kon ik overdreven gesticulerend een project aan iemand voorleggen. Nu werkt dat niet meer, dan kom ik irritant over. Inmiddels ben ik rustiger geworden. Ik heb meer kennis van zaken. En dat is ook interessant, want zo ga je bij jezelf op zoek naar dingen waarvan je niet wist dat je ze in huis had.’</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘Had ik maar een beetje meer gemakzucht: ik lees altijd veel te veel over een onderwerp, en als ik dan zie wat daarvan in een film terecht komt, is dat heel weinig. In vaste dienst kun je je meer luiheid permitteren dan als freelancer: als een project is afgelopen, wil ik meteen een nieuw project klaar hebben staan zodat het zwarte gat waarin ik val niet te lang duurt. Gulzigheid, wat ik ook in mijn werk heb, gaat niet samen met luiheid, maar als een project is afgerond, kan ik heel goed een week lang lethargisch op de bank liggen.’</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Ik ben niet jaloers, en dat ervaar ik soms als een gemis. Zo begreep ik de seksuele jaloezie van mijn geliefden vaak niet. Ik ben nooit monogaam geweest en daar ben ik altijd open over geweest, maar dat veroorzaakte soms wel drama’s. “Snap je dan niet dat ik verdrietig ben, dat ik pijn heb, dat het me verteert,” vroegen ze dan, maar ik kon dat niet invoelen. Misschien heeft dat te maken met het feit dat ik niet kan ruiken. Als je met je geliefde vrijt, dan is geur belangrijk en intiem. Dat zorgt ervoor dat je jaloezie zo sterk voelt, maar door het gebrek aan geur ervaar ik dat niet zo.’</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘Gierigheid vind ik de ergste eigenschap die er bestaat. Ik hou alleen van genereuze mensen. Ik verdien niet veel, maar heb veel mensen onder mijn hoede: Albanese vrouwen in Griekenland, verkrachte vrouwen in Rwanda, twee Afrikaanse jongens die in Frankrijk studeren – van mijn documentaires houd ik altijd mensen over die ik niet kan loslaten. Mijn Marokkaanse bovenburen zijn heel erg arm, dus koop ik gymschoenen voor mijn buurjongetje, of een schooltas en laatst een bril omdat hij anders zijn huiswerk niet kon maken. Daar krijg ik ook weer veel voor terug: mijn buurmeisjes zijn dol op me en komen als ik ziek ben couscous met kip brengen.’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Ik drink, ik rook, ik ben dol op mannen, en ook met mijn kinderen ben ik altijd gulzig geweest: ik heb ze eindeloos geknuffeld en opgevroten. Met eten heb ik het minder omdat ik niet kan ruiken: zo ken ik de sensatie van de geur van versgebakken brood niet. Toen ik in Amsterdam ging studeren, woonde ik voor het eerst alleen en kon ik doen wat ik wilde. Zo heb ik de eerste drie maanden alleen op drop geleefd. Totdat ik in de bus op weg naar een tentamen flauwviel. Ik werd uit de bus gedragen en in een bloemenwinkel op de grond gelegd en toen ik bijkwam zag ik al die bloemen boven me en dacht: ik lig op m’n eigen begrafenis. Later in het ziekenhuis werd een ernstige dropvergiftiging vastgesteld. Als je heel veel drop eet, raken je zenuwen verlamd: zo gulzig en onmatig kan ik dus zijn.’</p>
<p>Nee</p>


<p>Tijs Goldschmidt (61)</p>
<p>Woede&#038;Wraak</p>
<p>‘Ik heb een ingewikkelde relatie met woede: ik mocht vroeger niet kwaad worden en dat had veel te maken met het oorlogsverleden van mijn vader. Er was in zijn leven al zo veel agressie geweest dat er niets meer bij kon. Ik heb dus nooit geleerd om op een vruchtbare manier boos te worden en dat heb ik als een handicap ervaren. Want ik was af en toe wel heel kwaad, maar die woede voelde ik soms pas jaren later. Van een psychiater heb ik geleerd om boos te worden en die woede ook te voelen. In het begin kon ik er niets van – ik werd veel te boos – en daarom waarschuwde ik de mensen op wie ik kwaad werd eerst, omdat ze er anders niets van zouden begrijpen. Ik heb inmiddels enige vooruitgang geboekt, maar ik blijf in dat opzicht tamelijk gestoord.’</p>
<p>Hoogmoed&#038;IJdelheid</p>
<p>‘Over een foto zoals bij dit interview kan ik me veel zorgen maken: dan ben ik bijvoorbeeld bang dat ik op mijn grootmoeder lijk toen ze tachtig was of dat ik erop kom te staan als een onaangenaam iemand. In die zin ben ik wel ijdel, ja. In gezelschappen vind ik het niet prettig om op te vallen of te domineren, ik ben eerder geneigd mezelf te camoufleren en me bescheiden op te stellen. Wat ik wel erg graag wil, is mijn eigen gang gaan – dat deed ik al als klein jongetje. Ik kan heel moeilijk voor een baas werken: als iemand tegen mij zegt: “dit en dat moet gebeuren” en ik ben het er niet mee eens, dan kan ik het niet. Ik doe altijd iets anders dan ik moet doen, ik heb een buitengewoon grote angst voor verplichtingen, en ik doe alles spijbelend. Bijna alles wat ik heb gedaan, was niet de bedoeling: als je vanuit je ooghoeken iets maakt, wordt het vaak beter. Ik ken inmiddels mijn gebruiksaanwijzing: ik moet iets van mezelf doen en dat ga ik dan niet doen. Vervolgens ga ik iets anders doen en als ik dan maar weet dat ik daar wel tevreden mee zal zijn, is er niets aan de hand.’</p>
<p>Hebzucht&#038;Gierigheid</p>
<p>‘Met tijd ben ik gierig, maar met geld niet: als ik met mensen ga eten of drinken, gedraag ik me alsof ik royaal in mijn middelen zit, maar dat is niet zo en ik ben in dat opzicht volstrekt onverantwoordelijk. Ik geef graag geld uit aan mijn kunstverzameling: tribale voorwerpen uit Oceanië, maar ook tekeningen en schilderijen. Ik zie dat niet als bezit en beschouw die kunst nog altijd als het eigendom van de maker – ik zie mezelf meer als conservator van een mini-museum. Kunst is belangrijk voor me: ik hijs mezelf echt de dag in door bij het ontbijt bijvoorbeeld naar een beeld te kijken, of een schilderij. Een och­tend­ritueel dat voor mij van belang is, omdat het zo stemmingbepalend is. Een gedicht als “Marc groet ’s morgens de dingen” van Paul van Ostaijen zegt me dan ook heel veel.’</p>
<p>Lust&#038;Wellust</p>
<p>‘Lustgevoelens zijn belangrijk. Door veel te dansen heb ik daar een rituele vorm voor gevonden zonder veel gevolgen voor mijn praktische leven. Tango en salsa zijn wel sexy, maar geen seks. En je flirt wel, maar dat is onderdeel van de dans. Als ik ’s avonds zit te schrijven, denk ik een keer of vier per week: nu ben ik moe, en dan ga ik een paar uurtjes dansen. Het hoort echt bij mijn leven en ik had niet gedacht dat ik er zo vrolijk van zou worden.’</p>
<p>Gulzigheid&#038;Onmatigheid</p>
<p>‘Ik moet mezelf dwingen niet te veel te eten en te drinken, want ik kan me slecht beheersen, maar voor oesters en witte wijn kun je me ’s nachts wakker maken. Bij ons thuis kon vroeger in materiële zin veel: als ik dure sportschoenen nodig had, dan kreeg ik die. Ik kon zo veel kaas op mijn brood nemen als ik wilde en heb later echt moeten leren om op te letten of er wel genoeg was voor iedereen en dan te delen – in dat opzicht was ik een beetje verwend. Maar mijn ouders hadden nooit tijd, ze werkten allebei veel te hard. Als je het heel negatief stelt, kun je zeggen dat ze hun gebrek aan tijd met materie afkochten. Bij vriendjes merkte ik wel dat dure sportkleren niet vanzelfsprekend waren, maar hun ouders gingen dan wel mee naar het hockeyveld en ik kwam altijd alleen.’</p>
<p>Luiheid&#038;Gemakzucht</p>
<p>‘In mijn boek vraag ik me af: hebben dieren wel eens vrije tijd en wat is daar de functie van? Van een torenvalk die op een paaltje zit en over een weiland uitkijkt, kun je zeggen: zo’n beest verlummelt zijn tijd. Maar vermoedelijk verzamelt-ie op zo’n moment ook informatie, zoals dat in het weiland een obstakel staat waar hij straks niet tegenop moet vliegen. Bij schrijven is die sprokkel­fase ook essentieel om op goede ideeën te ­komen: langzaam informatie verzamelen, zonder jezelf direct te dwingen om het interessant op te schrijven. Mijn vader had een enorm arbeidsethos en een nuttigheidssyndroom: hij kon als compliment over iemand zeggen: “Die werkt zich helemaal dood.” Ik heb dat zo geïnternaliseerd, dat ik heel lang veel te hard heb gewerkt: ik wilde heel graag dat mijn vader tevreden was. Sinds zijn dood in 2010 ben ik meer gaan lummelen en dat bevalt heel goed. Eigenlijk is dit boek mijn coming-out als lummelaar.’</p>
<p>Jaloezie&#038;Afgunst</p>
<p>‘Ik ben niet jaloers op mensen die meer bereikt hebben dan ik, maar ik heb wel een enorme seksuele jaloezie: dat is de oeroude angst van de man dat je vrouw zwanger wordt van een ander en je kunt opdraaien voor de opvoeding van andermans kinderen. Met anticonceptie is dat natuurlijk veranderd, maar het is een emotie die zo diep verankerd is in onze uitrusting dat-ie niet zo maar weggaat. Vrouwelijke jaloezie is volgens mij heel anders dan mannelijke jaloezie, daar zouden eigenlijk twee woorden voor moeten worden verzonnen. Een vrouw is vooral bang om haar provider te verliezen: iemand die investeert in haar kinderen en bij haar blijft, en niet met een ander ook een gezin begint. Dat verklaart denk ik ook dat veel vrouwen het ietsje minder erg zouden vinden als hun man eens een avontuurtje heeft. Zolang hij maar blijft.’</p>
<p>Nee</p>
