Zieke invloed op de universiteit

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Het was een opvallende mededeling van oliegigant Shell: ze <a href="https://www.nu.nl/economie/5197499/shell-doet-aangifte-ex-bestuurder-vanwege-vermeende-smeergeldaffaire.html">doet aangifte</a> bij het Nederlandse Openbaar Ministerie tegen Peter Robinson, een voormalige directeur in Afrika, wegens corruptie. Hij zou zogeheten kickbacks hebben ontvangen bij de sluiting van een overeenkomst over de exploitatierechten van een olieveld in Nigeria, genaamd OML 42 in de Nigerdelta. Dat betekent dat hij bij de sluiting van de overeenkomst onderhands heeft afgesproken dat een deel van het door Shell betaalde geld aan hem persoonlijk zou worden terugbetaald. ‘Waar onze principes worden geschonden, zijn we vastbesloten om passende maatregelen te nemen en kijken wij welke lessen eruit getrokken kunnen worden,’ aldus een persverklaring van Shell.
In haar bericht klopt Shell zichzelf wel erg hard op de borst. Het lijkt eerder dat het bedrijf een vlucht naar voren doet.
In Italië loopt momenteel namelijk een zaak tegen Shell en vier voormalige medewerkers (waaronder Robinson) omtrent de aankoop van een ander olieveld: OPL 245.  In verband met deze zaak deed de Australische politie een inval in het huis van de Australier Robinson in Perth. Uit documenten die in beslag waren genomen bleek dat Robinson een bedrijf had opgezet op de Seychellen genaamd Energy Venture Partner LTD. Dat bedrijf was gelinkt aan twee Zwitserse bankrekeningen. Het vermoeden bestaat dat die rekeningen en het bedrijf zijn gebruikt om geld dat Robinson bij de OML 42-deal had ontvangen weg te sluiten. Uit een rechtbankverslag van 20 december blijkt dat de Italianen Robinson op de hielen zaten. De Italianen hadden de hulp ingeroepen van de Zwitserse autoriteiten, en de Zwitserse openbare aanklager bevroor op verzoek van de Italiaanse (en ook Nederlandse) autoriteiten de bankrekeningen. Volgens de Zwitserse krant Tages-Anzeiger zouden er honderden miljoenen Zwitserse franken op de rekening hebben gestaan.
Het strafdossier over het bovengenoemde olieveld, OPL 245, waarin Robinson dus een grote rol speelt, gaat over de verwerving van de exploitatierechten van het olieveld OPL 245. Vrij Nederland berichtte hier eerder uitgebreid over.
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="zelfde auteur" href="https://www.vn.nl/corrupte-constructies/" class="article-embed article-embed--left">Lees ookDit is de reconstructie die Harm Ede Botje vorig jaar over de corruptiezaak rond Shell schreef26 oktober 2017</a>
Voor de verwerving van OPL 245 betaalden Shell en de Italiaanse oliemaatschappij ENI 1,3 miljard dollar, waarvan 200 miljoen bij de Nigeriaanse staat terecht kwam, de rest ging naar politici en zakenmensen. In Milaan <a href="https://www.vn.nl/zeven-dingen-die-je-moet-weten-over-de-corruptiezaak-waarvoor-shell-terechtstaat-in-italie/">staan dezer dagen</a> ENI, Shell en voormalige werknemers van beide bedrijven terecht. Ook Peter Robinson moet zich in Italië verantwoorden voor de rechter. Deze strafzaak zal naar verwachting in mei beginnen met openbare zittingen.
<h5>Robinson: sleutelfiguur bij Shell</h5>
Uit het dossier in de zaak OPL 245 blijkt dat Robinson, destijds vicedirecteur van Shell in Afrika, een sleutelfiguur was in de onderhandelingen met de voormalige Nigeriaanse minister van Olie, Dan Etete. Die laatste was onder schimmige omstandigheden eigenaar geworden van het zeer olierijke OPL 245 en wilde bij verkoop ervan vorstelijk worden beloond. Voormalige medewerkers van de Britse geheime dienst MI6 onderhandelden met Etete. Ze lieten in een email weten dat ze ‘veel lunches met gekoelde champagne’ nuttigden, dat ‘het heel moeilijk zou worden om aan de hoge verwachtingen van de chief (Etete, red.) te voldoen’ en dat Robinson moest gaan praten met het Shell-hoofdkantoor in Den Haag en moest ‘terugkomen met een getal’. Het was Robinson die in deze zaak met een creatieve oplossing kwam om te voorkomen dat Shell rechtstreeks zaken moest doen met de schimmige Etete. Die was dat de betalingen voor OPL 245 op een ‘derdenrekening’ zoufden worden gestort, waarna de Nigeriaanse overheid het geld aan Etete zou doorsluizen.
<figure id="attachment_370599" aria-describedby="caption-attachment-370599" style="width: 1280px" class="wp-caption alignleft"><img decoding="async" class="wp-image-370599 size-image_1280" title="Shell Nigeria Etete" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/10/Etete-watermarked_44869450_preview-1280x1589.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/10/Etete-watermarked_44869450_preview-320x397.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/10/Etete-watermarked_44869450_preview-640x794.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/10/Etete-watermarked_44869450_preview-1280x1589.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="1589" /><figcaption id="caption-attachment-370599" class="wp-caption-text">Voormalig olieminister Dan Etete. Foto: Heinz-Peter Bader/Reuters/ANP</figcaption></figure>
In haar persverklaring laat Shell weten &#8216;te geloven&#8217; dat de twee zaken van OML 42 en OPL 245 &#8216;niet met elkaar in verband staan&#8217;, zeker weten doen ze het dus niet. Ook blijft ze bij eerdere verklaringen dat er in de zaak OPL 245 geen basis is om het bedrijf of de voormalige werknemers (inclusief Robinson) te veroordelen.
Maar actiegroep <a href="https://www.globalwitness.org/en/">Global Witness</a>, die de verrichtingen van Shell in Nigeria al jaren volgt, spreekt van ‘een enorme klap voor Shell’. ‘Ze hebben nu eindelijk toegegeven dat een van hun meest hooggeplaatste directeuren wellicht kickbacks heeft ontvangen in ruil voor een oliecontract,’ zegt onderzoeker Barnaby Pace van de groep. ‘Nu Robinson ook nog eens terecht staat in Italië, beginnen er barsten te komen in het verhaal van Shell dat er geen plaats is voor omkoping en corruptie binnen hun organisatie.’

Harm Botje

Shell doet aangifte tegen oud-medewerker: wat betekent dat?

Het slechte nieuws lijkt niet op te houden voor SBM Offshore. Vorige week bekende een voormalige CEO <a href="https://www.vn.nl/sbm-offshore-corruptie-helemaal-terug/">aan corruptie</a>. En gisteren bleek dat de Britse opsporingsautoriteiten het bedrijf op de korrel hebben, in de zogenaamde Unaoil-affaire.
In Groot-Brittannië zijn gisteren <a href="https://www.sfo.gov.uk/2017/11/16/two-charged-sfos-unaoil-investigation/">twee mannen aangeklaagd</a> in verband met de wereldwijde Unaoil-smeergeld-affaire. Voor de derde is om uitlevering gevraagd. Unaoil, gevestigd in Monaco, is een bedrijf van de Iraanse zakenfamilie Ahsani dat als tussenpersoon optreedt voor grote oliebedrijven.
Vanwege de link tussen Unaoil en het Nederlandse SBM Offshore schreef Vrij Nederland <a href="https://www.vn.nl/unaoil-sbm-offshore-corruptie-irak/">in april 2016 uitgebreid</a> over de affaire. Unaoil leek namens SBM miljoenen te hebben betaald aan medewerkers van het staatsoliebedrijf van Irak. Daardoor haalde SBM grote orders binnen.
De kwestie ging rollen toen in 2016 tienduizenden documenten werden gelekt naar journalisten van <a href="http://www.theage.com.au/interactive/2016/the-bribe-factory/">The Huffington Post en Australische kranten</a>. Zij beschreven Unaoil als een ‘bribery factory’: een steekpenningenfabriek. Wat bleek uit de emails: bij het bedrijf was het gebruikelijk om via smeergeld opdrachten binnen te halen voor grote oliebedrijven. Ze werkten als tussenpersoon voor multinationals als Halliburton, Honeywell, KBR en FMC Technologies. Maar ook voor de Koreaanse bedrijven Samsung and Hyundai, het Britse Rolls Royce en het Duitse Man.
Naar aanleiding van de artikelen was er in april 2016 op verzoek van de Britse autoriteiten een inval op het Unaoil-hoofdkantoor in Monaco. Ook werden de huizen doorzocht van eigenaar Ata Ahsani en zijn zonen Saman en Cyrus. Ze ontkenden elke betrokkenheid bij corrupte praktijken en startten een rechtszaak tegen de Britten omdat ze de invallen onterecht vonden, maar de rechter wees hun zaak af.
In <a href="https://www.vn.nl/unaoil-sbm-offshore-corruptie-irak/">VN schreven we destijds</a> over de link tussen Unaoil en SBM Offshore. Unaoil sjacherde orders voor SBM van het &#8216;Iraq Crude Oil Expansion Project&#8217;. Daarin zouden de grootste olievelden in het zuiden van Irak via honderden kilometers lange pijplijnen worden verbonden met offshore-terminals waar grote olietankers konden aanmeren.
Bij SBM hadden ze kunnen weten dat er dingen niet klopten in Irak. In februari 2012 waren er meldingen over mogelijke corruptie vanuit het Australische bouwbedrijf Leighton. Twee dagen na die Australische melding begon SBM een (halfslachtig) onderzoek dat niet veel opleverde. Toenmalig SBM-medewerker Geoffry O’Nion wilde destijds niet geen conclusies trekken zolang er geen bewijs was tegen Unaoil. ‘We hebben hun volledige medewerking nodig.’
Met andere woorden: business as usual.
Het nieuws van gisteren is dan ook een doorbraak. In de enorme Unaoil-zaak, die waarschijnlijk nog jaren zal voortduren, heeft de Britse justitie nu het eerste stukje bij de kladden gegrepen: de deals die Unaoil voor SBM in Irak sloot. De drie voormalige Unaoil-medewerkers zijn:
<ul>
<li>Saman Ahsani, zoon van de Iraanse oprichter Ata Ahsani en belast met de dagelijks leiding van het bedrijf</li>
<li>Basil al Jarah, woonachtig in Hull en voorheen de Iraakse partner van Unaoil. Dit schreven wij eerder over hem: ‘Hij kent alles en iedereen in de olie-industrie. Westerse bedrijven betalen Unaoil hoge ‘service fees’ waarmee Al Jarah op het juiste moment de juiste mensen weet om te kopen. Al Jarah spreekt af in hotels en gebruikt codewoorden in zijn berichten, die leiden naar ministers en hooggeplaatste figuren.’</li>
<li>Ziad Akle, voormalig landendirecteur voor Unaoil</li>
</ul>
Al Jarah en Akle staan op 7 december terecht in Londen. Voor Ahsani is een uitleveringsverzoek ingediend bij de autoriteiten in Monaco.
Grote vraag is nu of ook (voormalige) medewerkers van SBM Offshore door de Britse rechter zullen worden vervolgd. Tweede grote vraag is of Nederland SBM vanwege de Unaoil-zaak alsnog gaat vervolgen. In juli 2015 schikte het OM met het bedrijf voor het astronomische bedrag van 240 miljoen dollar, voor smeergeldbetalingen in Angola, Equatoriaal Guinee en Brazilie. Mogelijke schimmigheden in Irak waren echter géén onderdeel van die deal. Met andere woorden: is het OM destijds door SBM voldoende op de hoogte gebracht van de omvang van de Unaoil-affaire?
Mogelijk gaat Nederland alsnog de Amerikaanse autoriteiten achterna, die de relatie tussen SBM en Unaoil <a href="http://www.sbmoffshore.com/?press-release=sbm-offshore-update-legacy-issues">weer onderzoeken</a>.
SBM Offshore wilde gisteren in de Britse pers niet reageren. Eerder liet het aan Vrij Nederland weten dat geen onregelmatigheden waren geconstateerd in de contacten met Unaoil.
<div class="info-box">
Lees <a href="https://www.vn.nl/thema/sbm-offshore/">hier alles</a> wat redacteur Harm Ede Botje de laatste jaren onthulde en schreef over corruptie bij het Schiedamse bedrijf SBM Offshore.
</div>

Corruptie in Irak: SBM Offshore steeds dieper in de problemen

<div class="lead">
Na de fikse ruzies van vorig jaar is de zaak tussen KPMG Meijburg en zijn voormalige partner Ad Aerts beslecht door middel van arbitrage. Alle partijen zijn tevreden met de uitspraak, waarvan de inhoud niet bekend wordt gemaakt.
</div>
Belastingkantoor KPMG Meijburg moet de ontslagen partner Ad Aerts een vertrekvergoeding betalen na een knallende ruzie vorig jaar, die in de media breed werd uitgemeten. Ook Vrij Nederland besteedde aandacht aan de <a href="https://www.vn.nl/hoe-een-talentvolle-marokkaanse-nederlander-werd-weggepest-bij-kpmg-meijburg/" target="_blank">zaak</a>. De vertrekvergoeding werd vastgesteld na een arbitragezaak, zo bevestigen bronnen uit de top van het bedrijf. Volgens de <a href="http://www.volkskrant.nl/binnenland/kpmg-meijburg-betaalt-voormalig-partner-aerts-miljoenen-vertrekvergoeding~a4495427/" target="_blank">Volkskrant</a> gaat het om miljoenen, maar dat wordt door de woordvoerder van KPMG Meijburg ontkend, het zou om &#8216;enkele tonnen&#8217; gaan.
Het waren geen fraaie affaires waar het normaal zo discrete KPGM Meijburg de afgelopen jaren in verzeild raakte. De rechter verweet het prestigieuze belastingadvieskantoor ‘ernstig verwijtbaar’ te hebben gehandeld in de ontslagprocedure tegen Karim Aachboun. Deze jonge Marokkaans-Nederlandse fiscalist werd ‘een natuurtalent’ genoemd en vormde samen met het oudere en meer ervaren lid van de maatschap Ad Aerts een gouden koppel. Er was voor Aachboun lof alom. Tijdens een feestelijk samenzijn in maart 2015 werd hij geprezen om zijn resultaten. ‘Zonder de door jou geregelde openingen en je commercieel-strategische guidance zouden we nooit zover gekomen zijn,’ zei Aerts op de bijeenkomst. ‘Zo’n dubbel succes in dit ongelofelijk moeilijk te penetreren marktsegment is binnen Meijburg nog nooit vertoond. (…) Karim, het is je gelukt, je creëert je eigen werk en hoe!’ De toehoorders applaudisseerden en Aerts gaf zijn jongere collega een fles champagne als dank.
Maar niet iedereen was gelukkig met de gang van zaken. Niet veel later volgde een woede-uitbarsting van bestuurslid Wiebe Cnossen. Hij zou tegen Aachboun hebben gezegd: ‘Opkrassen, opkrassen’. Ook stond hij met gebalde vuisten tegenover Aerts die hij toebeet: ‘Ik ben hier de baas.’ 
Aachboun meldde zich een dag later ziek, en het zou leiden tot een ontslagprocedure. In die zaak oordeelde de rechtbank Amsterdam dat ‘verwacht had mogen worden’ dat Cnossen op zijn handelen zou zijn aangesproken en ‘dat erop was aangestuurd dat hij zijn excuses zou aanbieden voor zijn botte gedrag’. Maar dat gebeurde niet. Cnossen erkende later wel dat hij boos had gereageerd, maar wilde niets weten van intimiderende handelingen. Hij werd gedekt door zijn bestuursvoorzitter van KPMG Meijburg Wilbert Kannekens.
De woede-uitbarsting leidde binnen de maatschap tot een hevig conflict, waarbij Ad Aerts de kant van zijn pupil Aachboun koos en al snel alleen kwam te staan. Op 20 augustus 2015 kreeg hij een voorstel voor een vertrekregeling, waarin uitdrukkelijk stond vermeld dat hij de gebruikelijke vergoeding voor de overdracht van zijn aandeel in de onderneming zou ontvangen, mits hij zich ‘in de kwestie Karim zal richten naar de instructies van het Dagelijks Bestuur’. Aerts ging niet akkoord.
<h4>Iedereen tevreden</h4>
Uiteindelijk kwam het dus tot een arbitrage met op 18 april, meer dan twee jaar na de feestelijke bijeenkomst waarop Aachboun zo warm werd toegesproken, een vonnis. Over de inhoud is niets bekend gemaakt.
Een woordvoerder van KPMG Meijburg &amp; Co zegt zich volledig te kunnen vinden in de uitkomst van de arbitrage en ziet de uitspraak als ‘een overwinning’. Ook Ad Aerts wil niet inhoudelijk ingaan op de arbitrage, anders dan dat hij ‘tevreden is’ en dat hij nu ‘vrij is’ om te vertellen dat zijn voormalige collega Karim Aachboun ‘een aanwinst is voor de Nederlandse economie gezien zijn strategische rol bij een prestigieus investeringsproject met premier Mark Rutte’. Hierbij refereert Aerts aan het binnenhalen van het Europese hoofdkantoor van het chemiebedrijf Israel Chemicals Limited, Rutte opende het hoofdkantoor in januari 2015. Het ging om een investering van 150 miljoen euro die driehonderd nieuwe banen opleverde.
Ook wijst Aerts erop dat er nog steeds een <a href="http://artikel12procedure.nl/" target="_blank">artikel 12 procedure</a> loopt tegen het besluit van het Openbaar Ministerie om KPMG Meijburg niet strafrechtelijk te vervolgen. In augustus 2016 deed Ad Aerts aangifte tegen bestuursvoorzitter Wilbert Kannekens, partner Gijsbert Bout en partner Valentijn van Noorle Jansen omdat Aerts belemmerd zou zijn in de mogelijkheid vrijelijk te getuigen in de ontslagzaak tegen Aachboun.
Karim Aachboun is ook tevreden met het arbitragevonnis: ‘Het recht heeft opnieuw gezegevierd, nadat de Amsterdamse kantonrechter in mijn ontslagzaak al had geoordeeld dat KPMG Meijburg “ernstig verwijtbaar” jegens mij had gehandeld. Het bevestigt wederom dat mijn voormalige collega bestuursvoorzitter Wilbert Kannekens in deze kwestie heeft gefaald. Mijn statement is onverminderd dat agressie op de werkvloer onaanvaardbaar is. Ik vind het dan ook stuitend dat bestuursvoorzitter Wilbert Kannekens dit weigert te bevestigen. In navolging van onze premier Mark Rutte zou ik zeggen: Doe eens even normaal, Wilbert. Ik adviseer hem daarom om met onmiddellijke ingang als voorzitter af te treden.’

Topfiscalist KPMG Meijburg krijgt een riante vergoeding na arbitrage

<div class="lead">
In 1983 bezocht Harm Ede Botje met zijn oom Harm, toen correspondent van NRC Handelsblad te Caïro, het vissersplaatsje Sharm el-Sheikh. Dat dit gehucht ooit drie miljoen bezoekers per jaar zou trekken en mikpunt zou worden van de meest dodelijke aanslag in Egypte ooit, was toen nog ondenkbaar. Hoe kon Sharm el-Sheikh uitgroeien tot uithangbord voor de Egyptische toeristenindustrie, en dus tot doelwit van terrorisme?
</div>
<div class="info-box">
Op 23 juli 2005 vonden er een reeks bomaanslagen plaats in de Egyptische badplaats Sharm el-Sheik. Ze werden opgeëist door een aan Al Qaida gelieerde groep, maar Bedoeïenen kregen uiteindelijk de schuld. Samen met zijn oom keek Harm Ede Botje terug. Ze vroegen zich af waarom juist dáár de bommen ontploften – een sinds kort weer uiterst actueel verhaal.
</div>
Waar nu Britse, Deense en Duitse charters af- en aanvliegen, was in de zomer van 1983 nog niets. Er was geen boulevard, er waren geen ijs likkende kleuters, geen zonnebadende topless dames uit Italië, geen brullende woestijnscooters en er was geen sushibar op het strand. Van bomaanslagen had niemand nog gehoord. Sharm el-Sheikh lag afgezonderd tegen zijn rode rotskust aangeplakt, aan het einde van de wereld.
Zelfs per bus vanuit Caïro was het gehucht moeilijk te bereiken. Het was het jaar daarvoor in het kader van de vrede door Israël ontruimd en er gingen twee bussen per dag naar toe, vanaf een busstation in Caïro’s voorstad Heliopolis. De Sinaï was weer Egyptisch, de landkaart in het wachthokje was het bewijs, maar hoe Egyptisch was het eigenlijk? In elk geval woonden er géén Egyptenaren, maar ‘Arabs’. Langs de Nijl is dat een scheldwoord voor rondzwervend volk dat met kamelen en geiten tussen zand en rotsen hokt, de bedoeïenen dus. De Sinaï heette een rijk gebied te zijn – er zat olie voor de kust – maar verder was het terra incognita.
Wij sliepen in Sharm el-Sheikh op het strand voor de ingang van de enige duikschool, opgezet door de Israëliërs, met uitzicht op het enige hotel, een oranje plastic prefab bedoening, ook al door Israëliërs tijdens hun bezetting van de Sinaï neergezet. De Golf van Eilat, zoals de Israëliërs het noemen, is een van de mooiste koraalgebieden ter wereld en Sharm el-Sheikh ligt aan de fraaiste baai van die kust.
De enige andere gasten waren de soldaten van de internationale vredesmacht, die keken of de Egyptenaren niet stiekem wapentuig de Sinaï binnensmokkelden, want volgens het Israëlisch-Egyptische vredesverdrag mocht dat niet.
Naama Beach, waar vorige week een zelfmoordterrorist met een auto vol explosieven de receptie van het Ghazala Gardens Hotel binnenreed, was in 1983 leeg. Er liep alleen een bedoeïen rond met een kameel. ’s Avonds beklommen we daar een rotsig heuveltje om aan de andere kant van de Golf de lichtjes van Saoedi-Arabië te bewonderen en met een verrekijker de rotseilandjes te zien waar Egypte en de Al Saoeds al decennialang ruzie over hadden.
De sterrenhemel was er nog niet door straatverlichting verpest.
In Sharm el-Sheikh was niets te koop. De Israëliërs, die volgens het Egyptische vredesverdag met Israël zonder visum de hele zuidkust van de Sinaï kunnen bezoeken, sleepten zelf alles mee. De leden van de internationale krijgsmacht klaagden voortdurend over het gebrek aan bevoorrading. Het militaire vliegveldje bij Ras Mohammed, niet ver van Sharm el-Sheikh, kon nauwelijks de Hercules-transportvliegtuigen herbergen waarmee de kippen, de kaas en het bier werden ingevlogen.
<q class="pull-right">De gouverneur ging langs bij zijn neven die in de Europese reiswereld zaten, belde met internationale hotelketens en toen hij daarmee klaar was, stond Sharm el-Sheikh op de kaart als nieuwe toeristische trekpleister.</q>
De enige die iets zag in dit toekomstige uithangbord van ‘Egypts Red Sea Riviera’ was de toenmalige gouverneur van Zuid-Sinaï. Hij was een generaal, zoals al Egyptes provinciale gouverneurs, en een kopt, de enige christen die een provincie bestuurde. President Anwar Sadat vond namelijk dat je in het provincale bestuur ook een kopt nodig had. Volgens kwade tongen was de opperofficier daarom in de provincie Zuid-Sinaï neergekwakt. Daar woonde toch niemand. De gouverneur zwengelde zijn contacten met het Egyptische ministerie van Toerisme aan, ging langs bij zijn neven die in de Europese reiswereld zaten, belde met internationale hotelketens en toen hij daarmee klaar was, stond Sharm el-Sheikh op de kaart als nieuwe toeristische trekpleister. Het Zwitserse Mövenpick, dat een aantal hotels in Egypte heeft, was er als eerste bij. Al snel volgden de andere grote hotels.
In datzelfde Mövenpick lieten ze vakantiegangers in het gastenboek trots de namen zien van de Arabische, Europese en Amerikaanse hoogwaardigheidsbekleders die in maart 1996 in Sharm el-Sheikh de grote Conferentie voor de vrede en tegen terrorisme bijwoonden. De mooiste zaal van hotel – het casino, waar normaal de roulettes draaien – was daar door gastheer Hosni Moebarak persoonlijk voor uitgekozen. De roulettes gingen weg, de camera’s waarmee gokkende toeristen werden bespied verdwenen. Maar in de islam is gokken een doodzonde en de bijeenkomst werd verplaatst naar het Mövenpick-restaurant aan de overkant. De bars bleven gewoon open en de roulettetafels werden weer uitgepakt. Las Vegas aan de Rode Zee, dat was er van Sharm el-Sheikh geworden.
Het toeristische succes van de Sinaï is in Egypte zelf altijd omstreden geweest, juist vanwege de Israëlische toeristen. Die waren van meet af aan doelwit van diverse aanslagen. Israël is, vredesverdrag of niet, in Egypte nooit populair geweest. Integendeel, zowel seculier links als islamitisch rechts en zeker de fundamentalisten zijn rabiaat anti-Israëlisch. Alles wat er maar enigszins mis kan gaan, schrijven zij aan ‘de joden’ toe. Het enorme drugsprobleem onder de Egyptische jeugd? Natuurlijk is de Mossad, de Israëlische geheime dienst, daarvoor verantwoordelijk. Aids en homoseksuele prostitutie? De Israëliërs hebben er de hand in. De hoeren in de flats in Caïro’s centrum, per dag of per week te huur? Daar kunnen niet anders dan joodse pooiers achter zitten. Als je Egyptische oppositiekranten leest, denk je soms te zijn terechtgekomen in Der Stürmer, het antisemitische weekblad van de nazi’s. Egypte heeft niet alleen een fundamentalistisch probleem, het heeft een joods probleem van eigen makelij dat fundamentalistische gevoelens bij de jeugd doorlopend voedt.
<div class="media-wide">
<figure id="post-304604 media-304604" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2015/11/NaamaBay20051.jpg" alt="" /><figcaption>Naama Bay in Sharm el-Sheikh | Foto: Wikimedia</figcaption></figure>
</div>
Neem de affaire rond Suleiman Khater, het lid van de staatsveiligheidstroepen dat in oktober 1985 in de Sinaï zeven Israëliërs neerschoot. Ze bloedden langzaam dood omdat de Egyptische politie veel te laat te hulp schoot. Met opzet, beweerde men in Jeruzalem. Khater werd veroordeeld tot vijfentwintig jaar celstraf en hing zichzelf op. Protesterende studenten noemden hem ‘de martelaar van de Sinaï’. De affaire kreeg een eigenaardige nasleep toen niet lang daarna staatsveiligheidstroepen in hun kamp bij de piramiden van Gizeh gingen muiten na het gerucht dat hun dienstplicht met een jaar zou worden verlengd. Zij riepen Khater tot hun held uit. Bij een schietpartij tijdens de muiterij vlak voor een hotel in Gizeh vielen onder toeristen verschillende slachtoffers. Fundamentalisten maakten van de chaos gebruik om hotels, nachtclubs en bars langs de weg naar de piramiden aan te vallen. De bewoners van de daarachter gelegen krottenwijk Tolbeya plunderden de drankvoorraden.
Oudere Egyptenaren legden onmiddellijk verband met de ‘brand van Caïro’, toen in 1952 onder leiding van de Moslimbroederschap buitenlandse hotels, winkels, nachtclubs en bars in het centrum van de stad en aan de Piramidenstraat in vlammen opgingen. In juli van dat jaar greep kolonel Gamal Abdel Nasser met zijn Vrij Officieren de macht en het duurde niet lang of de fundamentalisten werden tot Egyptes interne volksvijand nummer één verklaard. Nasser hing de leiders van de Moslimbroederschap op en stopte duizenden andere broeders in zijn concentratiekampen, zoals tegenwoordig ook de president-luchtmaarschalk Moebarak dat doet. Ook de Amerikanen sturen geregeld van Al Qaeda-sym­pathieën verdachte moslims naar de kerkers van Caïro. Daar worden ze door deskundig Egyptisch personeel tot op het bot ondervraagd. Die deskundigheid deden de ondervragers al op in Nassers concentratiekampen.
Een van de gevangenen, Sayyid Qutb, schreef het boek Wegwijzers, dat het fundamentalisme de ideologische diepgang gaf die het daarvoor ontbeerde. Het boek werd de bijbel van de moderne jihad, de strijd tegen het ongeloof en de morele corruptie zoals die in de Egyptische maatschappij en in Egyptes heersers zou zijn belichaamd. Die ideeën werden later overgenomen door Osama bin Laden. De fundamentalisten zijn in Egypte niet altijd als vijanden gezien. Nassers opvolger Anwar Sadat gebruikte hen volop in zijn strijd tegen ‘links’. Ook de Amerikanen waren bezig met zo’n politiek en dus mocht de CIA op de Egyptische universiteiten vrijelijk jonge bebaarde strijders rekruteren voor de oorlog tegen de communisten in Afghanistan. Zij huurden daarvoor een blinde sjeik in, Omar Abdel Rahman, een snel geërecteerd geestelijk leidsman die weigerde vreemde vrouwen te ontmoeten omdat reeds hun stemgeluid hem opwond, zo meldden zijn begeleiders in de Fayyum-oase, waar hij resideerde. In Afghanistan kreeg het fundamentalistische terrorisme, gefinancierd en aangemoedigd door de CIA, zijn huidige vorm. Toen het Egyptische regime de hitsige blinde leider in het cachot wilde stoppen, smokkelde de CIA hem naar New York. Daar zit hij nu in de gevangenis wegens betrokkenheid bij de eerste terreuraanslag op het World Trade Center. Wie wind zaait, zal storm oogsten. Zelden is een spreekwoord zo waar geweest.
Toen we in 1983 in Sharm el-Sheikh waren, speelden fundamentalisten dus al jaren een rol in Egypte, maar de antisemitische gevoelens waren veel minder manifest. Vanaf de drijvende restaurants op de Nijl klonk geregeld het Israëlische volkslied, gespeeld op verzoek van toeristen uit Tel Aviv en Jeruzalem.
Dat is allemaal ver verwijderd van de videofilm die afgelopen zaterdag, direct na de aanslagen, op internet was te zien. Voor de camera van zijn aan Al Qaeda gelieerde ontvoerders probeerde de Egyptische ambassadeur in Irak de aanwezigheid van Israëlische toeristen in de Zuid-Sinaï uit te leggen. Het heeft hem niet geholpen. Hij zou twee weken geleden al zijn vermoord.
<q class="pull-left">Bijna een op de zes Egyptenaren is op de een of andere manier van toeristen afhankelijk, van de tapijtwevers bij de piramiden tot de makers van lelijke albasten asbakken in Luxor.</q>
‘In Egypte hebben de joden bezit genomen van de Sinaï en overheersen de moslims met hulp van Egyptes tirannen. Wie nog een bewijs wil hebben over de ontheiliging van moslimse grond door de Joden moet goed naar de ambassadeur luisteren,’ staat op de site te lezen. ‘Gode zij dank dat joden en kruisvaarders op muzelmans grondgebied zijn gedood.’
Er staat niets te lezen over de tientallen brave Egyptische moslims die bij de aanslagen in Sharm el-Sheikh het leven lieten, of over de miljoenen Egyptenaren die hun karige boterham met het toerisme verdienen. Bijna een op de zes Egyptenaren is op de een of andere manier van toeristen afhankelijk, van de tapijtwevers bij de piramiden tot de makers van lelijke albasten asbakken in Luxor. Dat was in 1983 niet veel anders dan nu.
Toeristen vliegen vanuit Sharm el-Sheikh terug naar huis, al dan niet in shocktoestand. De Egyptische bevolking blijft achter en beweent zijn eigen doden, starend in een lege portemonnee. Dat deed ze al eerder, tijdens de aanslagen in Luxor in 1997, waar 58 buitenlandse toeristen ritueel werden afgeslacht op de trappen van de graftempel van koningin Hatsjepsoet om het Egyptische regime mores te leren.
Het duurde ruim twee jaar voor het toerisme weer aantrok en het kostte de Egyptenaren miljarden aan inkomsten. De drievoudige bomaanslag in Taba vorig jaar, waarbij meer dan dertig doden vielen, had minder effect, waarschijnlijk omdat het vooral om Israëliërs ging en dus kon worden afgedaan als uitvloeisel van het Palestijnse conflict. Over het dozijn gedode Egyptenaren in Taba werd helemaal niet gesproken.
Twee verdachten van die aanslag staan nu terecht in Ismailiyya, aan het Suez-kanaal. Ze zeggen gemarteld te zijn en hebben hun bekentenis ingetrokken. De zaak is verdaagd naar half augustus, in afwachting van een doktersonderzoek. Een derde verdachte is voortvluchtig, of misschien niet meer.
Dit weekeinde werden zijn ouders in El Arish, aan de Middellandse-Zeekust van de Sinaï, door de politie uit hun huis gehaald om bloed af te staan voor dna-onderzoek. Hun zoon zou in Sharm el-Sheikh al exploderend in het Mövenpick Jolie Ville of de Ghazala Gardens het martelaarschap hebben beleefd. Ongeveer op de plaats waar wij in 1983 vallende sterren telden.

Harm Ede Botje

Hoe Sharm el-Sheikh Las Vegas aan de Rode Zee werd

Buitenland
Een ideale schoonzoon, zo zouden tot voor de recente bloedbaden in Egypte veel moslimmoeders generaal en minister van Defensie Abdel Fatah al-Sisi hebben omschreven. Knap, en, in Egypte heel belangrijk, een goed spreker met een welluidende stem, afkomstig uit een gedegen Caïreens middenstandsgezin met een broer die rechter is en ge­studeerde zusters. Wat een verschil met die morsige Morsi, de Moslimbroeder-president die ooit krabbend aan zijn scrotum de Australische premier ontving. Heel Egypte sprak daar schande van.
Het was de knappe Al-Sisi die met zijn pantsereenheden op 3 juli van dit jaar president Morsi afzette en onder huisarrest plaatste, en die opdracht gaf tot de keiharde onderdrukking van de recente protesten. De staatsgreep vond plaats op verzoek van de rechterlijke macht, die Morsi ongrondwettelijk optreden verweet. De voorzitter van Egyptes Grondwettelijk Hof Adly Mansour liet zichzelf vervolgens inzweren als interim-president.
Maar het is niet Mansour maar Al- Sisi die nu naar voren lijkt te komen als Egyptes sterke man. Zijn posters sieren de Caïreen­se binnenstad, gaan in kiosken door het hele land over de toonbank en je kunt in Egypte geen sociaal medium aanklikken of ’s mans konterfeitsel staart je aan. Je zou bijna zeggen dat er een nieuwe Gamal Abdel Nasser in de maak is, de charismatische leider uit de jaren zestig en zeventig. Toen het idool van miljoenen Arabieren.
Morsi’s man
Wat voor iemand is Egyptes nieuwe sterke man? De generaal is vrij zwijgzaam over zichzelf en heeft zijn vrienden en verwanten gevraagd die zwijgzaamheid te respecteren. Uiteraard is er toch het een en ander over hem bekend. Hij komt uit de wijk Gamaliyya, het middeleeuwse stadscentrum van Caïro. Zijn vader bezat daar een schrijnwerkerswinkeltje waarin on­der andere met paarlemoer en ebbenhout ingelegde doosjes werden gemaakt die in bijna geen toeristenrugzak ontbreken. Uit dien hoofde weet Abdel Fatah al-Sisi van nabij wat orde en rust betekenen voor een van Egyptes voornaamste economische sectoren, het toerisme. Geboren in een zwaar islamistische wijk moet hij ook uit eerste hand weten hoe gelovige moslims tegen westers toerisme aankijken. Voor hen is toerisme geen melkkoe, maar staat het voor bier en blote wijven, kortom alles wat god verboden heeft.
Het ironische is dat Al-Sisi zelf door Morsi binnen is gehaald in de regering als minister van Defensie. Hij gold daarom enige tijd als Morsi’s man. Maar toen Morsi op bevel van de Broederschap zittende sleutelfiguren uit het bestuursapparaat begon te vervangen door zijn eigen aanhang, begon het bij de legerleiding klachten te regenen. Het betekende min of meer dat Morsi en de Moslimbroederschap doende waren het netwerk van (oud-)militairen dat Egypte sinds een halve eeuw regeert, te ontrafelen en daarmee de politieke macht van het leger te ondergraven.
Daarnaast was de Moslimbroederschap volop bezig de rechterlijke macht aan te pakken. In het verleden hebben rechters Moslimbroe­ders achter de tralies gezet, en die zijn dat niet vergeten. Ze wilden rechters, die voor het leven zijn benoemd, kunnen ontslaan en vervangen door eigen sympathisanten. Daarnaast is er een conflict met de rechters over de toepassing van het islamitische recht in Egypte. Binnen het leger en de rechterlijke macht werd deze tangbeweging beschouwd als een verkapte poging van de Moslimbroeders om alle macht in de staat naar zich toe te trekken.
Bovendien vaardigde Morsi het fel bekritiseerde decreet uit dat rechters verbood beslissingen van het staatshoofd aan wetten te toetsen: daarmee kende hij zich bijna dictatoriale macht toe. Voor de rechters was dit de aanleiding het leger te verzoeken Morsi af te zetten. Er is dus geen militaire staatsgreep gepleegd, maar er was sprake van een coproductie van de rechterlijke en de gewapende macht om het democratisch gekozen staatshoofd af te zetten.
En dan is er ook nog de sociale on-rust in de belangrijke industriecentra, waaraan Morsi ondanks een ultimatum van het leger geen eind wist te maken. Daar bevinden zich de belangrijke productiebedrijven die onder controle staan van het leger en waaraan dat zijn belangrijke economische macht in het land ontleent. Er waren demonstraties omdat het leven onder de Moslimbroe­ders almaar duurder werd, de al dramatische werkloosheidcijfers nog verder opliepen, het land kortom langs de afgrond scheerde.
Uiteraard is de staatsgreep binnen de Moslimbroederschap slecht ontvangen. Die Broederschap heeft ondanks de klunzigheid waarmee ze het land heeft geregeerd, nog steeds een grote aanhang. En die is niet bereid de macht op te geven waaraan ze eindelijk kon ruiken na de lange mars door de woestijn van tientallen jaren, toen de Broeders en masse in het cachot zaten. Daar­naast bezitten de Broeders een ultiem argument: hun president Morsi is met een ruime meerderheid van stemmen gekozen tijdens een verkiezing die algemeen als eerlijk werd bestempeld. Ook kunnen ze wijzen op het referendum voor een nieuwe grondwet die ook breed werd geaccepteerd als eerlijk.
Concentratiekampen
Vandaar dat de demonstraties van Morsi-aanhangers tegen de staatsgreep meer zijn dan alleen een uiting van het verlangen hem zegevierend te zien terugkeren als president. Het is ook een uiting van frustratie over verbroken democratische beloften. En bij de onderdrukking van de recente demonstraties speelt veel meer mee dan alleen hard optreden tegen de aanhangers van Morsi’s ancien regime. Het is ook een zonneklare poging van Al-Sisi en de andere generaals om de Moslim­broederschap voor eens en altijd het zwijgen op te leggen. Dát is een oude traditie in Egypte, te beginnen met de monarchie in de jaren veertig, toen de liederlijke koning Faroek de Broederschap verbood en zijn geheime dienst opdracht gaf haar oprichter Hassan al-Banna te vermoorden. Na Nassers militaire putsch van 1952 eiste de Broeder­schap een belangrijke rol op in het nieuwe militaire bewind. Nasser weigerde dat. De moordaanslag op hem in Alexandrië niet lang daarna werd aan de Broederschap toegeschreven en tienduizenden leden verdwenen in Nassers gruwelijke concentratiekampen in de woestijn.
Onder Nassers opvolger Anwar Sadat kregen de Broeders veel meer speelruimte; ze werden door Sadat gebruikt als tegenwicht tegen links. Ze mochten een eigen maandblad beginnen en openden gaarkeukens in sloppenwijken. In de jaren tachtig werden ze salonfähig toen ze hand- en spandiensten begonnen te verlenen aan de Amerikaanse CIA bij het ronselen van Egyptische studenten voor de deelname aan de anti-Russische strijd in Afghanistan. Niet lang daarna begonnen de inmiddels deels militair getrainde Moslim­broertjes zich in opper-Egypte ge­welddadig te manifesteren, onder andere met aanslagen op groepen toeristen. Dat leidde opnieuw tot een heftige vervolging in Sadats laatste jaren.
De periode-Moebarak geeft ongeveer hetzelfde beeld. Moslim­broeders werden uit Sadats gevangenissen gehaald en gedoogd; na aanslagen op toeristische doelen in Caïro en op vooraanstaande Egyp­tenaren, kwam er echter een nieuwe golf van vervolging. Die bereikte haar hoogtepunt in 1995, na de mislukte aanslag op Moebarak in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba.
Abdel Fatah al-Sisi blijkt zich nu vast te houden aan de aloude legertraditie de Moslimbroederschap te weren uit de centra van de macht. Dat gaat gepaard met veel geweld, zoals dat vanaf Nassers tijd traditie is.
Hoe hard minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans ook mag schreeuwen, hoe verontwaardigd senatoren en ministers in Washing­ton ook reageren, het zal de Egyp­tenaren een biet wezen. Je kunt zelfs de hypothese verdedigen dat hoe feller de militair-rechterlijke coproductie vanuit Amerika en Europa wordt aangevallen, hoe sterker zij staat. Ook dreigementen om de geldkraan dicht te draaien maken geen indruk. De steenrijke emirs van Abu Dhabi, Dubai en Qatar, die hun eigen problemen met de Moslimbroeder­schap hebben, zijn bereid genoeg dollars in Egypte te pompen om het land te laten overleven. En Saoedi-Arabië heeft de staatsgreep toegejuicht omdat het ‘de rust en orde in Egypte zal herstellen’. Al-Sisi kan wat dat betreft rustig gaan slapen; er kleeft weliswaar heel veel bloed aan zijn handen, het zal zijn positie niet echt aantasten.

Nieuw Egyptisch conflict volgt een oude traditie

<div class="lead">De Belgische regering wil een kerncentrale langer openhouden. Ondanks lekkages. &#8216;Wij staan machteloos.&#8217;</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Ten minste twee van de zeven Belgische kerncentrales hebben een probleem. In Doel is er een voorlopig stilgelegd omdat het reactorvat op sommige plekken te dun is. In Tihange is al jaren sprake van lekkage in een koelbassin (maar de productie gaat gewoon door). Verve lend voor de Belgen, maar ook voor alle Neder landers en Duitsers die in het grensgebied leven. ‘Ik wil geen paniek zaaien,’ zegt de Limburgse gedeputeerde Bert Kers ten (PvdA), ‘maar in Fukushima werd ook altijd gezegd dat er echt maar een heel kleine kans is op een incident. Als het misgaat, kan de wolk binnen een half uur hier zijn. We zitten hier in een dichtbevolkt gebied met Maastricht, Luik en Aken vlak bij elkaar.’
België is vanaf 1975 tot Tsjernobyl (1986) enthousiast in de kernenergie gestapt. Er staan nu drie centrales  in Tihange en nog eens vier in Doel, nabij Antwerpen en Zeeuws-Vlaanderen. Bij wet moeten zij uiterlijk veertig jaar na opening gesloten worden. De regering wil daar onderuit: de eerste centrale van Tihange (geopend in 1975) mag nog eens tien jaar langer draaien. ‘Onaanvaard baar,’ vindt de Belgische milieubeweging. ‘Het risico dat cruciale onderdelen van een oude kernreactor het begeven en tot een fatale kernramp leiden, is reëel,’ aldus Greenpeace België. ‘Die verouderingsverschijnselen zijn moeilijk op te sporen en komen vaak slechts aan het licht wanneer ze tot een fatale breuk van componenten leiden.’ 
Op 12 juli meldde de Libre Belgique dat de centrale van Tihange al zes jaar kampt met een lekkage in een koelbassin waarin nucleaire brandstof wordt gekoeld. Het is van beton en bedekt met metalen platen die aan elkaar zijn gelast. Elke dag lekt er twee liter water door microscopisch kleine scheurtjes op de lasnaden. Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) te Brussel zegt zich geen zorgen te maken; het water wordt opgevangen in een bak. Maar hoe kan het dat er al zes jaar geen oplossing is gevonden? 
Eigenaar Electrabel en toezichthouder FANC beschouwen de lekkage als routine, zo liet een FANC-medewerker weten, blijkens een interne notitie van de provincie van 13 juli. De betonnen bak vertoont nog geen corrosie, aldus de medewerker. Hij voegde eraan toe dat juist door scherp te controleren dit soort ‘probleempjes’ tijdig kunnen worden geconstateerd. De centrale is weliswaar oud, maar is aangepast aan de laatste veiligheidsnormen.
Gedeputeerde Kersten is niet overtuigd. ‘Bij het FANC maken ze alleen maar sussende geluiden. Veel wijzer word je er niet van,’ zegt hij. Wat hem vooral dwarszit, is dat het probleem met het lekkende bassin niet is gemeld toen afgelopen jaar in alle Europese kerncentrales in opdracht van de Europese Commissie een ‘stress-test’ werd uitgevoerd. ‘Als dit niet naar buiten komt, hoe serieus is die stress-test dan? Wat is er dan nog meer mis bij Tihange?’ 
GroenLinks-Statenlid Gert-Jan Krab ben dam en GroenLinks-raadslid Rob Hoenen staan in nauw contact met Vlaamse en Waalse zusterpartijen sinds duidelijk werd dat de regering Tihange langer wil openhouden. ‘We vrezen dat de kerncentrale allerlei verborgen slijtage heeft. Het lekkende bassin maakt ons alleen maar ongeruster,’ zegt Krabben dam. ‘We zitten in een dichtbevolkt gebied met miljoenen inwoners, maar er is geen grensoverschrijdend veiligheidsoverleg en er worden geen rampen geoefend hier op de drietalengrens. Taalbarrières wil je niet pas moeten overwinnen wanneer er een nucleaire wolk op je afkomt.’ Mede op zijn initiatief kwamen in maart van dit jaar burgemeesters, wethouders, raads- en Statenleden bij elkaar voor een conferentie onder de titel ‘Limboshima’, over de gevolgen van een mogelijke kernramp in Tihange. Krabbendam: ‘Als Fukushima ons iets leert, dan is het dat de zones van tien tot veertig kilometer, die de rijksoverheid in het Nationaal Plan Kernongevallen bestrijding trekt rondom centrales, volstrekt achterhaald zijn.’ Volgens atoomfysicus Wim Turkenburg van de Universiteit Utrecht moet de rampenzone rond Tihange ten minste vijftig kilometer groot zijn en beter nog tachtig kilometer. 
In juni vroegen de Limburgse Provinciale Staten de gouverneur in België te pleiten voor een spoedige sluiting van Tihange, voor een grensoverschrijdend rampenplan met een zone van tachtig kilometer én voor een opslag van jodiumpillen in Maastricht (die moeten nu uit Zoe ter meer komen). ‘Het is natuurlijk een beetje voor de bühne,’ moet gedeputeerde Kersten toegeven. ‘We kunnen onze zorg overbrengen, maar de Belgen beslissen zelf over het openhouden van een centrale.’ 
De verantwoordelijke minister voor rampen met kerncentrales is op dit moment nog minister Maxime Ver hagen (CDA). GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren vroeg hem ook er bij de Belgen op aan te dringen Tihange te sluiten. Maar dat vond Verhagen een ‘bizar’ idee. Wel zei hij dat er regelmatig overleg was over noodzakelijke veiligheidsmaatregelen. Gedeputeerde Kersten is teleurgesteld. ‘Wij staan hier in Limburg machteloos. Waarom komt Verhagen niet in actie? Het is toch niet onoorbaar om met je Belgische collega in overleg te treden?’ Nadat bekend werd dat ook de centrale in Doel problemen heeft, meldde zijn ministerie vorige week dat Verhagen navraag heeft gedaan bij de Belgen
</div>

Limboshima bij de de buren

Een oud huis in het nieuwe Egypte

<div class="wpg-element paragraph">
<div class="lead">
Vervolging van Jorge Zorreguieta dreigt nu in Nederland opnieuw aangifte tegen hem is gedaan.
</div>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Op 23 december 2010 trad in alle stilte een verdrag in werking dat wel eens grote gevolgen kan hebben voor de vader van prinses Máxima, Jorge Zorreguieta. Het gaat om het Internationaal Verdrag inzake de bescherming van alle personen tegen gedwongen verdwijningen. Op Nederland rust nu de verplichting om tot strafrechtelijk onderzoek over te gaan als iemand wordt verdacht van betrokkenheid bij verdwijningen.
Deze week deden hoogleraar internationaal recht en advocaat Liesbeth Zegveld en haar collega Göran Sluiter aangifte tegen Zorreguieta, die staatssecretaris van Landbouw was ten tijde van de vuile oorlog in Argentinië. In die hoedanigheid wist hij van de verdwijningen en dus is hij medeverantwoordelijk, aldus Zegveld. Ze deed de aangifte namens Alejandra Slutzky, dier twintigjarige dochter Ewa, en Matte Mourik, de zoon van de inmiddels overleden oud-diplomaat Maarten Mourik die in 2001 &#8211; het paar was toen verloofd &#8211; ook al aangifte deed tegen Zorreguieta. Destijds kwam het niet tot een rechtszaak. Het Openbaar Ministerie wilde niet vervolgen, en na een klacht liet het hof weten geen &#8216;rechtsmacht&#8217; te hebben. Dat obstakel zou met de inwerkingtreding van het verdrag niet langer bestaan, zo betoogt Zegveld in haar negenendertig pagina&#8217;s tellende aangifte.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
&#8211; &#8216;Niet alleen piloten, ook leidinggevenden moeten verantwoording afleggen&#8217;
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
&#8216;Het was een afspraak met mijn vader dat we de zaak tegen Jorge Zorreguieta na zijn dood door zouden zetten,&#8217; zegt Matte Mourik. De documentairemaker noemt het &#8216;godgeklaagd&#8217; wat de Nederlanders de afgelopen tien jaar allemaal over hun kant hebben laten gaan. &#8216;De ergernissen stapelden zich bij mij op,&#8217; zegt Mourik. &#8216;Zorreguieta kon hier komen zonder dat iemand er iets van zei, zonder dat je kritische geluiden hoorde. Hij heeft waarschijnlijk niet zelf bloed aan zijn handen, maar zijn rol in het regime maakt van hem een bureaumoordenaar. Het is belangrijk dat niet alleen piloten als Julio Poch maar ook leidinggevenden hier ter verantwoording worden geroepen.&#8217;
Ook Alejandra Slutzky en haar dochter Ewa hebben zich zeer geërgerd aan het optreden van vader Zorreguieta tijdens zijn bezoeken aan Nederland. Slutzky&#8217;s vader was een linkse huisarts die verdween in 1977, tijdens de vuile oorlog in Argentinië. Hij werd voor de ogen van zijn dochter, zoon en vrouw opgepakt, belandde in de beruchte La Cacha gevangenis in de stad La Plata, werd daar gemarteld en daarna is nooit meer wat van hem vernomen. Alejandra en haar broer vluchtten naar Nederland. Hun moeder bleef achter en overleed na een lang ziekbed.
Vooral de wuivende Jorge Zorreguieta op de rode loper tijdens de viering van de veertigste verjaardag van prinses Máxima op 17 mei schoot Alejandra Slutzky in het verkeerde keelgat. &#8216;Zeer pijnlijk voor de nabestaanden,&#8217; noemde Slutzky de verwelkoming in een e-mail aan de prinses. &#8216;Ik wil u vragen om alstublieft uw vader gewoon thuis te ontvangen, thuis uw verjaardag te vieren en niet het hele land dwingen daarvan getuige te zijn (…) Het is voor ons allen echt te pijnlijk om te zien hoe deze mensen van een rijk leven genieten terwijl de slachtoffers waar ze verantwoordelijk voor zijn, nog steeds geen graf of recht hebben gekregen.&#8217; Drie weken nadat ze de mail had verstuurd, kreeg Slutzky een reactie van de prinses. &#8216;Máxima liet weten dat ze mijn gevoelens kon begrijpen, dat ze altijd begrip zou houden. Maar ze ging niet in op mijn verzoek om hem thuis te houden.&#8217;
Het was niet de eerste keer dat de dochter van de verdwenen huisarts en de dochter van de man die tijdens de militaire junta staatssecretaris van Landbouw was contact met elkaar hadden. Na een interview met Vrij Nederland in 2006 kreeg Slutzky een telefoontje van het koninklijk huis. Of ze in was voor een gesprek onder vier ogen met Máxima. &#8216;Op dat verzoek ben ik ingegaan,&#8217; zegt Slutzky. &#8216;Het was raar om in mijn oude Nissan over de lange oprijlaan de Eikenhorst te Wassenaar te rijden. We zaten inderdaad met zijn tweeën en hebben een lang gesprek gehad. Ik wil er verder niet te veel over kwijt. Wel dat ik haar ook toen al heb gevraagd haar vader zo veel mogelijk uit het publieke leven te houden. De prinses zei dat ze daar begrip voor had en beloofde haar best te doen. Maar daar is dus niet veel van terecht gekomen. Vader Zorreguieta zit bij gelegenheden naast de koningin en is te zien op bijeenkomsten die door miljoenen Nederlanders op televisie worden bekeken.&#8217;
En nu komt er dus de aangifte. Alejandra Slutzky wacht in spanning af of het deze keer wel tot strafrechtelijke vervolging komt. &#8216;Job Cohen vind dat Zorreguieta &#8220;misschien wel&#8221; bij de troonsopvolging aanwezig mag zijn, maar ik vind het als nabestaande te pijnlijk voor woorden. Hoezo is de vuile oorlog al zo lang geleden, zoals Cohen beweerde? We zijn in Nederland ook nog steeds bezig met de verwerking van de Tweede Wereldoorlog. Waarom moeten ik en al die andere duizenden mensen die hun familie zijn verloren zien hoe iemand die medeschuldig is aan de verdwijningen met alle pracht en praal wordt ontvangen?&#8217;
</div>

Wie zit er achter de aanklacht tegen Zorreguieta?

<div class="wpg-element paragraph">
‘Stop met linkse hobby’s als kunstsubsidies’, is een veelgehoorde kreet van Geert Wilders. Maar wat blijkt, PVV Limburg is opeens tegen forse bezuinigingen op de kunsten in haar regio. 
‘De PVV wil absoluut geen onzinnige provinciale subsidies uitdelen aan kunst, elitaire festivals of multicultiorganisaties,’ staat in het verkiezingsprogramma van PVV Limburg. Maastricht en omstreken mochten geen safe heaven worden voor subsidie slurpende kunstenaars. Alleen fanfares en schutterijen konden nog op steun rekenen. 
De PVV – onlangs toegetreden tot het provinciaal bestuur – reageerde instemmend op Halbe Zijlstra’s bezuinigingsplannen. ‘Limburg wordt helemaal niet onevenredig getroffen door de bezuinigingen,’ zei donderdag PVV-Statenlid Michael Heemels op de regionale zender L1. Maar nu lijken de Limburgse PVV’ers een draai te hebben gemaakt. 
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De volgende dag, 17 juni, kwam de Provinciale Staten bij elkaar om te praten over de bezuinigingen. Beide collegepartijen CDA en VVD stemden in met een brandbrief aan de Kamer. Alleen de PVV sputterde tegen. Buiten de vergadering is verder onderhandeld. Omdat de rest van de Provinciale Staten met de brief instemde, kwam de PVV onder forse druk te staan. Naar verluidt kreeg hij uiteindelijk vanuit Den Haag toestemming om de brief te ondertekenen. ‘Hoe dat intern is gegaan, geef ik geen antwoord op’, aldus Heemels in een korte reactie. 
</div>
<div class="figure--left">
<figure id="post-67337 media-67337" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2011/06/cf28e998-3847-48fd-b041-15ac4cb82aec_Michael-Heemels-klein1.jpg" alt="" border=" /></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
In deze brief – officieel gedateerd op 10 juni – wordt een heel andere toon aangeslagen dan we gewend zijn van de PVV. Unaniem maken de Statenfracties zich zorgen over de ‘ware slachting’ die de bezuinigingsplannen zullen veroorzaken. De provinciale volksvertegenwoordigers pleiten daarom in koor tegen de ‘buitenproportionele korting van 75% op de huidige rijksmiddelen’. Dat zal ‘desastreuze gevolgen hebben voor de culturele infrastructuur in Limburg en met name in Maastricht,’ zo verwachten de partijen. Vooral het mogelijke verdwijnen van het Limburgs Symfonie Orkest, de Jan van Eyck Academie en Opera Zuid baart de partijen grote zorgen. De bezuinigingen zullen leiden tot ‘gedwongen ontslagen, afstoten van gebouwen en verlies van culturele activiteiten’. 
En dus wordt staatssecretaris Halbe Zijlstra opgeroepen tot rechtvaardige en gelijkwaardige verdeling van de bezuinigingen. Ondertekenaar namens de PVV? Diezelfde Michael Heemels die eerder zulke manse taal uitsloeg op de regionale televisie. ‘We hebben geen draai gemaakt. We blijven voor bezuinigingen op de kunsten én we komen op voor de belangen van Limburg’, blijft het Statenlid volhouden.
U kunt <a href="https://blogs.vn.nl/pdf/PS%20aan%202e%20Kmr%20en%20Kabinet%20inz%20cultuurbezuin%2017-06.pdf" class="normal" title="https://blogs.vn.nl/pdf/PS%20aan%202e%20Kmr%20en%20Kabinet%20inz%20cultuurbezuin%2017-06.pdf">hier zelf lezen</a> of u vindt dat er een draai is gemaakt.
</div>

Boyd van Dijk

PVV Limburg draait over kunstsubsidie

<div class="wpg-element paragraph">
Marc van Warmerdam is directeur van het met opheffing bedreigde theatergezelschap Orkater. Ook is hij een van de leidende figuren van het verzet tegen de bezuinigingsplannen. Komend weekeinde loopt hij mee in de Mars der Beschaving. 
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Komt de cultuursector niet te laat in actie? Het was tot nu nogal tam, zo lijkt het.
‘Dat vind ik een rare opmerking. Wethouders, kunstenaars, economen, theaterdirecteuren, we hebben allemaal brieven geschreven, beschaafde actie gevoerd. Maar niets helpt. En als je van Rutte ook nog nare en onware opmerkingen naar je hoofd krijgt als ‘de sector staat met zijn rug naar het publiek toe’ en ‘ze staan alleen maar met hun hand op bij de subsidiegever’ is dat pure agressie. Een trap in je rug.’
Waarom de Mars der Beschaving. Zijn mensen die niet gaan demonstreren niet beschaafd? 
‘Het is misschien geen slim gekozen naam. Burgers die niet gevoelig zijn voor wat er in de cultuursector gaat verdwijnen zullen vast hun schouders ophalen of geïrriteerd raken. Van de andere kant, Halbe Zjilstra bezuinigt zonder na te denken. En er wordt gelogen door deze regering. En liegen is tamelijk onbeschaafd.’
SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan riep tijdens Oerol festival op tot actie tegen het kabinet. Ook VNO/NCW-voorzitter Bernard Wientjes benadrukte het belang van de kunsten. Belangrijk?
‘Heel belangrijk. Bij de VVD is er altijd een cultuur-minded stroming geweest. Die is helemaal weg. En dan is het goed dat invloedrijke mensen die een hart voor cultuur hebben zich uitspreken.’
Directeur Sjarel Ex van museum Booijmans van Beuningen heeft musea opgeroepen de deuren dicht te doen uit protest. Blij met deze bijval?
‘Zeker, het is voor de eerste keer dat de musea solidair zijn met de andere kunsten, hoewel ze minder worden geraakt.’ 
Maar Wim Pijbes van het Rijksmuseum wil niet mee doen.
‘Ho, ho. Hij heeft gezegd dat hij het zich niet kan veroorloven in deze sombere tijden de deuren te sluiten en een paar ton aan inkomsten mis te lopen. Hij is niet principieel tegen. Dat is al heel wat.’ 
Komen er hardere acties?
‘Eerst komt de mars. In de periode daarna heeft actievoeren weinig zin. De timing van dit kabinet is geniaal. Als wij na volgende week doorgaan, zit iedereen op de camping. Maar na de zomer gaan we door.’
</div>

Op de barricaden!

Fotodocument / Vallende leiders in het Midden-Oosten
Tussen een wirwar van elektriciteits- en telefoondraden kijkt Omar Moammar Khadaffi omhoog. Het leiderschap spat van zijn zonnebril. Dat doet het ook van zijn kaaklijn. Mussolini had het niet beter kunnen doen.
Van Marokko tot Iran, van Saoedi-Arabië tot Algerije, overal in het Midden-Oosten kijkt het volk dagelijks tegen dit soort leiders op. Ze kunnen niet anders. Hun landen zijn als het ware met dit soort foto&#8217;s dichtgeplakt. Zo is het nu, zo is het al decennia.
Voor de onvoorbereide bezoeker uit de westerse welvaart is het even schrikken. Men lijkt in een tijdscapsule beland. Waar had men dit ook alweer voor het laatst gezien? O ja, op de televisie, bij een documentaire over Hitler, Stalin, Mao Zedong.
Hier staan echter geen leiders die natuurlijk gezag uitstralen, hoezeer hun hoffotografen hun best ook deden. Je kunt die leiders ook zien als opgejaagd wild, hun gebrek aan legitimiteit verbergend met veel antizionistische bombarie, vaak een beroep doend op hun afstamming van de profeet Mohammed en &#8211; als er oliedollars voorradig zijn &#8211; loyaliteit van rivaliserende stamleiders afkopend.
En niet alleen de nu in het nauw verkerende Libische leider Khadaffi beschikt over omvangrijke veiligheidsdiensten en diepe kerkers, ook zijn collega&#8217;s in andere landen deinzen er niet voor terug tegenstanders de voeten te ranselen, een oude straf in deze contreien.
Lijfwachten
Hoe zijn de islamitische despoties ontstaan? De islamitische wereld heeft vanouds problemen met het leiderschap. Dat zit in de islam ingebakken. Islam mag din wa donya zijn, geloof én wereld, een sluitende theorie over de staat heeft dat niet opgeleverd. De profeet Mohammed heeft nooit een leider aangewezen en na zijn dood braken er eindeloze conflicten uit over wie de geloofsgemeenschap mocht aanvoeren. Tot op de dag van vandaag legitimeren de koningen van Jordanië en Marokko hun leiderschap met verwijzing naar hun afstamming van Mohammed. Koning Hussein van Jordanië legitimeerde zelfs Saddam Husseins aanspraken op afstamming van de profeet. Hoeveel oliedollars hij daarvoor kreeg, is niet bekend, maar het waren er heel wat.
In het sjiitische Iran lagen de zaken gecompliceerder. Volgens de Iraanse Shia kan er geen islamitische staat zijn zolang de Verborgen Imam niet is teruggekeerd. Ayatollah Khomeini, zijn &#8216;wijze gelaat&#8217; kom je overal in Iran tegen, ondergroef die stelling in een boek waarin hij lustig De Staat van Plato plagieerde. Dat boek is de staatskundige bijbel van het huidige Iran, van de &#8216;wijze koning&#8217; Khamenei die het land leidt, verheven boven de massa&#8217;s, en alleen aan zichzelf én aan God verantwoording schuldig. Daar hoef je echt geen ingewikkelde analyses over kolonialisme en imperialisme op los te laten.
En dan heb je de pure machtspolitici, altijd afkomstig uit leger, politie of geheime diensten. Militair bestuur, het is een oeroude traditie in het islamitische Midden-Oosten. Sultans en sjahs zaten vroeger angstig in hun ommuurde paleizen, ver weg van het volk. Opvolgingen liepen niet zelden uit op bloedige drama&#8217;s. De enige op wie de sultans meenden te kunnen vertrouwen waren hun lijfwachten, de mamelukken in Bagdad, de janitsaren in Constantinopel. Al spoedig namen die lijfwachten de macht over en mochten de sultans dienen als façade. Het lijkt het huidige Egypte wel, waar de generaals al sinds 1952 aan de macht zijn en Mubarak in zekere zin de sultanfunctie vervulde.
In Libië ligt het net anders. Libië was tot voor kort een stammenmaatschappij. Khadaffi gebruikte de onderlinge tegenstellingen om zijn macht te legitimeren. Zelf beweert hij dat zijn bewind potentiële stammenstrijd verhindert en overstijgt. Valt hij weg, dan &#8216;staat ons een Somalië te wachten&#8217;, herhaalt hij steeds. De Barbarijse zeerovers zijn dan weer terug. En dat op zeilafstand van Italië.
Chinese model
Afstamming van Mohammed, militair dictator, stamleider, theocratisch despoot, zal het ooit veranderen in het Midden-Oosten? Als het aan de demonstranten op het Tahrirplein, het Groene Plein of het Parelplein ligt, komt er zo snel mogelijk iets anders. Maar wat? Democratie? Is dit de Arabische versie van de val van de muur? De Arabische versie van Europa&#8217;s liberale opstanden van 1848? Of zal het uitlopen op een Tiananmenplein: het afkopen van de zucht naar politieke vrijheid met economische liberaliseringen?
Eén ding is zeker: met de mobiele telefoon en het internet is er een mondigheid gekomen die tien jaar geleden ondenkbaar was. Regimes blijken plotseling controleerbaar. Je hoeft niet meer te geloven wat de mannen op de billboards beweren, want je kunt op internet nakijken of ze de waarheid spreken. Ook daar hebben de Chinezen een oplossing voor: een absolute controle op het internet en het mobiele verkeer. Voor een nieuwe generatie machthebbers zou dat Chinese model veel aantrekkelijker kunnen zijn dan de westerse democratie. Voor Egyptische generaals bijvoorbeeld.

Autocraatje leef je nog?

Buitenland
Egypte verzuipt in zijn eigen mensenvloed. Hoe moet dat verder? Waar haalt men eten, scholen, huizen vandaan? Hoe kan men de tweeëntachtig miljoen Egyptenaren een fatsoenlijk leven bezorgen? Sinds Mubaraks aantreden in 1981 is de bevolking bijna verdubbeld. Op het Tahrirplein werd wel geschreeuwd om het verdwijnen van het staathoofd, maar borden met &#8216;weg met het grote gezin&#8217; waren er niet te zien. En toch staat of valt Egyptes toekomst daarmee.
Al die democratisch gezinde staatsburgers en -burgeressen op een bewoonbaar oppervlak reikend van Groningen tot Maastricht, iedereen zou daar hoofdpijn van krijgen. De net afgetreden president hier de schuld van geven zou de man onrecht doen. Zeker tijdens de eerste helft van zijn bewind zette Mubarak Egyptes bevolkingsexplosie bovenaan zijn agenda. De dalende toename van de bevolking, op zich al een prestatie, is deels op zijn conto te schrijven.
De echte doorbraak op dit terrein kwam vanuit de Moslimbroederschap, die er vaak heel wat modernere sociale en medische opvattingen op na houdt dan men in het Westen denkt. De broeders zijn goed vertegenwoordigd in de machtige Egyptische artsenvereniging en daar werd onder hun leiding het idee ontwikkeld van geboortespreiding in plaats van geboortebeperking. Spreiding van geboorten over verschillende jaren was goed voor de moslimvrouw, goed voor het moslimgezin, en van God mocht het.
Mubarak pakte dat gretig op en het heeft inderdaad belangrijke resultaten opgeleverd. Het aantal kinderen per vrouw is gezakt naar drie, rond de jaren tachtig lag dat nog op zes tot zeven. Die drie is nog altijd een kind te veel, maar voor een in het algemeen zeer traditionele maatschappij als de Egyptische is het een opmerkelijk succes. Dat succes komt echter veel te laat. Het verhinderde niet dat in één generatie tijd Egyptes bevolking verdubbelde. Aan hun Bijbelse plagen kunnen de Eyptenaren er dus één toevoegen: de mensenplaag.
Al die toevloed had het regime veel beter moeten opvangen. Dat het dat heeft verzuimd, valt het bewind zwaar aan te rekenen. Neem de huisvesting. Je kunt in Egypte niet trouwen zonder een huis, of in elk geval een kamer te hebben. Trouwen in Egypte móét, het is een sociale en religieuze plicht &#8211; seks is Allahs geschenk aan de mensheid, maar alleen binnen het huwelijk. Het vinden van onderdak kan echter jaren duren. Er wordt in Egypte daarom laat getrouwd en dat levert dan weer grote seksuele frustraties op.
Ook het onderwijs is door de mensenplaag overspoeld. De scholing is allerbelabberdst. Kinderen op de lagere school moeten al bijles krijgen. Het niveau van de meeste universiteiten komt niet uit boven dat van een havo. Het onderwijs bestaat uit &#8216;rijtjes stampen&#8217;. Dat herhaalt zich thuis tijdens het maken van huiswerk, maar de meeste huizen zijn overvol. Concentreren op dat huiswerk is er dus niet bij. Gevolg: veel Egyptenaren leiden aan concentratiestoornissen. Je merkt het bij het betreden van een bureaucratenburcht: de behandelende ambtenaar heeft een aandachtspanne van nul.
Behalve op de militaire en politieacademies wordt ook iets anders nooit aangeleerd: organiseren. Vanaf kolonel Gamal Abdel Nassers staatsgreep in 1952 háát het bewind elke organisatie waarop het zelf geen controle uitoefent, zoals de Moslimbroederschap of de bloggers. Voetbalclubs, ontspanningsverenigingen, op alles tot aan bridgedrives toe, wil de overheid toezicht hebben. Dat toezicht geeft het regime de gewenste voorsprong op maatschappelijke ontwikkelingen. De gevolgen ervan zie je bij de grote demonstraties op Tahrir. Die zijn spontaan, emotioneel, vol goede intenties, maar elke vorm van organisatie en leiderschap ontbreekt.
Veel te veel mensen op een veel te klein oppervlak, slechte scholing, slechte organisatie (behalve bij het leger!), veel te weinig huizen, seksuele frustraties, gebrek aan banen, alleen de Nijl als waterbron, het is een cocktail van ellende waar Mubarak niet ongevoelig voor was. Hij heeft er veel te weinig aan gedaan, hij heeft de corruptie uiteindelijk de vrije loop gelaten, zijn drang naar machtsbehoud overwoekerde wat hij aan goede intenties had. Maar of zijn potentiële opvolgers in staat zijn Egyptes essentiële kwaal &#8211; de voortplantingsdrift &#8211; in te tomen, valt te bezien. En in laatste analyse staat of valt dáármee hun succes.

De Egyptische mensenplaag

<div class="wpg-element paragraph">
Met of zonder Mubarak, Egyptes problemen blijven dezelfde. Alleen minder kinderen krijgen helpt.
Egypte verzuipt in zijn eigen mensenvloed. Hoe moet dat verder? Waar haalt men eten, scholen, huizen vandaan? Hoe kan men de tweeëntachtig miljoen Egyptenaren een fatsoenlijk leven bezorgen? Sinds Mubaraks aantreden in 1981 is de bevolking bijna verdubbeld. Op het Tahrirplein werd wel geschreeuwd om het verdwijnen van het staathoofd, maar borden met &#8216;weg met het grote gezin&#8217; waren er niet te zien. En toch staat of valt Egyptes toekomst daarmee.
Al die democratisch gezinde staatsburgers en -burgeressen op een bewoonbaar oppervlak reikend van Groningen tot Maastricht, iedereen zou daar hoofdpijn van krijgen. De net afgetreden president hier de schuld van geven zou de man onrecht doen. Zeker tijdens de eerste helft van zijn bewind zette Mubarak Egyptes bevolkingsexplosie bovenaan zijn agenda. De dalende toename van de bevolking, op zich al een prestatie, is deels op zijn conto te schrijven.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De echte doorbraak op dit terrein kwam vanuit de Moslimbroederschap, die er vaak heel wat modernere sociale en medische opvattingen op na houdt dan men in het Westen denkt. De broeders zijn goed vertegenwoordigd in de machtige Egyptische artsenvereniging en daar werd onder hun leiding het idee ontwikkeld van geboortespreiding in plaats van geboortebeperking. Spreiding van geboorten over verschillende jaren was goed voor de moslimvrouw, goed voor het moslimgezin, en van God mocht het.
Mubarak pakte dat gretig op en het heeft inderdaad belangrijke resultaten opgeleverd. Het aantal kinderen per vrouw is gezakt naar drie, rond de jaren tachtig lag dat nog op zes tot zeven. Die drie is nog altijd een kind te veel, maar voor een in het algemeen zeer traditionele maatschappij als de Egyptische is het een opmerkelijk succes. Dat succes komt echter veel te laat. Het verhinderde niet dat in één generatie tijd Egyptes bevolking verdubbelde. Aan hun Bijbelse plagen kunnen de Eyptenaren er dus één toevoegen: de mensenplaag.
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; Er wordt in Egypte laat getrouwd en dat levert grote seksuele frustraties op
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Al die toevloed had het regime veel beter moeten opvangen. Dat het dat heeft verzuimd, valt het bewind zwaar aan te rekenen. Neem de huisvesting. Je kunt in Egypte niet trouwen zonder een huis, of in elk geval een kamer te hebben. Trouwen in Egypte móét, het is een sociale en religieuze plicht &#8211; seks is Allahs geschenk aan de mensheid, maar alleen binnen het huwelijk. Het vinden van onderdak kan echter jaren duren. Er wordt in Egypte daarom laat getrouwd en dat levert dan weer grote seksuele frustraties op.
Ook het onderwijs is door de mensenplaag overspoeld. De scholing is allerbelabberdst. Kinderen op de lagere school moeten al bijles krijgen. Het niveau van de meeste universiteiten komt niet uit boven dat van een havo. Het onderwijs bestaat uit &#8216;rijtjes stampen&#8217;. Dat herhaalt zich thuis tijdens het maken van huiswerk, maar de meeste huizen zijn overvol. Concentreren op dat huiswerk is er dus niet bij. Gevolg: veel Egyptenaren leiden aan concentratiestoornissen. Je merkt het bij het betreden van een bureaucratenburcht: de behandelende ambtenaar heeft een aandachtspanne van nul.
Behalve op de militaire en politieacademies wordt ook iets anders nooit aangeleerd: organiseren. Vanaf kolonel Gamal Abdel Nassers staatsgreep in 1952 háát het bewind elke organisatie waarop het zelf geen controle uitoefent, zoals de Moslimbroederschap of de bloggers. Voetbalclubs, ontspanningsverenigingen, op alles tot aan bridgedrives toe, wil de overheid toezicht hebben. Dat toezicht geeft het regime de gewenste voorsprong op maatschappelijke ontwikkelingen. De gevolgen ervan zie je bij de grote demonstraties op Tahrir. Die zijn spontaan, emotioneel, vol goede intenties, maar elke vorm van organisatie en leiderschap ontbreekt.
Veel te veel mensen op een veel te klein oppervlak, slechte scholing, slechte organisatie (behalve bij het leger!), veel te weinig huizen, seksuele frustraties, gebrek aan banen, alleen de Nijl als waterbron, het is een cocktail van ellende waar Mubarak niet ongevoelig voor was. Hij heeft er veel te weinig aan gedaan, hij heeft de corruptie uiteindelijk de vrije loop gelaten, zijn drang naar machtsbehoud overwoekerde wat hij aan goede intenties had. Maar of zijn potentiële opvolgers in staat zijn Egyptes essentiële kwaal &#8211; de voortplantingsdrift &#8211; in te tomen, valt te bezien. En in laatste analyse staat of valt dáármee hun succes.
</div>

Een nieuw verfje

Na de Iraanse revolutie
Het was een koude dag, 19 januari 1979, toen de sjah de vliegtuigtrap afdaalde, rechtstreeks in de armen van de Egyptische president Sadat. Er stonden verwaarloosde triomfbogen, ooit neergezet ter ere van Jimmy Carter. De banieren Welcom presdent Krater hingen er nog aan. De stoet reed er snel onderdoor, toegejuicht door loslopend volk dat best op de televisie wilde.
Zo begon een vernederende keizerlijke zwerftocht die pas in maart 1980 opnieuw in Egypte eindigde. De VS wilden hem niet toelaten: dat zou de moeizame pogingen relaties op te bouwen met het nieuwe Iran van de Khomeiny&#8217;s verstoren. De sjah gaf de hoop niet op en reisde door. Via het Marokko van zijn vriend koning Hassan II naar de Bahama&#8217;s. Daar mochten hij en zijn vrouw niet blijven. Het werd Mexico. Zijn alvleesklierkanker werd erger, zou hij zich in de VS mogen laten behandelen? President Carter stemde met grote tegenzin in en Khomeiny&#8217;s Iran eiste uitlevering. Carter weigerde, met de gijzeling van de Amerikaanse ambassade in Teheran tot gevolg; de sjah kreeg zonder behandeld te zijn het bevel te vertrekken. Ook de volgende stop, het Panamese eiland Contadora, bood geen rust. Een afgezant van Khomeiny klopte er aan bij dictator Noriega, in zijn koffer een uitleveringsverzoek van vierhonderdvijftig pagina&#8217;s. De mondelinge toelichting, neemt men aan, bestond uit dollars. In paniek belde keizerin Farah haar Egyptische vriendin Jihane Sadat. Die gaf de telefoon door aan haar man. Eindelijk officieel voorzien van politiek asiel nam de sjah zijn intrek in Caïro. Daar stierf hij op 27 juli 1980, zestig jaar oud.
Van tijd tot tijd liggen er bloemen op het eenzame graf. Men weet dan: keizerin Farah is in Caïro. Ander bezoek is er eigenlijk nooit.
Prins Bernhard
Prinses Ashraf, tweelingzus van de sjah, is het iets beter vergaan. Opvliegend, heerszuchtig en niet bang &#8211; ze ging een confrontatie met Stalin aan die ze won. Iraniërs vroegen zich vaak af door wie ze eigenlijk werden geregeerd; haar invloed op de sjah was enorm. Dat blijkt uit de dagboeken van Asadollah Alam, goede vriend van de sjah, jaren diens eerste minister en tenslotte zijn almachtig minister van hofzaken. Die dagboeken, hoewel gecensureerd door de neef die ze uitgaf, zijn de belangrijkste bron voor het leven rond de sjah. Er staan smakelijke anekdotes in, zoals over prins Bernhard die bij de sjah om geld kwam bedelen omdat &#8216;zijn vrouw hem zo strak hield&#8217;. (De sjah lachte hem uit en stuurde hem weg met een cheque.) Veel van de kwalijke beslissingen van de sjah waren volgens Alam te danken aan prinses Ashraf, die als buitengewoon inhalig gold. Met haar zoon Shahra eiste ze tien procent op van elk bedrijf dat in Iran zaken deed. Ze belegde het in onroerend goed, onder meer aan de Franse Rivièra en in Parijs, waar ze na de revolutie neerstreek. In Parijs probeerde ze een contra-revolutionaire beweging van de grond te krijgen, zonder veel succes. De pogingen leidden wel tot de moord op haar lievelingszoon Shahryar. Als kapitein-ter-zee was hij de enige Pahlavi die na de revolutie in Iran achterbleef om door te vechten. In Parijs probeerde hij medestanders te ronselen. Op 7 december 1979 werd hij voor het huis van zijn zuster &#8216;geëxecuteerd&#8217;. Die zus, de &#8216;rode prinses&#8217; Azadeh, hield nog enige tijd een linksige salon die na een paar jaar verwaterde. Prinses Ashraf zelf schreef een boos boek over de Amerikanen. Over haar eigen rol bij de omvorming van Iran tot een tiranniek verbeteringsgesticht schreef ze niets. Ook zij verdween uit het zicht. Niet opvallen, geen aandacht trekken, zo blijf je rijk en word je oud, dat was het motto van bijna alle Pahlavi&#8217;s.
Muzelman
De enige twee die nog van zich laten horen, zijn kroonprins Reza en zijn moeder, keizerin Farah. Reza &#8211; zijn volgelingen hebben het steevast over Zijne Keizerlijke Majesteit Reza II &#8211; geeft lezingen over Iran in Europa en Amerika. Ja, zijn vader beging grote fouten. Ja, hij is bereid constitutioneel monarch te worden als de Iraniërs dat zouden willen, als er maar een grondwet komt die de mensenrechten respecteert. Hij woont met vrouw en drie dochters in de VS en volgde onder meer een opleiding als gevechtspiloot. Tijdens de Iraaks-Iraanse oorlog meldde hij zich prompt aan als vrijwilliger. Het verzoek verdween meteen in de islamitisch-revolutionaire prullenbak. Hij wordt wel eens geprezen om zijn bemiddelende gaven en soms is hij op een rare manier in het nieuws. Zo mocht de muzelman geen peter zijn bij de katholieke doop van een Belgische prinses. Het doet denken aan zijn vaders vrijage met de Italiaanse prinses Maria Gabriella van Savoie. Ook dat kon niet. Ofschoon, de kerk zegt niet altijd nee tegen de Pahlavi&#8217;s: de tweede zuster van de sjah, Shams, werd in de jaren veertig in de VS katholiek.
De andere actieve Pahlavi is keizerin Farah. Ze pendelt tussen Parijs, de VS en het graf van haar man in Caïro. Op haar visitekaartje staat &#8216;Impératrice Farah Pahlavi&#8217;, wat volgens kenners niet is zoals het hoort. Ons eigen staatshoofd pousseert tenslotte ook geen kaartjes met Koningin Beatrix van Oranje-Nassau. De keizerin raakte een aantal jaren geleden zwaar aangeslagen door de zelfmoord van haar jongste kind, prinses Leila, verslaafd geraakt aan drugs. Ze schreef verschillende apologetische boeken en is aanwezig bij weldoende festiviteiten van de Parijse beau monde. Tijdschriften hebben een zwak voor haar: Farah verkoopt nog altijd goed. Ze geeft regelmatig interviews, maar is politiek gewichtsloos. Het is haar tragiek die aanspreekt, niet haar boodschap, voor zover ze die heeft. Ze is in Iran nog steeds populair en de enige Pahlavi die iets blijvends achterliet: goede musea en een fabuleuze verzameling moderne kunst. Een deel ervan was een paar jaar geleden te zien, de drukte nam demonstratieve vormen aan en de tentoonstelling werd snel gesloten.
Smakeloos en viezig
En de Pahlavi-miljoenen? Rijk is de familie zeker, hoe rijk weet niemand. Uitgeven doen ze het niet, is een veelgehoorde klacht. De ayatollahs bevroren veel tegoeden. Alles wat de familie in Iran bezat, en dat was veel, is genaast. Teheran bezit een paar prachtige maar oncomfortabele paleizen: staatseigendom. Er werd niet in gewoond, ze waren er voor de praal. De sjah zelf had een woning in de paleistuin van Niavaran. Een Gooise vrouw zou er niet in willen wonen: te klein. Zoon Reza sliep in een vakantiehuisje. De slaapkamers van de dochters waren piepklein. Niks geen gouden kranen, gewoon chroom. Er stonden lelijke dingen: ik herinner me een afschuwelijk koetsje met ongeslepen amethysten, geschenk van Houphouët-Boigny van Ivoorkust, en een aardbol met een blikken spoetnikje eromheen, cadeau van de Sovjet-Unie. Voor verwende westerse ogen viel het allemaal vreselijk tegen. Scharrig, een beetje smakeloos en viezig. Symbolisch voor de sjah. Op een afstand oogde het solide. Maar je moest er niet met je neus bovenop gaan staan.

Keizerlijke zwerftocht

<div class="wpg-element paragraph">
Begin jaren tachtig ging Harm Botje sr. met vijf vrienden naar de Jebel Marra, de uitgedoofde vulkaan midden in Darfur. Een oase van idyllische rust in een langzaam roerig wordend gebied. Dit zijn z’n herinneringen aan die tocht.
De eerste keer dat ik van Darfur hoorde, was in Caïro, op de grote kamelenmarkt van Imbaba. Darfur, dat was de veertig-dagen-weg, de woestijnpiste waarlangs kuddes van duizenden kamelen op gezette tijden de slachthuizen van Caïro bereikten. Even benoorden Assoean werden ze bijgevoed, met boten de Nijl overgezet en in vrachtauto’s geladen. Je zag hun lange halzen over het beschot uitsteken, terwijl ze tevreden kauwend hun nieuwe omgeving opnamen. De weg tussen Assoean naar Abu Simbel in het zuiden lag bezaaid met hun karkassen, kamelen die het in het zicht van de Nijl net niet hadden gehaald.
In vroeger tijden eindigde die veertig-dagen-weg een stuk noordelijker, bij Assioet. Daar werden niet alleen de kamelen die het hadden overleefd verhandeld, maar ook de slaven die uit Darfur werden aangevoerd. Assioet was en is een deels koptisch-christelijke stad en de specialiteit van de koptische slavenhandelaren was het castreren van jonge negers. Overleefden die dat, dan werden ze verkocht als harembewakers in Caïro, Alexandrië en Constantinopel.
Enorme uitgedoofde vulkaan Dat was ongeveer de kennis die ik begin jaren tachtig van Darfur had. Van tijd tot tijd waren er berichten over rooftochten van de Baqqara Arabs, beruchte veehouders. En dan was er natuurlijk het conflict in Tsjaad. Noordelijke moslimrebellen, nomaden onder leiding van Hissène Habré, voerden er een door de Libische kolonel Khaddafi gesteunde strijd tegen de door de Fransen gesteunde zittende regering, die vooral bestond uit landbouwende christenen uit Zuid-Tsjaad. Tienduizenden mensen waren uit Tsjaad naar Darfur gevlucht en wachtten in armzalige vluchtelingenkampen op betere tijden. Er kwamen ook berichten door over droogte en mislukte oogsten, maar vergeleken met de almaar doorwoedende oorlog in Zuid-Soedan en de chaos in Tsjaad, leek Darfur vanuit Caïro bezien een betrekkelijk rustig oord.
Wat me vooral intrigeerde, was het bestaan van een enorme uitgedoofde vulkaan midden in Darfur, de Jebel Marra. Die Jebel, een grote groene oase in de kurkdroge Sa­ha­ra, had Darfur gemaakt tot wat het was. Iedereen die de Jebel Marra ooit had bezocht, had de schoonheid van de berg geprezen, de beekjes, de vruchtbare akkers, de amandel- en abrikozenbloesems en de twee kratermeren op de top. Folders waren er niet van en ook niet zoveel foto’s, maar het was duidelijk: de Jebel Marra was een bezoek meer dan waard.
Bij de Soedanese ambassade in Caïro keek men daar vreemd van op. ‘De Jebel Marra, in Darfur?’ vroegen ze. ‘Maar wat wilt u daar dan doen? Erop klimmen? Maar waarom? En met wie?’
‘Met drie vrienden en twee vriendinnen,’ zei ik. ‘Het moet er heel mooi zijn en we willen het graag zelf zien.’ Tegen zoveel onschuld was de ambassade niet bestand. Ik klampte de Soedanese ambassadeur, die ik vrij goed kende, nog een keer aan op een receptie, hij verzekerde dat het goed kwam en drie dagen later lagen de visa klaar.
Twiddledee en Twiddledum Gewapend met een introductiebrief en met een andere van de Nederlandse ambassade in Khartoem, hadden ook de ambtenaren van het Soedanese ministerie van Binnenlandse Zaken geen bezwaar. Nederland lag toen in Khartoem goed in de markt. Den Haag was een van de grote geldschieters en Neder­landers voerden een groot waterproject uit in de omgeving van Nyala dat op onze weg lag: toestemming kon moeilijk worden geweigerd. Dus kochten we buskaartjes en gingen vervolgens naar de grote markt van Omdurman, aan de andere kant van de Nijl, om ons te wapenen tegen de reis.
Bussen in Soedan zijn er in alle soorten en maten. Veel bussen in Khartoem waren Ne­der­landse afdankers van de NZH, de Noord- en Zuid-Hollandse busmaatschappij, je zag het NZH-logo overal in de stad rondrijden. Woestijnbussen zijn van een ander kaliber. Boven op een stevig vrachtwagenonderstel wordt een ijzeren bovenbouw gelast, ijzeren banken worden erin vastgeschroefd, de boel wordt geel of rood geverfd, de binnenkant beplakt met vrome stickers. Dan is de woestijnbus klaar. Nadeel zijn de harde banken zonder bekleding en de uitstekende bouten en moeren, die niet worden afgezaagd. Ik had een paar keer eerder in zo’n bus gezeten: die uitsteeksels kunnen levensgevaarlijk zijn. Voorts puilen de bussen uit met passagiers en bagage. Het is vier dagen en drie nachten hossen voor je vanuit Khartoem in el-Fasher in Oost-Darfur aankomt.
De oplossing voor het ongemak is de aanschaf van touw en matrasjes. Er is een fraaie tekening van Tenniel in Alice in Spiegelland, waar Twiddledee en Twiddledum, omgord met kussens, elkaar met houten zwaarden te lijf gaan. Zo zagen wij er in die bus dus uit. De matrasjes waren wit met rode stippen, we zaten met zijn zessen opgepropt achter in de bus tussen onze rugzakken op een plek die nauwelijks plaats bood aan vier. Rond elf uur ’s avonds stopte de bus en kon je buiten in het zand slapen. Bij zonsopgang reed hij weer door tot we el-Fasher bereikten.
Er was in die stad weinig te zien. Pas veel later, terug in Caïro, bleek wat ik had gemist. De Libiërs waren langzaam bezig Darfur over te nemen. Zo’n vijftig kilometer van el-Fasher hadden ze een vliegveld ingericht en een kazerne voor hun troepen. Het vormde onderdeel van Khadaffi’s plannen een eigen Arabisch-Afrikaans imperium te stichten, dat zich over Tsjaad en Darfur diep naar het zuiden moest uitstrekken. De Soedanese regering van Sadiq el-Mahdi voerde besprekingen over een unie met Libië, en dit was het voorschot dat Khaddafi alvast had genomen. De Libische kolonel bewapende de Arabisch sprekende nomaden van Darfur, veel van hen dienden tegen een aardig soldij in wat later het islamitisch legioen zou heten. Daar was in el-Fasher niets van te zien en ook niet een paar honderd kilometers verderop in Nyala. Inderdaad, er waren wat problemen met roofzuchtige stammen, maar ‘dat was altijd al zo’.
Absoluut veilig Nee, de Jebel Marra zelf was absoluut veilig, zeiden ze in Nyala, en zo zag de berg er ook uit. Het was een pastorale idylle, verplaatst naar de Sahara. Het was midden in de winter, dus veel bloeide er niet, maar wat er bloeide was mooi. De huisjes hadden fraaie rieten daken. Er waren murmelende beekjes en riviertjes met watervallen. Oude dames kauwden graan dat ze uitspuugden in kommen om te laten gisten, marissa, de lokale drank. Een van mijn medereizigers nam er een slok van, een lange slijmsliert verbond zijn mond met de rest van de drank.
Kleine zwarte kindertjes verfden hun gezichten wit met as om ons na te doen, hoewel we door de zon bietrood waren. Arthur Bagen, de fotograaf in onze gezelschap, schoot plaatje na plaatje. We liepen door bossen, worstelden ons door groen struikgewas, wisselden om de zoveel dorpen van gids en kochten in het laatste dorp voor de top van de Jebel een geit om boven op te eten. Die top was adembenemend. Grote stukken puimsteen dreven in de twee ijskoude kratermeren. De taaie geit werd geslacht, de meegesmokkelde whisky opgedronken, het doel was bereikt. De afdaling was even idyllisch als de klim naar boven: terrassen met opkomend graan, de eerste lenteblaadjes aan de sinaasappelbomen, een gastvrije bevolking. De Jebel was alles wat we er ons van hadden voorgesteld. Wij aten de lokale pap, twee anderen van ons gezelschap namen de voorverpakte hamburgers en beneden in Niyala stonden de potten pindakaas en het zwembad klaar in het huis van de Nederlandse directeur van het waterproject.
Tsjadische bandieten Pas toen werd de idylle enigszins verstoord. Eens in de maand werd in West-Darfur een grote veemarkt gehouden, twee dagen rijden van Nyala over een keurige nieuwe asfaltweg, door de Duitsers aangelegd om de boeren hun producten beter te kunnen laten afvoeren. De weg was net klaar, met veel tunnels voor de afvoer van regenwater en heel veel verkeersborden die de passanten waarschuwden tegen van alles en nog wat. Veel verkeer was er niet. Steeds meer verkeersborden waren trouwens door lokale smeden afgeschroefd om als grondstof te dienen voor potten en pannen en het kostte enige moeite een vrachtwagen met chauffeur voor veel geld bereid te vinden de tocht naar de veemarkt te ondernemen. De weg was gevaarlijk, zei hij. Er waren roofovervallen geweest. Politieposten waren beschoten. Twee dorpen waren in brand gestoken, er waren doden gevallen.
De resultaten kon je op de veemarkt zien. Het was druk, maar lang zo druk niet als normaal. Mensen waren bang om zaken te doen, bang dat ze onderweg van hun nieuw aankoop beroofd zouden worden. ‘Tsjadische bandieten,’ zei de politiecommissaris in Nyala, hoewel dat met een grens die dwars door stamgebieden heen liep moeilijk viel uit te maken. De commissaris zelf had het over ‘we Arabs,’ maar ook dat viel moeilijk uit te maken. Iedereen in Darfur is even zwart. De hele bevolking is moslim. Het Arabier-zijn in Darfur was en is, zoals trouwens in heel Soedan, geen etnisch, maar een ideologisch-cultureel begrip.
Nee, zei de commissaris, hij was niet bang dat de zaak zou verslechteren. Nou ja, het kon wel even duren voordat alle onrust voorbij was, maar dat hing af van de toestand in Tsjaad. Daar zat de bron van ellende. Nee, die zat niet in Darfur zelf. Nee, de Baqqara Arabs waren geen probleem, die waren soms wat wild, maar de regering had de zaak onder controle. En de Libiërs? ‘De Libiërs zijn onze vrienden,’ zei de commissaris. Ze stuurden eten, ze gaven olie, Libië was het Arabisch broederland, hij wilde geen kwaad woord over de Libiërs horen.
Zelf kwam hij uit Khartoem. Zijn assistent kwam uit Dongola. Eigenlijk kwamen alle politieofficieren uit de Nijlvallei vijftienhonderd kilometer verder. Ze hoopten ook allemaal hun carrière daar te kunnen voortzetten. Zo te horen hadden ze niet echt wortel geschoten in Darfur. Ze leken eerder op koloniale ambtenaren, neergekwakt op een vervelende buitenpost ver van de bewoonde wereld. Dat koloniale beeld werd versterkt op de enige school van Nyala. De meeste leerlingen waren kinderen van hoge ambtenaren uit de Nijlvallei. Niemand sprak er Fur, de regionale hoofdtaal, ook de onderwijzers niet. In de bus terug zat een aantal studenten, op weg naar Omdurman. Hun ouders werkten in Darfur, maar ze waren er geen van allen geboren. Of ze later naar Darfur teruggingen? Ze moesten allemaal lachen. Darfur? Dat was toch niks. Dat de Jebel Marra bestond, dat wisten ze, maar ze hadden hem nooit gezien.
Curieuze anekdote Twee weken later vroeg de douane in Caïro waar we waren geweest. Darfur? Hij trok zijn wenkbrauwen op en riep er een gezondheidsinspecteur bij. Hadden we onze internationale inentingsbewijzen bij ons? Mijn twee vrienden uit Nederland hadden dat. Ik en de rest niet. Die waren ook niet nodig, zeiden we. ‘Niet voor Khartoem,’ zei de gezondheidsinspecteur, ‘maar waar ligt dat Darfur van u?’ We wezen het aan op de kaart. Hij zette zijn bril op en staarde naar de breedtegraden. Toen keek hij in een boekje. ‘Gele koorts,’ besliste hij. ‘U mag Egypte niet in. U mag er ook niet uit. U moet drie weken in quarantaine.’ Protesteren hielp niet.
Zo schoon en zindelijk als de huisjes op de Jebel Marra waren geweest, zo smerig was het quarantainegebouw bij het Caïreense vliegveld. Het was ook bitter koud, midden in de winter kan de temperatuur langs de woestijnrand van Caïro tot onder het vriespunt dalen. In ons gebouwtje was wel een open haard. We sloopten de luiken van de ramen om het warm te stoken. De schoorsteen deed het niet en een dikke rook verspreidde zich door het vertrek. Enkele Fransen, die er eerder waren opgesloten, hadden de bewakers een klap gegeven en waren met hun jeep dwars door de poort weggereden naar Israël. Maar wij woonden in Caïro, er was geen ontsnappen aan. We mochten wel bezoek met drank ontvangen, zo besmettelijk waren we blijkbaar ook weer niet.
De volgende dag kwamen mijn twee vrienden uit Nederland mij redden. Ze hadden mijn internationale inentingsbewijs thuis gevonden. De drie anderen werden de dag daarop gered door de Nederlandse ambassadeur, met een vlaggetje en een brief van de Egyptische minister van Gezondheidszaken. De zo veelbelovende tocht naar de Jebel Marra eindigde daarmee als curieuze anekdote.
De idylle van de Jebel Marra is inmiddels wreed verstoord. Ook daar worden dorpen nu gebombardeerd, uitgemoord en platgebrand. Als ik dat lees, vraag ik me af: wat zou er met die lachende zwarte kinderen zijn gebeurd, die hun gezichten met as wit maakten om op Europeanen te lijken? Omgekomen onder de vlammen van de rieten daken? Die kans wordt met de dag groter.
</div>

Shell doet aangifte tegen oud-medewerker: wat betekent dat?

Corruptie in Irak: SBM Offshore steeds dieper in de problemen

Topfiscalist KPMG Meijburg krijgt een riante vergoeding na arbitrage

Hoe Sharm el-Sheikh Las Vegas aan de Rode Zee werd

Nieuw Egyptisch conflict volgt een oude traditie

Limboshima bij de de buren

Een oud huis in het nieuwe Egypte

Wie zit er achter de aanklacht tegen Zorreguieta?

PVV Limburg draait over kunstsubsidie

Op de barricaden!

Autocraatje leef je nog?

De Egyptische mensenplaag

De Egyptische mensenplaag

Een nieuw verfje

Keizerlijke zwerftocht

Darfur De Jebel Marra, een pastorale idylle in de Sahara