Nederland Queer Capital af

Columns van de week

Amber Wiznitzer en Teun van de Keuken

<div class="lead">
Zij (woest aantrekkelijk) werkte voor de parlementaire enquêtecommissie die in 1995 onderzoek deed naar de ontspoorde opsporingsmethoden van politie en justitie. Ik spitte namens VN in diezelfde IRT-affaire. Zo kwamen we elkaar tegen. Na enige tijd ook buiten kantooruren.
</div>
<div class="info-box">
Op 18 mei verscheen het boek <a href="https://www.uitgeverijbalans.nl/boeken/de-gouden-jaren-van-het-linkse-levensgevoel/" target="_blank">De gouden jaren van het linkse levensgevoel: het verhaal van Vrij Nederland</a> door John Jansen van Galen. Oud-redacteuren van VN tippen hun favoriete verhaal. Vandaag: <a href="https://www.vn.nl/sapman/" target="_blank">Jos Slats over zijn werk, zijn bron en zijn verloofde.</a>
</div>
Toenmalig hoofdredacteur Joop van Tijn, nooit te beroerd om ergens een complot in te ontwaren, complimenteerde me grijnzend met mijn &#8216;geslaagde infiltratie operatie&#8217;. Ik was doorgedrongen tot de boezem van de commissie Van Traa, waar mijn nieuwe verloofde op een enorme berg vertrouwelijke informatie zat. Hulde! Ik liet hem in de waan. Dat hier sprake was van Echte Liefde, zonder journalistieke bijbedoelingen, zou Joop toch niet hebben geloofd. Inmiddels duurt mijn vermeende under cover-actie al bijna twintig jaar, waarvan achttien in huwelijkse staat.
<q class="pull-left">Inmiddels duurt mijn vermeende under cover-actie al bijna twintig jaar, waarvan achttien in huwelijkse staat.</q>
Louise had als staflid van de enquête commissie een screening door de geheime dienst moeten ondergaan, en was zelfs bang dat ze in haar slaap iets verkeerds zou zeggen (wat ze niet deed). Ze had commissievoorzitter Maarten van Traa keurig om toestemming gevraagd voor ons eerste afspraakje (&#8216;Als je zeker weet dat het hem alleen maar om jou te doen is, geen bezwaar.&#8217;) Kortom, Louise was zo discreet als de pest en praatte nooit over haar werk. En dat gold ook voor mij. We hadden als jong verliefden wel iets beters te doen.
Op zekere dag kwam ze een beetje aangedaan thuis. Maarten van Traa was die morgen woedend de burelen van de commissie binnengestormd, wapperend met de nieuwe Vrij Nederland. Op de cover stond met ronkende letters: &#8216;De Sapman spreekt.&#8217;
Een week eerder had de enquête commissie deze belangrijke bron in het diepste geheim urenlang ondervraagd over zijn hand- en spandiensten aan de politie bij het opzetten van een eigen smokkellijn voor cocaïne. En nu stond dat explosieve verhaal, de smoking gun van de IRT-affaire, verdomme al in de krant. Van Traa had Louise doordringend aangekeken. Immers, ze wist van dat gesprek achter gesloten deuren, kende de identiteit van de &#8216;Sapman&#8217;, had toegang tot de vertrouwelijke notulen van zijn verhoor én was de verloofde van de schrijver van het stuk in Vrij Nederland. Hoe erg kun je de schijn tegen je hebben?
Zij kon alleen – naar waarheid – verklaren dat ze er niets mee te maken had. Het artikel kwam ook voor haar als een volslagen verassing.
Hoe ik de &#8216;Sapman&#8217; werkelijk op het spoor kwam, moet ook twintig jaar later nog geheim blijven. Bronbescherming heeft geen beperkte houdbaarheidsdatum.
<div class="info-box">
<a href="https://www.vn.nl/sapman/" target="_blank">Lezen? Hier, of even scrollen nog.</a>
</div>

Jos Slats

Hoe de ‘Sapman’ mijn verloofde in een lastig parket bracht

Hebbes: de Sapman

<div class="wpg-element lead-bold">
Eindelijk is duidelijk waarom de top van het openbaar ministerie de geheime verklaringen van crimineel Mink K. aan de BVD gaf. Dat heeft te maken met een onderzoek van de geheime dienst naar activiteiten van de IRA in Nederland. Minister Korthals moet ongetwijfeld voor de derde keer op het matje bij de Tweede Kamer. Om nóg meer uit te leggen over de deal tussen Mink K. en de Amsterdamse officier Teeven.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
In de zomer van 1999 – een week voor het verschijnen van het rapport van de commissie-Kalsbeek – maakte Vrij Nederland melding van een &#8216;geheime deal&#8217; tussen wapen- en drugshandelaar Robert Mink K. en de Amsterdamse officier van justitie, mr. Fred Teeven. Volgens deze deal hoefde K. in ruil voor boeiende informatie over het onderwereldmilieu een eerder opgelegde celstraf voorlopig niet uit te zitten. Al maanden eerder was de ruzie daarover binnen het openbaar ministerie hoog opgelopen.
Het ene deel van het opsporingsapparaat maakte al jaren jacht op K., en opeens besloot Teeven vrijwel op eigen houtje een prettige overeenkomst met hem te sluiten. Daarmee verwierf Mink K. zich een onaantastbare positie. In de omstreden deal stond namelijk dat alle belastende informatie die Mink K. over zichzelf verstrekte, niet tégen hem gebruikt zou worden door het OM, uitgezonderd levensdelicten (moord en doodslag).
Deze overeenkomst waste dus witter dan wit: K. hoefde alleen maar te vertellen welke misdaden hij zoal had begaan om zo te voorkomen dat hij ooit nog eens voor die zaken strafrechtelijk zou worden aangepakt. Officier Teeven reed zo onder meer een onderzoek van het Landelijk Rechercheteam (LRT) naar Mink K. effectief in de wielen. Geen wonder dat de pleuris uitbrak binnen het OM.
Hoewel Fred Teeven zwart op wit aan zijn informant had toegezegd dat hij diens verklaringen niet aan &#8216;derden&#8217; zou verstrekken, kwam er weinig terecht van die plechtige belofte. Want toen na het verschijnen van het rapport-Kalsbeek in juni 1999 grote politieke verontwaardiging ontstond over die bizarre deal, eiste het college van procureurs-generaal alle geheime verklaringen op.
Aanvankelijk weigerden Teeven en de toenmalige Amsterdamse hoofdofficier Hans Vrakking de criminele confessies van Mink K. aan het college te geven, maar na een formele &#8216;dienstopdracht&#8217; van de Haagse justitiebazen hadden ze geen andere keuze.
Het college van procureurs-generaal speelde de documenten – ondanks Teevens keiharde toezegging over strikte vertrouwelijkheid – door naar de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), zoals NRC Handelsblad vorige maand wist te melden.
&#8216;Ik moest wel,&#8217; verklaarde de voorzitter van het college, J. de Wijkerslooth, naar aanleiding van het bericht. Op grond van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is justitie namelijk verplicht om gegevens die van belang kunnen zijn voor de &#8216;staatsveiligheid&#8217; onverwijld aan de BVD door te geven, een bepaling waarover overigens niets is terug te vinden in het contract tussen Teeven en K. Toekomstige informanten aan wie ook absolute geheimhouding wordt beloofd, zijn dus gewaarschuwd.
Waarom precies De Wijkerslooth de geheime dienst bij de zaak betrok, bleef in het midden. Zó open en bloot liggen de zaken nu ook weer niet op straat. Maar intussen is duidelijk geworden wat de reden was.
Bronnen binnen het opsporingsapparaat bevestigen tegenover Vrij Nederland dat de BVD is ingeschakeld omdat &#8216;de verdenking bestaat&#8217; dat er een &#8216;relatie&#8217; is tussen het verboden Ierse Republikeinse Leger en de enorme wapenvoorraad die twee jaar geleden door de politie in beslag is genomen in een appartement aan de Nachtwachtlaan in Amsterdam: van pistolen en automatische geweren tot en met mitrailleurs, granaatwerpers, munitie en schietparaplu&#8217;s.
De IRA was in 1999 een van de partijen die deelnamen aan het vredesoverleg in de Ierse kwestie, waarbij de Britse autoriteiten aandrongen op het inleveren van de wapens. Uit de media zijn verhalen bekend dat de IRA een deel van de wapens destijds elders in veiligheid bracht, ofwel om er later weer over te kunnen beschikken ofwel om ze aan de hoogste bieder te verkopen. Er gingen ook geruchten dat militante splintergroepen – zoals de Real IRA – die het niet eens waren met de vredesbesprekingen, zich meester hadden gemaakt van wapenvoorraden om de strijd op eigen houtje voort te zetten.
De opslagplaats aan de Nachtwachtlaan in Amsterdam werd in het najaar van 1999 ontdekt. Politie en justitie hebben altijd gezegd dat het een toevalstreffer was. Een klacht over wateroverlast zou nietsvermoedende loodgieters en een paar agenten naar het arsenaal hebben geleid.
Meteen na de vondst deed het verhaal de ronde dat die &#8216;wateroverlast&#8217; niet meer dan een smoesje was geweest om binnen te komen, en dat de bergplaats aan de Nachtwachtlaan al langer in de gaten werd gehouden door de BVD.
Nu blijkt dat de geheime dienst inderdaad al een paar maanden eerder via het college van procureurs-generaal de beschikking had over de verklaringen van Mink K., van wie vaststaat dat hij enkele keren in de flat aan de Nachtwachtlaan is geweest: zijn vingerafdrukken zijn onder meer gevonden op een kastdeur en op een doosje met een vizier voor een vuurwapen.
De woordvoerder van de BVD, Vincent van Steen, laat weten dat de dienst geen commentaar op de zaak kan geven. Ook het college wil er verder niets over kwijt en &#8216;doet geen mededelingen over de precieze datum waarop de gespreksverslagen aan de BVD zijn verstrekt&#8217;.
De recherche hield K. enkele weken na de wapenvondst aan. De informant kreeg een vreemd proces dat – tegen de Nederlandse traditie van openbare rechtspraak in – voor het overgrote deel achter gesloten deuren plaatsvond, dus zonder pers en publiek. Vorige maand werd Mink K. vrijgesproken in hoger beroep. Het hof vond dat het openbaar ministerie een weinig solide zaak tegen Mink K. had, en bovendien het &#8216;recht op vervolging&#8217; had verspeeld door zo slordig om te springen met een deal die vertrouwelijk had moeten blijven. Of het hof nog andere overwegingen had, is niet bekend. Want ook het arrest (de uitspraak) is gedeeltelijk geheim.
Nu dreigt een minister te struikelen over de affaire. Toen de commissie-Kalsbeek in juni 1999 de Tweede Kamer in de gordijnen joeg met het omstreden contract tussen Teeven en Mink K. bezwoer minister Korthals van Justitie dat de deal van de baan was. Het openbaar ministerie en de drugs- en wapenhandelaar zouden niet meer met elkaar spreken. Punt uit.
Maar tot zijn schande moest de minister twee weken geleden erkennen dat er op 2 juli 1999 – een paar dagen na het kamerdebat waarin hij zijn plechtige belofte had gedaan – tóch nog een gesprek had plaatsgevonden tussen Mink K. en officier van justitie Teeven.
In een poging de zaak te sussen, schreef Korthals op 20 april aan de Kamer: &#8216;Overigens is deze bespreking volgens de stellige herinnering van de betrokken officier van justitie niet inhoudelijk van aard geweest.&#8217;
Die ontmoeting ging dus eigenlijk nergens over, wilde de minister maar zeggen. Daarbij moest hij blind varen op mededelingen van mr. Teeven, want in dezelfde brief aan de Kamer liet Korthals weten dat van het &#8216;niet inhoudelijke&#8217; gesprek geen verslag (&#8216;proces-verbaal&#8217;) was opgemaakt.
Korthals treft het niet. De advocaten van Mink K. – mr. Adèle van der Plas en mr. Herman-Pieter Bakker Schut – waren eveneens aanwezig bij de ontmoeting op 2 juli 1999, al was het alleen maar omdat die op hun kantoor plaatsvond. Zij hebben niet alleen een héél andere herinnering aan het bewuste gesprek, maar ze bezitten er ook een bandopname van, zoals ze naar aanleiding van de brief van de minister fijntjes lieten weten.
Kennelijk vertrouwt minister Korthals de stellige beweringen van zijn officier van justitie niet meer, want hij wil over de band beschikken. Advocaat Van der Plas bevestigt tegenover Vrij Nederland dat zij de vorige week een brief van Fred Teeven – geschreven namens het college – heeft ontvangen met het verzoek om een kopie van de opname. &#8216;Inmiddels hebben we laten weten dat we – voorlopig – niet op dat verzoek ingaan in verband met de veiligheid van onze cliënt,&#8217; zegt ze. &#8216;Straks ligt de inhoud van die band ook weer op straat.&#8217; Voorlopig krijgt het college dus niets. Waarmee het lot van minister Korthals nu in handen ligt van advocatenkantoor Van der Plas &#038; Bakker Schut.
Op de vraag of officier Teeven destijds wist dat zijn gesprek met Mink K. en zijn advocaten werd opgenomen, geeft de raadsvrouw geen direct antwoord. &#8216;Wij hebben ons keurig gedragen,&#8217; zegt ze.
Woordvoerder Eric Stolwijk van het college van procureurs-generaal: &#8216;Het is in zijn algemeenheid vreemd dat slechts een van de gesprekspartners over de banden kan beschikken, én dat de raadsvrouw een beroep doet op deze banden. Dit wringt des te meer nu er een verschil van opvatting bestaat over de inhoud van het gesprek.&#8217;
</div>

Marian Husken

IRA, Amsterdams wapenarsenaal

<div class="wpg-element lead-bold">
Schatjes zijn het, vinden ze zelf. Maar ook de Nederlandse politie beschouwt de Hell&#8217;s Angels niet als een criminele organisatie. Geen wonder, zeggen de autoriteiten in Duitsland en België, er wordt in Nederland nauwelijks onderzoek gedaan naar de motorbende. En dat terwijl uit alle internationale politieonderzoeken blijkt dat Amsterdam het Europese hoofdkwartier van de Hell&#8217;s Angels is.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De inval in het clubhuis van de Amsterdamse Hell&#8217;s Angels was goed voor de public relations van de Amsterdamse politie. Commissaris Joop van Riessen &#8211; de tweede man van het korps &#8211; stond dan ook te glimmen van trots toen zijn dienders de met camera&#8217;s bewaakte burcht van de Hell&#8217;s Angels aan de Amsterdamse Wenckebachweg binnendrongen. Maar de buit was schamel: vier handvuurwapens, geluiddempers, een kruisboog met pijlen en een machinepistool. De negen arrestanten liepen na een dag al weer op straat. Het clubhuis blijft voorlopig open.
De politie had een &#8216;harde tip&#8217; binnengekregen over de aanwezigheid van wapens op het terrein, maar er is geen enkele aanleiding voor een diepgaander onderzoek naar de activiteiten van de Amsterdamse Hell&#8217;s Angels, benadrukte Van Riessen.
Waarom neemt de Nederlandse politie de Hell&#8217;s Angels niet veel serieuzer? Interpol kwalificeert de motorbende al jaren als een criminele organisatie. En criminoloog C. Fijnaut pleitte al in 1995 tijdens de parlementaire enquÍte opsporingsmethoden voor een structureel onderzoek naar de Nederlandse afdeling van de motorbende.
Maar het tegenovergestelde gebeurde. Een jaar na de commissie-Van Traa zei de Amsterdamse politie dat er geen reden was om de Angels als criminele groepering aan te pakken. Wel wordt af en toe opgetreden tegen individuele leden van de organisatie. Maar als groep worden ze vooral met rust gelaten. Bij de divisie Centrale Recherche Informatie (CRI), de landelijke databank van de politiekorpsen, is geen actuele informatie te vinden over de activiteiten van de motorbende.
Het dossier-Hell&#8217;s Angels is leeg.
&#8216;Big Willem&#8217; van Boxtel, de president van het Amsterdamse chapter (een &#8216;afdeling&#8217; in het Angels-jargon), blijft volhouden dat hij en zijn collega&#8217;s gewone toffe jongens zijn. &#8216;Wij willen de waarheid,&#8217; zei hij verontwaardigd in Het Parool naar aanleiding van alle opschudding rond de mishandeling van de televisiepresentatoren Frits Barend en Henk van Dorp die de Angels in hun programma een criminele organisatie hadden genoemd. Van Boxtel: &#8216;We hebben mensen die gewoon werken: op het abattoir, op de taxi, in de beveiliging. Wat moeten hun bazen wel niet denken? Dat ze crimineel zijn? Dat kan toch niet!&#8217;
Het is een oude truc van de Hell&#8217;s Angels. Ze stellen zichzelf voor als goedmoedige outlaws, vrije jongens die niets liever doen dan aan hun motoren knutselen en die met sinterklaas cadeautjes uitdelen aan kinderen in het ziekenhuis.
Maar ondertussen blijkt uit tal van internationale politieonderzoeken dat de Hell&#8217;s Angels wel degelijk een criminele organisatie is. De Amerikaanse openbare aanklager bracht in 1989 een rapport uit waarin de bende in verband werd gebracht met een waaier aan criminele activiteiten: diefstal, verkrachting, moord, huurmoorden, financiering van drugstransacties en witwaspraktijken. In een Canadees onderzoek staat dat de Angels tussen 1990 en 1994 meer dan dertig miljoen dollar hebben witgewassen. In 1996 constateerde de Australische politie dat de Hell&#8217;s Angels de hele amfetamineproductie in dat deel van de wereld in handen hadden.
Hoe gemoedelijk de Amsterdamse Hell&#8217;s Angels zich ook voordoen, ze spelen wel voor eigen rechter. Dat ondervonden niet alleen Barend en Van Dorp maar ook presentator Jack Spijkerman (die werd bedreigd naar aanleiding van grappen in zijn uitzending) en Jan Lenferink (hij kreeg een paar klappen toen hij een taart wilde aanbieden bij het clubhuis van de Angels).
In 1993 deden twee dappere verslaggevers van Nieuwe Revu een onderzoek naar de activiteiten van de bende in de Amsterdamse rosse buurt. Ze verdeelden de Angels in twee groepen: zakenmannen als Big Willem die cafés uitbaten en vooral rust willen, en ruige jongens als vice-president Toni Franchimon (bijgenaamd Toni Macaroni) die God noch gebod respecteerden. &#8216;We zijn geen padvinders,&#8217; zei Big Willem. &#8216;Maar al die verhalen over vechtpartijen, dat is overdreven.&#8217;
Nieuwe Revu onderzocht ook mogelijke afpersing van horecaondernemers door de Red Light Security Crew, de beveiligingsdienst van de Angels. Een anonieme horecaondernemer klaagde: &#8216;We betalen duizend gulden per maand. En ze treden niet eens op tegen hun eigen mensen. En daar hebben we nou juist het meeste last van.&#8217; Het artikel somt een lange lijst met incidenten op waarbij Angels betrokken waren: de huisdealer van een café werd naar buiten geslagen, toeristen &#8216;voor de fun&#8217; in de gracht gekieperd, Angels schieten met pistolen en een Engelse marinier wordt neergestoken.
Het Nieuwe Revu-onderzoek zat de Angels niet lekker. Tijdens een gesprek in bijzijn van de hoofdredactie kwam het tot een hevige woordenwisseling. Een van de Angels zei: &#8216;Jullie publiceren niet. Want ik heb er echt een halfjaar gevangenisstraf voor over om je helemaal in elkaar te slaan.&#8217; De genoemde incidenten werden vervolgens afgedaan als &#8216;onzinverhalen&#8217; en &#8216;laster&#8217;. Big Willem griste het aantekenblok uit de handen van een van de verslaggevers, met de opmerking: &#8216;Dat geschrijf van jou irriteert me nou al de hele tijd.&#8217; Een andere Angel probeerde de journalist vervolgens in het gezicht te trappen. Het gesprek was toen wel ten einde, vond de hoofdredactie. &#8216;Ik bied geen excuses aan voor het afpakken van die aantekeningen. Wel voor die trap. Het bewijst hoe hoog het ons zit,&#8217; zei Big Willem terwijl hij de deur uitliep.
De Nederlandse justitie heeft wel geprobeerd de Hell&#8217;s Angels aan te pakken, maar zonder veel succes. In 1993 begon de recherche een onderzoek naar het Amsterdamse chapter. De groep zou zich volgens binnengekomen informatie niet alleen schuldig maken aan drugs-, wapenhandel en afpersing maar ook bedreigingen en geweld gebruiken om andere motorclubs aan hun gezag te onderwerpen.
&#8216;Het gesloten hiërarchische karakter&#8217; van de Angels maakt het moeilijk om in de bende te infiltreren, zo waarschuwde de recherche bij het begin van het onderzoek. De bereidheid tot het doen van aangifte door slachtoffers zou volgens de politie minimaal zijn, omdat &#8216;het gewelddadig optreden van de groep angst inboezemt&#8217;. De resulaten van het onderzoek zijn dan ook mager. Een aantal Hell&#8217;s Angels is betrokken bij de handel in hasj en cocaÔne maar het is &#8216;moeilijk te beoordelen&#8217; of ze in eigen beheer drugs produceren, omdat nauwelijks &#8216;concrete waarnemingen&#8217; zijn gedaan.
Over een van de Angels wordt gezegd dat hij zijn geld met drugshandel heeft verdiend. &#8216;Hij exploiteert nu cafés, een winkel, verhuurt huizen en hij heeft belangen in de motorhandel&#8217;.
Ondanks het uitgebreide onderzoek slaagde de politie er niet in aan te tonen dat de Hell&#8217;s Angels &#8216;als groep&#8217; criminele activiteiten ontwikkelen, meldt commissaris Van Riessen in maart 1996 aan de Amsterdamse gemeenteraad.
Niet alleen de justitie, ook het openbaar bestuur heeft de Hell&#8217;s Angels sinds hun oprichting in 1978 met fluwelen handschoenen aangepakt. Tot 1988 ontvingen ze jaarlijks eenentwintigduizend gulden subsidie van de afdeling jeugdzaken van de gemeente Amsterdam. Het clubhuis aan de Wenckebachweg, gebouwd op kosten van de gemeente, werd in 1988 &#8216;om niet&#8217; aan Big Willem en de zijnen overgedragen. Daar zou Amsterdam nog spijt van krijgen.
De gemeente wil nu graag kantoren en bedrijven bouwen op het terrein aan de Wenckebachweg, waar de Angels inmiddels vijfduizend vierkante meter grond in gebruik hebben, terwijl ze op papier recht hebben op niet meer dan een tiende daarvan. Jaren geleden al ging de gemeente op zoek naar een andere lokatie voor het clubhuis. Maar elk voorstel werd door de Angels afgekeurd. Ze reden dan wel op motoren, maar wilden niet te ver van het centrum zitten. Verontwaardigd kalkten ze op hun clubhuis: &#8216;We hebben dit clubhuis 25 jaar geleden van de gemeente gekregen. Nu moeten ze ons eruit gooien. No Fucking Way.&#8217;
Uiteindelijk hebben de Angels grotendeels hun zin gekregen. Ze schuiven straks een paar honderd meter op, naar een stuk grond waar ze een nieuw clubhuis mogen neerzetten. Het huidige Angels Place (in 1988 gratis gekregen) verkopen ze nu voor dik geld aan de gemeente, die daarmee indirect de bouw van het nieuwe hoofdkwartier subsidieert.
Buitenlandse politiediensten verwonderen zich openlijk over de softe Nederlandse aanpak van de Hell&#8217;s Angels. In de goed bewaakte kazerne van de rijkswacht aan de Brusselse Luchtmachtlaan resideert het Highsidersteam. Karel van der Laar (zelf een enthousiast motorrijder) is vanaf het begin betrokken geweest bij de bestrijding van de bende in België. &#8216;Moet je deze foto nou toch zien,&#8217; zegt hij. Het is een kiekje uit de societyrubriek van De Telegraaf, het &#8216;Stan Huygens Journaal&#8217;. Big Willem en drie andere Angels poseren salonf‰hig met de voormalige Amsterdamse wethouder Edgar Peer op diens afscheidsreceptie in april 1998.
&#8216;Dat zou bij ons niet kunnen,&#8217; zegt rijkswachter Van der Laar lichtelijk onpasselijk. In Nederland hebben de overheid en de Angels een wel héél bijzondere relatie, concludeert de Belgische diender. Van der Laar werkt nauwelijks met de Nederlandse collega&#8217;s samen. &#8216;De Angels hebben bij jullie geen prioriteit. Ik weet dat veel buitenlandse diensten daarover gefrustreerd zijn. We hebben in Nederland niet eens een aanspreekpunt.&#8217;
Van der Laar geeft een voorbeeld van de gebrekkige samenwerking. In september 1996 werd een meeting van motorclub De Kleppenjagers uit Gemert verstoord door Hell&#8217;s Angels. De Brabanders hadden geweigerd zich aan hun gezag te onderwerpen. De rijkswacht was geÔnteresseerd, want in het kielzog van de Nederlandse Hell&#8217;s Angels reden ook enkele aspirant-leden uit BelgiÎ mee. Van der Laar: &#8216;De Nederlandse collega&#8217;s hadden van de vechtpartij in Gemert een video gemaakt. Wij wilden daarvan een kopie voor ons onderzoek, maar we hebben nooit meer wat gehoord. Uiteindelijk heeft het Nederlandse openbaar ministerie de zaak geseponeerd.&#8217;
Amsterdam is de belangrijkste afdeling van de Hell&#8217;s Angels in Europa, zegt Camilla Annerstadt, medewerker van het Rockers Project van Interpol. Het Rockers Project volgt nauwgezet alle bewegingen van internationale motorbenden als de Hell&#8217;s Angels en hun grote concurrenten, de Bandidos. Annerstadt: &#8216;De Hell&#8217;s Angels zijn op grote schaal betrokken bij drugshandel. Neemt u van mij aan dat het Angels&#8217; chapter Amsterdam in Europa de leiding heeft.&#8217;
Die leidende rol wordt bevestigd door Stephan Thomas van het Duitse Bundeskriminalamt: &#8216;Tijdens de oorlogen tussen motorbenden in Scandinavië vergaderden Angels uit Noorwegen, Zweden en Denemarken in Amsterdam.&#8217;
Bij Project Rockers van Interpol hebben zich inmiddels zevenentwintig landen aangesloten, waaronder België, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Denemarken, de Verenigde Staten en Canada.
Nederland ontbreekt in dit rijtje.
Henk Hagen van de CRI was de contactpersoon voor Nederland, maar hij stopte twee jaar geleden met zijn werkzaamheden. Zijn Belgische collega Van der Laar van het Highsidersteam weet wel waarom de Nederlander is afgehaakt: &#8216;Jullie zijn niet geïnteresseerd. Henk Hagen kreeg geen informatie vanuit de korpsen. Tijdens Interpol-vergaderingen zat hij met lege handen. Collega&#8217;s zeiden: &#8220;Hoe zit het nou bij jullie?&#8221; Hagen kon alleen maar zijn schouders ophalen en zeggen: &#8220;Sorry, ik kan er ook niks aan doen.&#8221; In zijn plaats was ik ook niet meer gekomen.&#8217;
De CRI wil op het terugtreden uit de Interpol-werkgroep geen commentaar geven.
De Duitse autoriteiten gaan een stuk verder dan de Nederlandse bij de vervolging van de Hell&#8217;s Angels. Zij oordeelden dat de motorbende wél een criminele organisatie is, en vaardigden een verbod uit. Het clubhuis in Düsseldorf werd gesloten en een grote groep Angels wordt vervolgd. Elf van hen stonden de vorige week vrijdag terecht wegens onder meer illegaal wapenbezit, bedreiging en roof. De president van het chapter in Düsseldorf wordt daarnaast ook beschuldigd van een tweevoudige verkrachting. Ook zou hij een man in de voet hebben geschoten bij een ruzie over de verkoop van een motorenwinkel. &#8216;Wij kunnen niet toestaan dat de Hell&#8217;s Angels een staat binnen de staat vormen,&#8217; zei Fritz Behrens, de minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat Nordrhein-Westfalen. Behrens wil graag samenwerken met de Nederlandse opsporingsinstanties, omdat ook zijn Landeskriminalamt heeft vastgesteld dat Amsterdam de &#8216;belangrijkste afdeling in Europa&#8217; is, zoals hij de vorige week op de Nederlandse televisie zei.
Ook de Belgen kozen voor de harde aanpak. Toen de Amsterdamse Hell&#8217;s Angels in 1996 een motorclub in Gentbrugge de status van hangaround (aspirant-lid) gaven, zat de rijkswacht er meteen bovenop. De vorming van een Belgische afdeling van de Hell&#8217;s Angels moest tegen elke prijs voorkomen worden. En dat heeft gedeeltelijk gewerkt. De Angels in België leiden tegenwoordig een marginaal bestaan. Niet meer dan tweeÎntwintig bendeleden en een zelfde aantal meelopers maken de Belgische wegen onveilig. Een aantal Belgische Hell&#8217;s Angels week zelfs uit naar het buitenland om gevangenisstraffen te ontlopen.
Rijkswachter Karel van der Laar wil niet met zijn echte naam in de krant omdat hij tientallen malen is bedreigd. Van der Laar laat zelfs zijn baard staan, en gaat vermomd over straat. &#8216;Wij hebben de plicht Belgische burgers te beschermen,&#8217; zegt Van der Laar. &#8216;Bij een bendeoorlog, zoals in Scandinavië, kan het geweld snel escaleren. Motorbenden stonden elkaar daar naar het leven met machinegeweren en anti-tankwapens. Daarbij kunnen ook onschuldige burgers het slachtoffer worden.&#8217;
Van der Laar moet lachen om de herhaalde beweringen van de Amsterdamse president Big Willem dat de Hell&#8217;s Angels geen criminele organisatie is. &#8216;Wij hebben uit eigen ervaring kunnen vaststellen dat er mannen lid worden die nooit zijn veroordeeld. Maar die, eenmaal verstrikt in de netten van de Angels, misdrijven gaan plegen. Nieuwe leden worden gedwongen klussen op te knappen die het daglicht niet kunnen verdragen. Wie niet meer mee wil doen, krijgt klappen en moet zijn Harley inleveren.&#8217;
Ondanks de grote angst voor represailles wist de Belgische politie (anonieme) getuigenverklaringen te verzamelen. De rest kwam van de Angels zelf. De toenmalige president van het Belgische chapter Donato de Gregorio was zo dom om tijdens zijn verhoren op te scheppen over de activiteiten van de organisatie. Hij is inmiddels uit de Hell&#8217;s Angels gezet en voortvluchtig.
Na twee jaar onderzoek kwam het tot een rechtszaak. Inzet: een verbod van de Hell&#8217;s Angels op grond van een wet op privÈmilities. Bij de rechter in eerste aanleg had de openbare aanklager succes, maar het vonnis werd in hoger beroep vernietigd. &#8216;Het nettoresultaat is dat we de Angels twee jaar lang hebben kunnen uitschakelen,&#8217; zegt Van der Laar. &#8216;Maar jammer genoeg hebben we ze niet in het hart kunnen raken. Dat lukt alleen als de organisatie verboden wordt. Hell&#8217;s Angels gaan lachend achter de tralies. Er wordt goed voor ze gezorgd en ze komen als helden uit de gevangenis.&#8217;
Het Highsidersteam is nog steeds actief. &#8216;We beraden ons op nieuwe acties,&#8217; zegt Van der Laar. &#8216;We blijven ze in de gaten houden.&#8217;
Big Willem van Boxtel heeft via de website van de Amsterdamse Angels gereageerd op de politie-inval. De gevonden wapens noemt hij &#8216;heel erg oud&#8217; of &#8216;niet bekend bij ons&#8217;. Het verbod dat in Duitsland is uitgevaardigd tegen de organisatie noemt hij &#8216;een hetze&#8217;. Zelfs Angels-stickers en bumperstickers zijn er nu verboden! Waarom toch, zo vraagt de president zich af. &#8216;Heeft het iets te maken met onze levensstijl, ons uiterlijk, onze motoren en de mystiek van onze saamhorigheid? Wie zal het zeggen. Het mooiste van alles is dat hoe meer druk er op ons wordt uitgeoefend, hoe beter we ons voelen. Hell&#8217;s Angel zijn, is een gevoel dat je niet kunt beschrijven, dat voel je alleen als je Hell&#8217;s Angel bent.&#8217;
De &#8216;coulors&#8217; (een mouwloos jack of een leren jasje met op de rug de clubemblemen) zijn heilig voor de Hell&#8217;s Angels. Wie goed naar de insignes op het jack kijkt, komt een hoop over de drager ervan te weten.
</div>

Harm Ede Botje

Toffe Jongens

<div class="wpg-element paragraph">
De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) zorgde ervoor dat eind vorig jaar een islamitische geestelijke het land werd uitgezet op beschuldiging van spionage voor Libië. Een pijnlijke affaire, want de BVD had net voorzichtige betrekkingen aangeknoopt met de collega&#8217;s van de Libische geheime dienst.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Imam Ahmed Ali Hadi (43) was een gezien man in Utrecht, waar hij sinds 1991 aan het hoofd stond van de Omar al Faroek-moskee, de grootste in de stad. Hij onderhield warme contacten met het lokaal bestuur, de politie en welzijnsinstellingen. Maar volgens de BVD leidde imam Hadi een dubbelleven, en was hij vooral een inlichtingenofficier van de Libische geheime dienst.
Hij leverde &#8216;een gevaar op voor de Nederlandse staatsveiligheid&#8217;, concludeerde de Directie Democratische Rechtsorde van de BVD in een ambtsbericht aan de minister van Justitie.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Opvallend is dat de Libische ambassade in Nederland niet officieel heeft geprotesteerd tegen de uitzetting, nu drie maanden geleden. Net zomin als de Aldawa Islamia, de islamitische zendingsorganisatie waar Hadi voor werkte. De Utrechtse advocaat mr. Hanno Bos heeft nog wel bij de rechter protest aangetekend, maar gaf op uitdrukkelijk verzoek van zijn Libische cliënt geen ruchtbaarheid aan de zaak.
De imam zelf maakte ook weinig woorden vuil aan zijn gedwongen vertrek. Op vrijdag 13 oktober van het vorig jaar sprak hij voor het laatst in de moskee in de Utrechtse wijk Overvecht. Hij zei alleen dat hij terug moest naar Libië, maar dat hij in december zou terugkeren. Op zondag 15 oktober stapte hij op het vliegtuig naar Tripoli, met achterlating van zijn vrouw, zes kinderen en zijn Mercedes.
De voornamelijk Marokkaanse geloofsgemeenschap bleef in verwarring achter. Sindsdien doen er in de moskee allerlei geruchten de ronde, vertelt een andere Utrechtse imam, Driss Bousjoufi. &#8216;De een denkt dat Hadi terug zal komen, een ander zegt dat hij door zijn organisatie naar elders is uitgezonden. Ook wordt beweerd dat hij door de BVD is uitgezet.&#8217;
Imam Hadi keerde niet terug in december. De verwarring is inmiddels omgeslagen in ontreddering. Want hoe moet het nu verder met de moskee? Hadi preekte er niet alleen, hij was ook de grote initiator van tal van activiteiten – waaronder huiswerkcursussen en Nederlandse les – en zorgde voor het geld. De Aldawa Islamia, ook bekend als de World Islamic Call Society (WICS), heeft nog geen vervanger gestuurd. En het is nog maar de vraag of die er ooit komt.
De Binnenlandse Veiligheidsdienst, die sinds de val van de Berlijnse Muur de handen vrij heeft om nieuwe staatsgevaarlijke fenomenen in kaart te brengen, verdiept zich al een paar jaar in de islamitische gemeenschap in Nederland. In het voorjaar van 1998 verscheen een eerste rapport – De politieke islam in Nederland – waarin de BVD waarschuwt voor &#8216;kleine groepen radicale moslims&#8217; die het fundamentalisme prediken. Ook constateerde de dienst dat landen als Saoedi-Arabië, Libië en Iran via grote donaties geloven in Nederland proberen te beïnvloeden. Letterlijk schreef de BVD: &#8216;Het Libië van de megalomane kolonel Moeammar Kadaffi ziet voor zichzelf een leidende rol weggelegd en tracht via de ook in het Westen actieve Islamic Call Society zijn invloed uit te breiden.&#8217; Daarbij fungeren moskeeën volgens de BVD vaak als &#8216;politieke arena&#8217;.
In 1983 kocht de Islamic Call Society het voormalige kerkgebouw van de rooms-katholieke parochie van de heilige Oleophas in Utrecht Overvecht voor een bedrag van anderhalf miljoen gulden. Voor de verbouwing werd nog eens een miljoen gefourneerd. De zendingsorganisatie is puissant rijk en deelt jaarlijks voor honderden miljoenen in de Libische oliedollars. Officieel is de WICS een onafhankelijke religieuze organisatie, maar dat moet volgens westerse inlichtingendiensten niet al te letterlijk worden opgevat. &#8216;De WICS staat onder bevel van de Libische inlichtingendienst,&#8217; zegt de BVD.
Toch legde Nederland de Libiërs jarenlang geen strobreed in de weg. De imams die vanuit Tripoli naar Utrecht werden gestuurd, kregen altijd moeiteloos een verblijfsvergunning. Ook Hadi toen hij in de zomer van 1991 arriveerde. In 1996 kreeg hij zelfs een vestigingsvergunning.
Wat was Ahmed Ali Hadi voor een man?
&#8216;Hij was dag en nacht met de moskee bezig,&#8217; zegt Mohammed Khoja, een leidende figuur binnen de Marokkaanse gemeenschap en een oude bekende van de Utrechtse imam. &#8216;Als we geld nodig hadden voor jongeren die naar Marokko wilden reizen, of als we een symposium organiseerden, konden we altijd bij Hadi aankloppen.&#8217;
Khoja is ook twee keer met hem naar Libië gereisd, waar hij de jaarcongressen van de WICS bijwoonde. &#8216;Alle grote namen uit de islamitische wereld waren daar, van dr. Louis Farakan van de Amerikaanse Nation of Islam tot en met de Pakistaanse moefti. Op mijn laatste reis kregen we geld om bussen te kopen voor de islamitische scholen in Nederland.&#8217;
Wieger Rozema van de Interkerkelijke Stichting Kerken en Buitenlanders in Utrecht zegt: &#8216;Hij was een autoritaire, maar deskundige imam. Ik heb vaak prettig met hem samengewerkt. Hij was heel bereidwillig. Wat dat betreft, heb ik niets op hem aan te merken.&#8217;
Het is Rozema opgevallen dat Hadi erg vaak in het buitenland verbleef, soms wel twee weken achter elkaar. &#8216;Hij had geen vervanger. Zodra hij weg was, verliepen de contacten met de moskee een stuk moeizamer.&#8217;
Volgens oud-bestuurslid van de moskee, Mohammed Benchamach, moeten die reizen niet in verband worden gebracht met spionnenwerk. &#8216;Hij was vertegenwoordiger van de WICS in de Benelux en Scandinavië. Bovendien studeerde Hadi aan de universiteit van de Soedanese hoofdstad Chartoem waar hij werkt aan een proefschrift over de islam in Europa.&#8217;
De Nederlander Abdulwaheed van Bommel, voormalig voorzitter van de Nederlandse Moslim Omroep, moet lachen om de beschuldigingen van de BVD. &#8216;Hadi is een veel te naïeve man om een spion te zijn.&#8217;
Een &#8216;schoolvoorbeeld&#8217; van een goed functionerende moskee in een &#8216;moeilijke&#8217; wijk, vindt Mohammed Sini, PvdA-raadslid in Utrecht. &#8216;Toen ik nog in het welzijnswerk zat, hebben we vaak samengewerkt. We organiseerden discussies met oudere Marokkanen over integratie.&#8217;
Hadi genoot niet alleen groot aanzien in de islamitische gemeenschap, ook politiefunctionarissen en gemeentebestuurders liepen met hem weg en waren in sommige gevallen kind aan huis in de moskee.
&#8216;Hadi deed leuke dingen, allemaal erg gericht op integratie,&#8217; zegt J. Papeveld, directeur van het Utrechtse Expertisecentrum Politie en Allochtonen. &#8216;De imam organiseerde bijvoorbeeld huiswerkklassen onder leiding van Nederlandse docenten. We konden goed samenwerken.&#8217;
Oud-wethouder van Welzijn, P. van der Linden-de Feijter (PvdA) zegt: &#8216;De man deed heel veel goede dingen voor de stad.&#8217;
Dat Hadi niet zo maar een imam was, blijkt uit een video-opname uit 1997 van een feest in de moskee. De ambassadeurs van Algerije, Egypte, Marokko, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en de Arabische Liga vonden het kennelijk van groot belang om naar Utrecht Overvecht te komen. Een korangeleerde van de vooraanstaande Al Azar-universiteit in Cairo hield er een vlammend betoog tegen integratie. &#8216;Hoe kan ik mijn zoon toestaan Nederlands te spreken als ik die taal zelf niet versta.&#8217;
Allochtonenexpert Papeveld zat er ook bij, maar die begreep niets van het hele verhaal.
De warme contacten met het lokaal bestuur werden eind 1998 nog eens onderstreept door een bezoek van de toenmalige burgemeester Ivo Opstelten aan de moskee. Lovende woorden sprak hij over het werk van de imam. Hadi op zijn beurt besloot de feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van het einde van de ramadan met de woorden: &#8216;I hope we can work together voor ons land.&#8217;
Nu rijst de vraag wélk land de imam precies bedoelde.
Halverwege 1999 kwam er abrupt een einde aan de goede betrekkingen. Zowel het gemeentebestuur als de Utrechtse politie verbrak van de ene op de andere dag het contact met de imam van de Omar al Faroek-moskee.
Dat gebeurde op aandringen van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, bevestigen de huidige burgemeester, Annie Brouwer, en de korpsleiding. Papeveld en zijn collega&#8217;s van het Expertisebureau Politie en Allochtonen kregen zelfs een uitdrukkelijk contactverbod.
De BVD had eerder dat jaar een onderzoek ingesteld naar Hadi naar aanleiding van diens verzoek om genaturaliseerd te worden tot Nederlander. Niet doen, luidde het dringende advies. Volgens de BVD wilde de Libiër alleen maar Nederlander worden om zijn positie als inlichtingenofficier &#8216;te versterken&#8217;. In een ambtsbericht (16 juni 1999) schreef de dienst aan de minister van Justitie: &#8216;Zijn functie van imam is slechts een cover. Hij is feitelijk een inlichtingenofficier. Diverse buitenlandse inlichtingendiensten hebben dit bevestigd. Vastgesteld is dat Hadi daadwerkelijk in en vanuit Nederland als zodanig actief is.&#8217;
Die ontdekking zal de collegiale verhoudingen met de Libische inlichtingendienst ESO (External Security Organization) niet hebben bevorderd. Nog maar een paar maanden eerder had het hoofd van de ESO een werkbezoek gebracht aan het BVD-hoofdkwartier in Leidschendam, en waren BVD&#8217;ers voor een tegenbezoek in Tripoli geweest.
Hadi kon na zijn ontmaskering nog anderhalf jaar in Nederland blijven. Pas eind september vorig jaar trok Justitie zijn vestigingsvergunning in en werd hij tot &#8216;ongewenst vreemdeling&#8217; verklaard. Hadi kreeg drie weken om Nederland te verlaten, anders zou hij door de politie op het vliegtuig naar Libië worden gezet.
Wat Hadi&#8217;s activiteiten als geheim agent precies inhielden, is niet duidelijk. Mogelijk heeft de affaire iets te maken met het Lockerbie-proces in Kamp Zeist, op steenworp afstand van Utrecht. De advocaat van Hadi, mr. Hanno Bos, weet het ook niet. &#8216;Natuurlijk heb ik gevraagd om inzage in het BVD-dossier, maar dat werd geweigerd. Alleen de rechter heeft de stukken mogen inzien.&#8217;
De president van de Haagse vreemdelingenkamer, mr. M. Derkx, was onder de indruk van dat dossier, zo blijkt uit haar vonnis van 17 oktober: &#8216;Gedegen en intensief onderzoek, in ruime mate onderbouwd met informatie uit diverse als authentiek aan te merken bronnen. De BVD heeft goede gronden om Hadi aan te merken als gevaarlijk voor de staatsveiligheid.&#8217;
Hadi mocht de uitspraak niet meer afwachten, en was twee dagen eerder al zonder zijn familie vertrokken.
Herhaalde pogingen om Hadi aan de telefoon te krijgen, lopen op niets uit. &#8216;Hij is met verlof,&#8217; zegt een woordvoerder van de WICS in Tripoli door de telefoon. Ook de Libische ambassade in Den Haag, anderhalf jaar geleden geopend speciaal voor het Lockerbie-proces, wil geen woorden vuilmaken aan de affaire. &#8216;Dit is een privézaak, waarmee wij ons niet bemoeien,&#8217; zegt kanselier Ali Berbash.
Ook de Binnenlandse Veiligheidsdienst wil de achtergronden van de uitwijzing niet nader toelichten. Aandringen helpt niet.
Hoe zal de BVD reageren als de Libiërs straks een nieuwe imam naar Utrecht willen sturen? De World Islamic Call Society is nu immers gebrandmerkt als een dekmantel voor spionageactiviteiten. &#8216;Tja,&#8217; zegt BVD-woordvoerder Vincent van Steen, &#8216;dat levert, denk ik, toch wel een probleem op.&#8217;
</div>

BVD ontmaskert Utrechtse imam als geheim agent

<div class="wpg-element lead-bold">
Robert Mink K. moet over wel heel bijzondere contacten beschikken in de internationale wapenwereld. In een leegstaande woning in Amsterdam vond de politie vorig jaar een Minimi-mitrailleur van het Amerikaanse leger, vier P90-machinegeweren die in 1997 waren aangeschaft door de regering van Jordanië en een FNC-aanvalsgeweer dat nooit in productie is genomen. Het gaat om een prototype, afkomstig uit het laboratorium van de Belgische wapenfabrikant FN in Herstal.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Wie de lijst bekijkt van de tweehonderdtwintig vuurwapens die de recherche vorig jaar in beslag nam, moet vaststellen dat het om een uitzonderlijke collectie gaat. Behalve de al genoemde machinegeweren en het unieke prototype-aanvalsgeweer van de Fabrique Nationale (FN) stuitte de politie op nog eens tientallen wapens die in de reguliere handel onmogelijk te krijgen zijn. Het gaat om wapens die uitsluitend geleverd worden aan leger en opsporingsdiensten. En dan waren er ook nog tassen vol geluiddempers, munitie, kogelvrije vesten, pistoolholsters, slaghoedjes en op afstand bedienbare radiografische ontstekingsmechanismen.
Kortom, een arsenaal aan spullen dat eerder aan terroristen dan aan bankrovers doet denken.
Twee weken geleden meldde Vrij Nederland dat de advocaat van Robert Mink K. om een proces achter gesloten deuren heeft gevraagd omdat er &#8216;buitenlandse inlichtingendiensten&#8217; bij de zaak betrokken zijn. Bij een openbare behandeling zou de verdediging niet &#8216;alles&#8217; kunnen zeggen dat in het belang van de verdachte is.
Mysterieus.
Ook al omdat K. &#8211; zo blijkt uit de verhoren door de recherche &#8211; bij hoog en bij laag ontkent dat de wapens van hem zijn. &#8216;Ik heb er niets mee te maken,&#8217; zei hij na zijn arrestatie op 15 september vorig jaar. &#8216;Ik houd me bezig met het opzetten van een kledinglijn in Spanje.&#8217;
Dat de technische recherche vier vingerafdrukken van K. had gevonden in de woning aan de Nachtwachtlaan &#8211; op een kastdeur, aan de onderkant van een glazen salontafeltje, op de verpakking van een laservizier en op een doosje met een vizier voor een Beretta-pistool &#8211; bracht hem nauwelijks van zijn stuk.
&#8216;Ik ben door een kennis van wie ik de naam niet wil noemen gevraagd om de wapens te controleren. Hij wilde weten of die wapens kwaad konden, omdat ik uit mijn verleden (K. is voormalig commando) veel ervaring en kennis van wapens heb. Ik heb gekeken of ze ontladen waren en of ze op enige manier gevaar opleverden. Ik heb wapens in mijn hand gehad. Dat is de reden waarom mijn vingerafdrukken zijn gevonden.&#8217;
Als het werkelijk allemaal zo simpel te verklaren is, lijkt een geheim proces &#8211; zonder pers en publiek &#8211; een beetje aan de overdreven kant.
Maar natuurlijk is er meer aan de hand in de zaak-K., veel meer.
De politie is gestuit op een schimmig netwerk van wapenhandelaren met al even schimmige vertakkingen naar overheidsdiensten in de Verenigde Staten en het Midden-Oosten.
Hoewel op de in beslag genomen vuurwapens de serienummers geheel of gedeeltelijk onleesbaar waren gemaakt (uitgeboord en weggevijld), heeft de recherche in een aantal gevallen de oorspronkelijke eigenaar kunnen traceren.
Het serienummer van de Minimi-mitrailleur was weliswaar verwijderd, maar op het door FN geproduceerde wapen was nog wel een contractcode (DAAA 09-82-C-5390 NSN 1005-01-127-7510) leesbaar, waarmee het Amerikaanse leger wordt bedoeld. De Minimi is in gebruik bij infanterie en het korps mariniers. De wapenrecensent van het militaire tijdschrift Soldiers of Fortune schreef ooit enthousiast: &#8216;Hoewel ik met honderden verschillende automatische wapens heb geschoten, ben ik nog nooit zo diep onder de indruk geweest. Thank God, voor dit prachtwapen.&#8217;
Van de vier P90-mitrailleurs &#8211; dodelijk tot op vierhonderd meter &#8211; die op de Nachtwachtlaan zijn gevonden, kon de recherche twee deels uitgeboorde serienummers reconstrueren aan de hand van de productienummers op de laser-vizieren op de wapens.
Ze blijken deel uit te maken van een partij van in totaal honderd P90&#8217;s die drie jaar geleden door FN &#8211; alweer &#8211; is verkocht aan Jordanië. &#8216;Het was een officiële order van de Jordaanse regering,&#8217; zei de sales manager van de Belgische wapenfabriek, Francis Lenaers, op 17 december vorig jaar tegenover Nederlandse politiemensen. Volgens Lenaers waren de mitrailleurs ook &#8216;daadwerkelijk&#8217; in Jordanië aangekomen.
Erg lang zijn ze daar niet gebleven, ontdekte Vrij Nederland.
Al in 1998 kwam de Economische Controledienst (ECD) de mitrailleurs tegen in de boekhouding van een Nederlandse wapenhandelaar, inclusief tenminste twee van de vier P90&#8217;s die weer een jaar later in het safe house van Robert Mink K. zouden opduiken.
De ECD, die niets over deze zaak kwijt wil aan Vrij Nederland, heeft toen vastgesteld dat de wapenhandelaar op &#8216;legale&#8217; wijze de wapens in zijn bezit had gekregen en maakte er verder geen werk van. Wel is de ECD in verband met deze zaak eind 1998 bij FN in België geweest.
De Nederlandse wapenhandelaar &#8211; hij wil alleen praten op voorwaarde van anonimiteit &#8211; zegt tegen Vrij Nederland: &#8216;Ik was verbijsterd toen die P90&#8217;s in Amsterdam opdoken. Ik wil niets te maken hebben met het criminele milieu. Dat zou ik me ook niet kunnen permitteren.&#8217;
Hij zegt de mitrailleurs destijds te hebben gekocht van een &#8216;bonafide&#8217; collega-wapenhandelaar. Wie, wil hij niet zeggen. &#8216;Ik heb ze in ieder geval niet gekocht van de regering van Jordanië.&#8217;
Toen de ECD twee jaar geleden zijn administratie kwam controleren, had hij de P90&#8217;s al weer doorverkocht. &#8216;Legaal, met uitvoervergunning.&#8217; Hij wil het nog wel even controleren in de administratie. &#8216;Hebben jullie serienummers?&#8217;
Die hebben we: 015594 en 015585.
Een uurtje later belt hij terug. &#8216;Die zijn honderd procent zeker verkocht aan iemand in Zwitserland. De eerste in juli 1998, de tweede in oktober. Over de afnemer mag ik geen informatie geven. Wat er vervolgens met die wapens is gebeurd, weet ik natuurlijk ook niet.&#8217;
Ook deze handelaar bevestigt &#8211; na bestudering van de lijst met de tweehonderdtwintig door de politie in beslag genomen vuurwapens &#8211; dat er sprake is van een uitzonderlijk arsenaal. &#8216;Heel gek. Er staan dingen op waar in de reguliere handel onmogelijk aan te komen is zoals machinepistolen van Beretta en van Heckler &#038; Koch, anti-tankwapens. Dat is vrij uniek, hoor. Er zit spul bij dat alleen maar aan leger en opsporingsdiensten wordt geleverd. Het is echt verbazingwekkend.&#8217;
Op 15 september vorig jaar werd K. aangehouden. &#8216;Na een enerverende rit door de stad,&#8217; meldt het arrestatieteam. &#8216;Bij zijn arrestatie had hij enkele papiersnippers in zijn handen. Die zijn door ons ter beschikking gesteld aan het onderzoeksteam.&#8217;
Formeel wordt K. alleen verdacht van betrokkenheid bij de opslagplaats aan de Nachtwachtlaan (het appartement in kwestie werd ooit bewoond door Heineken-ontvoerder Willem H., een verdie pinkje hoger woont een Joegoslaaf wiens vriendin vorig jaar &#8216;per ongeluk&#8217; met een autobom het ziekenhuis werd ingeblazen). Maar de politie brengt hem wel degelijk in verband met nog een andere grote wapenvondst (juni 1999) in een safe house aan de Vrijheidslaan in Amsterdam.
Bij het reconstrueren van de papiersnippers kwam een handgeschreven lijstje te voorschijn met merknamen en typenummers van vuurwapens, daarachter staan bedragen variërend van duizend tot vierduizend gulden.
In de verhoren werd K. niet onmiddellijk geconfronteerd met deze lijst. Dat gebeurde pas op 22 september.
&#8216;Jullie zeggen dat er wapens en bedragen op staan. Dat klopt,&#8217; zegt hij tegen de verhorende rechercheurs. &#8216;De persoon die mij benaderd heeft om de wapens in de Nachtwachtlaan te ontladen, heb ik ook van advies gediend. Dat is verwoord in deze lijst. Ik heb een berekening voor hem gemaakt over de waarde van de partij.&#8217;
Waarop de rechercheurs (bij deze geslaagd voor de cursus verrassend verhoren) K. confronteren met een andere handgeschreven aantekening op het papiertje&#8230;
&#8216;Jullie vragen mij wat bovenaan de lijst staat. Er staat Vrijheidslaan. Dat roept bij mij geen associatie op met iets. Dit heeft niets met het lijstje wapens te maken,&#8217; zegt de verdachte.
Niet erg overtuigend. Al helemaal niet omdat er wapentuig op de lijst staat dat helemaal niet is aangetroffen op de Nachtwachtlaan. Dat lag wél op dat andere Amsterdamse adres.
</div>

Wapens van US Army en Jordanië in Amsterdam

<div class="wpg-element lead-bold">
De advocaten van de verdachte K., mr. Adèle van der Plas en mr. Herman Pieter Bakker Schut, dienden eind december een ongebruikelijk verzoek in bij de Amsterdamse rechtbank. Of de zaak tegen hun cliënt in maart achter gesloten deuren mocht worden behandeld, zonder pers en zonder publiek. Een privilege dat doorgaans is voorbehouden aan minderjarigen in het strafrecht.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Nog veel ongebruikelijker was het besluit van de rechtbank: die stemde &#8216;voorlopig&#8217; in met een geheim proces. Een toelichting op dat besluit ontbreekt, want ook deze beschikking is geheim.
&#8216;Een unicum,&#8217; zegt strafrechtgeleerde prof.mr. Theo de Roos. &#8216;Ik vind het een bedenkelijke gang van zaken.&#8217;
Wat is hier in &#8216;s hemelsnaam aan de hand?
Mr. Van der Plas is van mening dat een openbare behandeling van de zaak grote nadelige gevolgen heeft voor haar cliënt, omdat ze dan niet &#8216;alles&#8217; kan zeggen.
Wat dan niet?
&#8216;Ja, dat kan ik natuurlijk niet zeggen.&#8217;
Ze wil wél beamen dat het verzoek om beslotenheid te maken heeft met de rol die &#8216;inlichtingendiensten&#8217; in het dossier spelen. &#8216;Bij het traceren van de herkomst van de in beslag genomen wapens heeft de recherche vastgesteld dat een deel ervan afkomstig was van Noord-Amerikaanse overheidsdiensten en ook van overheidsdiensten uit Jordanië.&#8217;
Welke overheidsdiensten?
&#8216;Meer kan ik er niet over zeggen.&#8217;
Het openbaar ministerie in Amsterdam bevestigt desgevraagd dat &#8216;vermoedelijk een klein aantal wapens in gebruik is geweest bij de Noord-Amerikaanse overheid&#8217;.
Welke overheid &#8211; politie, leger, CIA? &#8211; dat weet de woordvoerder van het parket niet.
Het is nogal nevelig allemaal, maar de vage omtrekken van een Mink-gate beginnen zich af te tekenen.
Op 1 juni vorig jaar vond de Amsterdamse politie in een woning aan de Vrijheidslaan een enorm arsenaal zware wapens, waaronder een partij raketwerpers. Geen kinderachtig spul, maar oorlogstuig.
Puur toeval, volgens het korps. Een agent was een kijkje gaan nemen in de woning nadat de benedenburen hadden geklaagd over wateroverlast.
Op 1 september was het opnieuw raak. Dit keer in een appartement aan de Nachtwachtlaan, waar de politie stuitte op een enorme hoeveelheid automatische geweren met laservizier, pistolen, revolvers, kogelvrije vesten, springstoffen (semtex) en James Bond-achtig wapentuig zoals schietparaplu&#8217;s, dodelijke vuurwapens verpakt in een vrolijk gekleurd regenboog-dessin. Plus een flinke hoeveelheid XTC-pillen.
Ook nu weer zou het om een &#8216;toevalstreffer&#8217; gaan, opnieuw na klachten over &#8216;wateroverlast&#8217; van de benedenburen.
Op 18 september arresteerde de politie Robert Mink K. in verband met beide wapenvondsten.
Dat van die lekkende kranen was natuurlijk onzin.
De Criminele Inlichtingendienst (CID) van de Amsterdamse politie was gewoon getipt door de Binnenlandse Veiligheidsdienst, maar dat kon het korps natuurlijk niet aan de grote klok hangen. 
De BVD was al geruime tijd bezig met een onderzoek naar K. De geheime dienst was om meerdere redenen geïnteresseerd geraakt in de vroegere commando. In de eerste plaats om zijn nooit opgehelderde rol in de IRT-affaire. Maar ook vanwege zijn betrokkenheid bij de wapenhandel en zijn mogelijke corrumptieve contacten in het overheidsapparaat. De BVD verbaasde zich nogal over het feit dat K., ondanks een eerdere stevige veroordeling wegens wapenhandel, niet in de gevangenis terecht was gekomen.
Zo kwam de geheime dienst de twee wapenopslagplaatsen in Amsterdam op het spoor, die vermoedelijk vooral dienst deden als &#8216;toonzaal&#8217; van de criminele organisatie rond Robert Mink K., waar potentiële afnemers de waar konden keuren.
Inmiddels heeft de BVD haar onderzoek naar de handel en wandel van K. op een laag pitje moeten zetten. Ze mogen het Landelijk Recherche Team niet voor de voeten lopen. Dat probeert nu al een paar jaar zonder veel succes de vele losse eindjes van de IRT-affaire te ontrafelen.
Vorig jaar juni kwam de commissie-Kalsbeek met zware beschuldigingen tegen Mink K. Hij zou een spin in het web geweest zijn bij de invoer van minstens 15.000 kilo cocaïne met behulp van corrupte Nederlandse overheidsdienaren. Gedwongen door deze onthullingen dook het LRT met hernieuwde belangstelling in de criminele carrière van K. De Tweede Kamer eiste van minister Korthals van Justitie dat deze zaak tot op de bodem zou worden uitgezocht. Het in de versukkeling geraakte LRT-onderzoek werd onder leiding van een nieuwe officier van justitie weer opgepakt.
Omdat de BVD na de onthullingen uit het rapport-Kalsbeek moeilijk kon gaan zitten wachten tot er werkelijk een kraan zou lekken, werd de harde intelligence over de woningen aan de Nachtwachtlaan en de Vrijheidslaan via een tip aan het Amsterdamse korps toegespeeld. Op een presenteerblaadje.
Alles wat met Mink K. te maken heeft, gebeurt achter gesloten deuren. Hij onderhandelde in l998 met de Amsterdamse officier van justitie Fred Teeven over een straf voor een ander delict &#8211; over betrokkkenheid bij drugs en semtex &#8211; dan waarvoor hij nu is opgepakt. Hij hoefde, onder andere, voorlopig niet naar de gevangenis als hij bereid was om &#8216;informatie&#8217; te verstrekken. De deal, die officieel geen deal mocht heten van minister Korthals, ging uiteindelijk niet door. Maar dat kwam omdat de bewindsman daar zelf een stokje voor stak. De leden van de Tweede Kamer die vervolgens om opheldering vroegen, werden door Korthals vertrouwelijk ingelicht. Het gevolg daarvan is, dat ze in het openbaar de minister over deze geheime overeenkomst met Mink K. niet meer ter verantwoording kunnen roepen.
De Tweede Kamer is dus monddood gemaakt. Nu krijgt diezelfde Mink K. in Amsterdam een geheim proces. Dat kan niet zijn omdat er gevreesd wordt voor zijn leven. In het verleden werden altijd creatieve oplossingen gevonden, bijvoorbeeld voor bedreigde getuigen, om rechtszittingen openbaar te houden.
Alleen als de staatsveiligheid in gevaar is gaan de deuren dicht.
Maar is dat in het licht van de onthullingen van de commissie-Kalsbeek over de IRT-affaire op zijn plaats?
</div>

Geheim proces! Mink-gate

<div class="wpg-element lead-bold">
Robert Mink K. &#8211; een van de hoofdrolspelers in het IRT-drama en vermeend kopstuk van de misdaadorganisatie Delta &#8211; had tot kort geleden weinig te vrezen van justitie. Hij hoefde een straf van zes jaar en acht maanden wegens handel in wapens en drugs niet uit te zitten. Pas nu wordt duidelijk waarom niet. Eind vorig jaar betaalde hij het openbaar ministerie in Amsterdam een miljoen gulden in ruil voor zijn vrijheid. Deze prettige regeling moest natuurlijk wel geheim blijven. Minister Korthals heeft nog wat uit te leggen.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Nederland leek wel een narcostaat. Vier maanden geleden zorgde de commissie-Kalsbeek voor de zoveelste krachtige naschok van de IRT-affaire. De onthulling over de heimelijke invoer van vijftienduizend kilo cocaïne met behulp van corrupte opsporingsambtenaren zorgde voor grote beroering bij het parlement en in justitieel Nederland. Er was ook verontwaardiging over het bericht dat een officier van justitie in Amsterdam het op een akkoordje wilde gooien met of all people het criminele brein achter dit onthutsende dubbelspel, Robert Mink K.
Minister Korthals van Justitie stelde de Tweede Kamer wat dat laatste betreft gerust. Er bestond geen &#8216;deal&#8217; tussen het openbaar ministerie en K. Volgens de minister waren er alleen wat voorbereidende gesprekken gevoerd die uiteindelijk tot niets hadden geleid. Geen overeenkomst dus.
En dat K. die eerder opgelegde vrijheidsstraf van bijna zeven jaar nog niet hoefde uit te zitten, was een puur beleidsmatige kwestie. Omdat de zevenendertigjarige ex-commando protest had aangetekend bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens tegen zijn veroordeling, had justitie in Amsterdam besloten die uitspraak eerst maar eens af te wachten voordat ze hem opborgen.
Toch is dat maar de helft van het verhaal.
Bij het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties in Zoetermeer, de financiële alarmcentrale van het Nederlandse opsporingsapparaat vanwaar uit het criminele betalingsverkeer in kaart wordt gebracht, kwam eind vorig jaar een opmerkelijke signalering binnen. In november meldde een bank dat een cliënt, van wie bij de afdeling interne veiligheidszaken bekend was dat hij in verband werd gebracht met handel in wapens en drugs, zojuist een vorstelijk bedrag had overgemaakt naar een rekening van het openbaar ministerie in Amsterdam. Het ging om een miljoen gulden rond.
Inderdaad, een opmerkelijke transactie, dachten ze in Zoetermeer. Waarom had Robert Mink K. &#8211; een van de hoofdrolspelers uit het IRT-drama en vermeend topman van de misdaadorganisatie Delta &#8211; in &#8216;s hemelsnaam een bedrag met zes nullen gestort op rekening van de openbare aanklager, de natuurlijke vijand van iedereen die zich in de onderwereld beweegt?
Normaal gesproken zou het meldpunt alle bijzonderheden zo snel mogelijk hebben doorgespeeld naar &#8211; in dit geval &#8211; de financiële recherche van de Amsterdamse politie. Deze curieuze transactie was op z&#8217;n minst een nader onderzoek waard.
Maar zover kwam het niet.
Kort nadat de bank van K. alarm had geslagen, deed het Amsterdamse parket een dringend beroep op het meldpunt om op geen enkele manier ruchtbaarheid te geven aan deze overboeking. En zeker niet aan de politie. Over de reden daarvan wilde het openbaar ministerie niet in details treden, maar de boodschap werd goed verstaan in Zoetermeer: deze ongebruikelijke transactie moest geheim blijven. De melding van de bank strandde waar ze was binnengekomen. Discretie verzekerd.
In het debat over het opzienbarende rapport van de commissie-Kalsbeek wist minister Korthals met een handig woordenspel te verhinderen dat de volksvertegenwoordiging alsnog een big deal van de kwestie maakte. Want een predeal is immers geen echte deal. In het openbare debat werd met geen woord gerept over de betaling van een miljoen gulden. Een transactie die hoorde bij de afspraken tussen officier van justitie mr. F. Teeven en Mink K.
Begin vorig jaar zat K. een paar weken in een Belgisch huis van bewaring. Hij werd daar vastgehouden in verband met zijn betrokkenheid bij een corruptieaffaire. K. zou tegen betaling vertrouwelijke opsporingsinformatie hebben gekocht van een aan coke verslaafde justitieambtenaar uit Brussel. In zijn cel kreeg hij al snel bezoek van Teeven die hem vroeg informant te worden. In ruil voor criminele wetenswaardigheden over de handel in wapens en drugs, zo luidde het aanbod, kon K. rekenen op een milde justitiële behandeling in Nederland.
Het klikte tussen de officier en de vroegere commando. Nadat K. na veertien dagen voorlopige hechtenis weer op straat stond, spraken ze nog een keer of tien met elkaar, altijd in het diepste geheim. Welke informatie K. verstrekte, is niet te achterhalen, maar w&lsquor;l wat officier van justitie Teeven daartegenover stelde. Dat staat zwart op wit.
Zo was het openbaar ministerie bereid om alle criminele feiten uit Mink K.&#8217;s verleden &#8211; met uitzondering van eventuele levensdelicten &#8211; door de vingers te zien. Ook hoefde hij zijn straf voorlopig niet uit te zitten, in afwachting van de procedure bij het Europees Hof in Straatsburg.
K. moest wel beloven dat hij zijn straf alsnog zou gaan uitzitten indien het Europees Hof het vonnis in stand zou laten. Maar die uitspraak zou nog jaren op zich laten wachten. Intussen mocht hij zich niet bezondigen aan nieuwe strafbare feiten en moest hij optreden als deep throat ten behoeve van het openbaar ministerie. Afgesproken werd dat K. een miljoen gulden zou storten op een rekening van het Amsterdamse parket. Dat geld zou hij kwijt zijn als hij zich niet aan de afspraken hield. November vorig jaar maakte Mink K. het verlangde miljoen over, waarmee de prettige regeling, een deal die geen deal mag heten, werd bekrachtigd.
De commissie-Kalsbeek gooide roet in het eten door het onderonsje tussen Teeven en K. naar buiten te brengen. De Kamer sprak er unaniem schande van en de minister had ook al geen goed woord over voor de verrichtingen van de Amsterdamse officier. Hij zou zulke verregaande afspraken &#8216;met dit soort mensen&#8217; zeker niet hebben goedgekeurd, zei Korthals ferm.
En aan die gekke Amsterdamse gewoonte om langgestraften vrij rond te laten lopen in afwachting van uitspraken van het Europees Hof beloofde de minister onmiddellijk een einde te maken. Voor K. had dat overigens geen dramatische gevolgen. Hij werd niet alsnog meteen vastgezet in verband met de eerder opgelegde straf omdat justitie zich &#8216;gebonden&#8217; achtte aan de gedane toezegging.
Hoezo geen deal?
Inmiddels zit de oud-commando toch achter slot en grendel. De man met wie officier Teeven een halfjaar geleden nog zaken meende te kunnen doen, werd drie weken geleden door de politie aangehouden in verband met de vondst van een enorm wapenarsenaal in een leegstaande woning in Amsterdam. Behalve pistolen werden daar raketwerpers, schietparaplu&#8217;s, automatische geweren met laserrichters en springstof aangetroffen.
Of deze nieuwe strafbare feiten verrekend zullen worden met het miljoen dat Mink K. vorig jaar naar het openbaar ministerie overmaakte, is niet bekend. De woordvoerder van het parket Amsterdam wil geen vragen beantwoorden over deze ongebruikelijke transactie. &#8216;Uw lezing klopt niet,&#8217; is het enige dat hij kwijt wil. Wat er dan niet klopt, laat hij &#8211; ook na herhaald aandringen &#8211; in het midden.
</div>

Kopstuk IRT-affaire betaalde justitie een miljoen voor zijn vrijheid

Dubbelspel: de cocaïnehandel

<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Surinaamse cocaïnehandel</h3>
De Drugs Enforcement Administration (DEA) schreeuwde moord en brand over het Suri-kartel, maar toen Nederland in 1992 eindelijk actie ondernam, haakten de Amerikanen plotseling af. &#8216;We hebben nooit meer een bruikbare tip gekregen van de DEA-collega&#8217;s,&#8217; zegt een politieman van het CoPa-team. Hebben de Amerikanen het Surinaamse drugsgevaar misschien op een andere manier bezworen? Waarom werd Etienne Boerenveen &#8211; wegens drugs in Miami veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf &#8211; al na vier jaar vrijgelaten?
Op 20 april 1992 vloog de toenmalige minister van Justitie, Ernst Hirsch Ballin, met een zware ambtelijke delegatie naar de Verenigde Staten om afspraken te maken over een strafrechtelijke joint venture tegenover bevelhebber Bouterse. Washington oefende al jaren stevige druk uit op de Nederlandse autoriteiten om de cocaïnehandel vanuit Suriname aan te pakken, maar had tot dan toe nauwelijks gehoor gevonden in het door postkoloniale trauma&#8217;s geplaagde Den Haag. Daar werd vooral ongemakkelijk de andere kant op gekeken als er weer eens informatie was binnengekomen over de betrokkenheid van de Surinaamse legerleiding bij de wereldwijde distributie van Colombiaanse coke.
Maar minister Hirsch Ballin, die vond dat je &#8216;boeven&#8217; gewoon moest &#8216;vangen&#8217;, stond wel open voor de Amerikaanse klacht dat de jonge Republiek Suriname een narcocratisch transitoland was geworden. De Verenigde Staten boden alle mogelijke hulp aan bij het oprollen van het Suri-kartel.
Afgesproken werd dat beide landen intensief criminele inlichtingen zouden gaan uitwisselen over de activiteiten van Bouterse en diens handlangers en dat de DEA met de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) een gezamenlijke veldpost zou opzetten in Paramaribo, het hol van de leeuw.
&#8216;De informatieuitwisseling tussen Nederland en de Verenigde Staten is van grote operationele betekenis,&#8217; liet het ministerie van Justitie weten bij terugkeer van de minister uit Washington. Hirsch Ballin zelf was ook opgewekt. &#8216;We hebben goede en stevige afspraken gemaakt. De samenwerking tussen Nederland en de Verenigde Staten is bevestigd en verder versterkt.&#8217;
Beide landen hadden, in hun optimisme over het welslagen van de eendrachtige operatie tegen Bouterse en de zijnen, meteen ook maar een asset sharing-overeenkomst opgesteld. Daarin stond dat de in beslag te nemen miljoenen aan drugswinsten van het Suri-kartel samsam verdeeld zouden worden.
Minister Hirsch Ballin hoefde dus niet op een paar centen te kijken toen hij de Haagse politie het groene licht gaf voor het formeren van een speciale recherche-eenheid. In de zomer van 1992 maakte zijn departement 4,5 miljoen gulden vrij voor het CoPa-team van hoofdcommissaris Tom Driessen. Dat was voorlopig genoeg voor twee jaar speurwerk. Vervolgens lieten de Amerikanen, die jarenlang moord en brand hadden geschreeuwd over de Surinaamse cocaïne-export naar de Verenigde Staten en Europa, het volledig afweten.
&#8216;Van die mooie beloftes is niets terechtgekomen,&#8217; zegt een Haagse politieman die vanaf het begin bij het CoPa-onderzoek betrokken is geweest. &#8216;We hebben al die jaren nooit één bruikbare tip gekregen van de DEA-collega&#8217;s.&#8217;
Amerikanen zijn banger voor communisten dan voor cocaïne, lijkt wel. Toen &#8216;Castro-vriend&#8217; Desi Bouterse eind 1992 het veld ruimde als legerleider om zich volledig in het zakenleven te storten, verloor de DEA op slag alle belangstelling voor Suriname.
Nog geen jaar nadat Hirsch Ballin &#8216;stevige afspraken&#8217; had gemaakt in Washington, kreeg de CRI te horen dat de DEA bij nader inzien er toch maar van afzag een gemeenschappelijk kantoor in de Surinaamse hoofdstad op te zetten. De narcoticabestrijdingsdienst wilde haar operaties meer verleggen naar het voormalige Oostblok, luidde de verklaring. Dus moest er worden bezuinigd op het Zuid- en Midden-Amerikaanse front van de war on drugs.
De rechercheurs van het CoPa-team voelden zich misbruikt en in de steek gelaten. &#8216;Opeens werd ons duidelijk dat de Amerikanen al die tijd met een verborgen agenda hadden gewerkt,&#8217; zegt een rechercheur van het team die anoniem wil blijven. &#8216;Het Suriname van Bouterse was voor de Verenigde Staten vooral een politieke bedreiging.&#8217;
Dat klopt. Na de coup van1980 hield Washington de adem in. En toen de nieuwe machthebber in Suriname toenadering zocht tot Cuba en vriendschappelijke betrekkingen aanknoopte met Maurice Bishop, de marxistisch-leninistische president van Grenada, en met Jerry Rawlings, de revolutionaire leidsman van Ghana, sloeg de paniek echt toe. Damn, in een tropisch hoekje van Amerika&#8217;s onmetelijke &#8216;achtertuin&#8217; dreigde wildgroei van het Rode Gevaar.
Tot twee keer toe overwogen de Verenigde Staten een gewapend ingrijpen in Suriname. De eerste invasieplannen dateren van begin 1983, enkele maanden na de decembermoorden. Speciale militaire verkenners waren al vooruitgestuurd. De Militaire Inlichtingendienst (MID) van de Nederlandse strijdkrachten reageerde dolenthousiast en verschafte de Amerikanen gedetailleerde informatie over wapen- en munitieopslagplaatsen in Paramaribo en omstreken. &#8216;We hadden het leger van Bouterse in no time kunnen uitschakelen,&#8217; vertelt een oud-inlichtingenman aan Vrij Nederland. &#8216;Maar premier Lubbers en vooral minister Van den Broek van Buitenlandse Zaken durfden het niet aan.&#8217;
Omdat de Amerikanen er niets voor voelden om op eigen houtje de voormalige Hollandse kolonie binnen te stormen, blies Washington de aanval op Bouterse af. Deelname van het Nederlandse leger had nog een tintje legitimiteit aan de actie kunnen verschaffen, dacht men in Washington. Daarmee kon de kritiek in eigen land de mond worden gesnoerd.
Suriname heeft de dreigende Amerikaanse agressie altijd uiterst serieus genomen. Toen de Verenigde Staten in oktober 1983 hun leger op Grenada afstuurden, wist Paramaribo niet hoe gauw alle Cubaanse militaire adviseurs het land uitgezet moesten worden. En dezelfde dag nog vloog Henk Herrenberg, vriend en vertrouweling van Bouterse, naar Cuba om alle Surinaamse studenten uit Havana terug te roepen. Zo bang was Paramaribo voor een Amerikaanse inval.
De geschiedenis herhaalde zich toen Washington in 1986 opnieuw de Nederlandse regering polste over de bereidheid om de voormalige kolonie met gezamenlijk militair geweld van de Bouterse-kliek te ontdoen. Ook nu weer lieten Lubbers en Van den Broek weten daar niets voor te voelen. Ze vonden dat het herstel van de Surinaamse democratie een meer subtiele aanpak vereiste.
De in Amerikaanse ogen slappe houding van de Nederlandse premier zou Lubbers jaren later noodlottig worden bij zijn poging secretaris-generaal van de Navo te worden. De Verenigde Staten hadden geen zin in een softie.
Natuurlijk waren er ook andere middelen dan een klassiek militair ingrijpen om Bouterse aan te pakken. Al vanaf 1983 hadden de Amerikanen geprobeerd om via hun contacten bij de Nederlandse politie, de Tweede Kamer en later ook de media, Den Haag te bewegen tot een strafrechtelijk onderzoek tegen Bouterse. Toen dat almaar op niets uitliep, besloot de DEA &#8211; deze opsporingsdienst diende al vaker in het verleden hogere politieke belangen &#8211; begin 1986 een val op te zetten voor de Surinaamse legerleider.
In februari van dat jaar nam de DEA via informanten contact op met Etienne Boerenveen, de militaire rechterhand van Bouterse. Deze undercovers gaven zich uit voor grote drugshandelaren en informeerden naar de mogelijkheden om gebruik te maken van vliegveldjes in Suriname bij het transporteren van verdovende middelen. Geen probleem, liet commander Boerenveen weten, als er maar betaald zou worden voor geleverde diensten.
De DEA hoopte via Boerenveen in contact te komen met de hoogste baas zelf. De oorspronkelijke bedoeling van de operatie was Bouterse naar Amerikaans grondgebied te lokken en hem vervolgens te arresteren en te berechten. Dat wordt bevestigd door oud-CDA-kamerlid Hans Gualthérie van Weezel, die tegenwoordig ambassadeur is in Luxemburg.
Als woordvoerder justitie van zijn partij bracht hij &#8216;met collega Dijkstal&#8217; van de VVD &#8216;in 1991 of 1992&#8217; een bezoek aan het hoofdkwartier van de DEA. Eerst laat Gualthérie van Weezel weten dat hij &#8216;niet vrij is om te vertellen&#8217; wat hij bij die gelegenheid allemaal heeft gehoord, maar even later zegt hij van de &#8216;directeur&#8217; van de dienst te hebben begrepen dat de narcoticapolitie in 1986 &#8216;hoopte dat Bouterse&#8217; hoogstpersoonlijk naar Miami zou komen om de onderhandelingen te voeren. &#8216;Dat is absoluut zo,&#8217; zegt de ambassadeur.
Maar Bouterse bleef thuis en stuurde zijn ondergeschikte. De ontmoeting vond plaats in de kajuit van een zeiljacht in de haven van Miami, waar Boerenveen voor het oog van verborgen politiecamera&#8217;s zijn criminele ziel en zaligheid blootgaf en bij het afscheid in de armen van een arrestatieteam liep. In het najaar van 1986 werd hij wegens conspiracy- voorbereidingshandelingen voor grootschalige drugssmokkel &#8211; veroordeeld tot twaalf jaar cel.
In mei 1991 kwam Boerenveen plotseling vrij wegens &#8216;goed gedrag&#8217;. Dat was opmerkelijk, omdat het gewezen hoofd van de Surinaamse militaire politie er toen nog niet eens de helft van zijn gevangenisstraf op had zitten. Doorgaans zijn de autoriteiten minder soepel in Florida.
&#8216;Dat vond ik ook vreemd,&#8217; zegt Gualthérie van Weezel, &#8216;dat Boerenveel zo snel al werd vrijgelaten. Dat was ook een van de redenen waarom ik toen bij mijn bezoek aan de DEA over Suriname ben begonnen.&#8217; De huidige Nederlandse ambassadeur in Luxemburg &#8216;vermoedt&#8217; dat er destijds &#8216;afspraken&#8217; zijn gemaakt met Boerenveen.
&#8216;Het zou me niks verbazen als ze hem een duidelijke boodschap voor Bouterse hebben meegegeven, namelijk dat Suriname moest ophouden met het vervoeren van cocaïne naar de Verenigde Staten. Ik denk dat Bouterse toen goed begrepen heeft dat hij vroeger of later grote problemen met de Amerikanen zou krijgen als die transporten toch zouden doorgaan. Dat het spul vervolgens allemaal naar Europa komt, zal de Verenigde Staten verder een zorg zijn.&#8217;
Gualthérie van Weezel is niet de enige die denkt dat de Amerikanen een deal met Bouterse c.s. hebben gemaakt. Die gedachte leeft ook binnen het CoPa-team. &#8216;Bewijzen kunnen we het natuurlijk niet, maar er zijn toch wel aanwijzingen,&#8217; zegt een politieman. &#8216;Er wordt al jaren geen grammetje Surinaamse cocaïne meer onderschept in de Verenigde Staten. Dat kan geen toeval zijn.&#8217;
Uit heel Zuid- en Midden-Amerika en het Caribisch gebied wordt coke naar de Verenigde Staten gesmokkeld, met 6,9 miljoen gebruikers verreweg de grootste afnemer van de wereld. De prijs van cocaïne is er bovendien beduidend hoger dan in Europa, wat de export dus alleen maar interessanter maakt. &#8216;Je zou dus verwachten,&#8217; zegt de politieman, &#8216;dat de Surinaamse handelaren daar ook een graantje van willen meepikken. Blijkbaar niet dus. En dat vind ik onbegrijpelijk, tenzij er natuurlijk iets geregeld is met de Surinamers.&#8217;
In Amerika worden jaarlijks enorme hoeveelheden cocaïne onderschept door politie en douane. Vorig jaar ging het om 120.000 kilo. De coke werd op alle mogelijke manieren aangevoerd en was afkomstig uit alle uithoeken van de Amerikaanse &#8216;achtertuin&#8217;. Uitgezonderd inderdaad Suriname. Dat land wordt in geen enkel statistisch overzicht genoemd. Al jaren niet meer.
</div>

De Amerikaanse deal met Bouterse

<div class="wpg-element paragraph">
Rob Wijngaarde uit Arnhem verloor zijn broer Frank toen Bouterse in de nacht van 8 op 9 december 1982 zijn revolutie kracht bijzette met de standrechtelijke executie van vijftien politieke opponenten in Fort Zeelandia. Frank Wijngaarde had een Nederlands paspoort.
&#8216;Bouterse ook,&#8217; zegt Rob Wijngaarde die al jaren vergeefs probeert de justitiële autoriteiten in Nederland aan te sporen tot een strafrechtelijk onderzoek naar de moord op zijn broer en veertien andere critici van het toenmalige militaire regime in Suriname. Hij wordt van het kastje naar de muur gestuurd. &#8216;Ze durven er gewoon niet aan te beginnen,&#8217; zegt hij.
Nederland heeft sinds het eind van de jaren tachtig al meer dan tien miljoen gulden gestoken in politieonderzoek naar de betrokkenheid van Bouterse bij de cocaïnehandel. Maar voor de rol van de vroegere bevelhebber bij de decembermoorden lijkt het openbaar ministerie niet de minste belangstelling te hebben.
Nederland zou geen rechtsmacht hebben om de Surinamer Bouterse strafrechtelijk aan te pakken voor het vermoorden van zijn politieke opponenten, is het argument. Maar geen enkele officier van justitie heeft zich serieus verdiept in de vraag of Bouterse in 1982 nog in het bezit was van een Nederlands paspoort.
Twee jaar geleden vroeg Rob Wijngaarde de Amsterdamse officier van justitie mr. C. Goes een strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen de &#8216;Nederlander Bouterse&#8217; wegens de moord op de &#8216;Nederlander Frank Wijngaarde&#8217;.
Ruim een jaar later liet mr. Goes hem weten niet tot vervolging over te zullen gaan, omdat er onduidelijkheid bestond over de nationaliteit van Bouterse ten tijde van de decembermoorden.
Goes had ermee volstaan zich tot het Surinaamse consulaat-generaal te wenden met de vraag hoe het nu precies zat met het staatsburgerschap van de oud-bevelhebber. Wonderlijk: niet Suriname, maar het Nederlandse ministerie van Justitie gaat over het eventuele Nederlanderschap van de ex-bevelhebber. Trouwens: waarom zou het consulaat-generaal van Suriname de Nederlandse justitie een handje helpen bij het strafrechtelijk aanpakken van Adviseur van Staat Desiré Delano Bouterse? Er kwam dan ook geen antwoord.
Waarop de officier op 13 mei vorig jaar besloot de zaak maar te laten rusten.
&#8216;In feite heeft hij zich domweg neergelegd bij de obstructie van de Surinaamse autoriteiten,&#8217; zegt Wijngaarde. &#8216;Wel zo gemakkelijk.&#8217;
Rob Wijngaarde besloot het er niet bij te laten zitten. Hij begon een klachtprocedure bij het gerechtshof. Het hof kan het openbaar ministerie opdragen om alsnog met een onderzoek te beginnen.
Het wachten is nu op de uitspraak. De voortekenen zijn ongunstig. Ook de procureur-generaal, die het gerechtshof moet adviseren over de kwestie, legt zich neer bij de Surinaamse onwil om mee te werken. In zijn advies (gedateerd 2 maart 1998) schrijft hij: &#8216;Uit het ambtsbericht van 27 november 1997 van de officier van justitie blijkt dat zijn beoordelingspositie ongewijzigd is, in het bijzonder waar het betreft de vraag of Bouterse de Nederlandse nationaliteit bezat ten tijde van de feiten waarvoor vervolging wordt gevraagd. Telefonische navraag bij de officier van justitie leerde dat nog immer geen reactie van het Consulaat-generaal van Suriname is ontvangen. Naar mijn oordeel is niet te verwachten dat zodanige mededeling wordt gedaan, noch via het Consulaat-generaal, noch via diplomatieke weg. (&#8230;) Bij blijvende onzekerheid over de nationaliteit van Bouterse ten tijde van de &#8220;decembermoorden&#8221; zie ik ervan af het Hof een bevel tot vervolging in overweging te geven.&#8217;
Wie zo hardnekkig in de verkeerde richting, het consulaat-generaal van Suriname, blijft zoeken, vindt het antwoord nooit. Het zou treurig zijn als het gerechtshof zich straks zonder slag of stoot neerlegt bij dat gebrek aan justitiële speurzin.
Tot 24 november 1975, een dag voor de onafhankelijkheid van Suriname, was Desi Bouterse een Nederlander zoals elke andere. Het was zijn laatste dag als sergeant in het Nederlandse leger. Op die dag &#8211; het ministerie van Defensie heeft op verzoek van Vrij Nederland nog even zijn personeelsdossier geraadpleegd &#8211; werd hem &#8216;eervol ontslag&#8217; verleend. De volgende dag trad Bouterse toe tot de Surinaamse krijgsmacht van het zelfstandige Suriname. Daarmee trad hij &#8216;in vreemde krijgsdienst&#8217;, wat normaal gesproken leidt tot het verlies van de Nederlandse nationaliteit. Maar niet in dit geval.
Oud-staatssecretaris van Justitie mr. H.J. Zeevalking legt uit dat voor Nederlanders die in Surinaamse staats- of krijgsdienst traden een uitzondering werd gemaakt. Zij behielden het Nederlanderschap. &#8216;Daarmee hadden we de beste bedoelingen,&#8217; zegt Zeevalking. &#8216;Suriname had behoefte aan kennis en ervaring uit Nederland. We wilden geen belemmeringen opwerpen voor Nederlanders die het onafhankelijke Suriname gingen helpen opbouwen. In die tijd heeft er natuurlijk niemand bij stilgestaan wat er later allemaal zou kunnen gebeuren.&#8217;
Als staatssecretaris van Justitie in het kabinet-Den Uyl vervaardigde Zeevalking een Koninklijk Besluit (&#8216;Besluit betreffende algemeen verlof tot het treden in krijgs- of staatsdienst van de Republiek Suriname&#8217;) dat op 6 januari 1976 werd gepubliceerd in het Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. Het gold met terugwerkende kracht vanaf 25 november 1975.
De tekst van het Koninklijk Besluit stelt met betrekking tot het behoud van het Nederlanderschap geen beperkingen aan de duur van het in vreemde krijgs- of staatsdienst werken. &#8216;Er was geen limiet aan,&#8217; bevestigt de oud-staatssecretaris.
Op 8 februari 1983 trok de Nederlandse regering het Koninklijk Besluit van 6 januari 1976 schielijk in &#8211; het was een reactie op de decembermoorden twee maanden eerder.
&#8216;Daaruit mag je afleiden dat er inderdaad wel wat aan de hand was,&#8217; zegt Zeevalking.
Zijn partijgenote Sorgdrager hield zich tot nu toe op de vlakte. In de zomer van 1996 kwam ze in antwoord op kamervragen over de nationaliteit van Bouterse niet met een duidelijk ja of nee. Ze hield het op een schimmig geformuleerd: &#8216;Het is zeer aannemelijk dat hij (Bouterse) de Nederlandse nationaliteit voor 1982 heeft verloren.&#8217;
Zeevalking denkt daar wezenlijk anders over: &#8216;Ik moet concluderen dat Bouterse op het moment van de decembermoorden inderdaad een dubbele nationaliteit had, de Surinaamse én de Nederlandse, die hij had behouden op grond van het Koninklijk Besluit. Natuurlijk kan het Nederlanderschap altijd tussentijds zijn ingetrokken &#8211; dat was een kwestie van een simpele handtekening &#8211; maar zoiets zou dan zeker bekend moeten zijn bij het ministerie van Justitie.&#8217;
</div>