<div class="wpg-element paragraph">
De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) zorgde ervoor dat eind vorig jaar een islamitische geestelijke het land werd uitgezet op beschuldiging van spionage voor Libië. Een pijnlijke affaire, want de BVD had net voorzichtige betrekkingen aangeknoopt met de collega&#8217;s van de Libische geheime dienst.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Imam Ahmed Ali Hadi (43) was een gezien man in Utrecht, waar hij sinds 1991 aan het hoofd stond van de Omar al Faroek-moskee, de grootste in de stad. Hij onderhield warme contacten met het lokaal bestuur, de politie en welzijnsinstellingen. Maar volgens de BVD leidde imam Hadi een dubbelleven, en was hij vooral een inlichtingenofficier van de Libische geheime dienst.
Hij leverde &#8216;een gevaar op voor de Nederlandse staatsveiligheid&#8217;, concludeerde de Directie Democratische Rechtsorde van de BVD in een ambtsbericht aan de minister van Justitie.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Opvallend is dat de Libische ambassade in Nederland niet officieel heeft geprotesteerd tegen de uitzetting, nu drie maanden geleden. Net zomin als de Aldawa Islamia, de islamitische zendingsorganisatie waar Hadi voor werkte. De Utrechtse advocaat mr. Hanno Bos heeft nog wel bij de rechter protest aangetekend, maar gaf op uitdrukkelijk verzoek van zijn Libische cliënt geen ruchtbaarheid aan de zaak.
De imam zelf maakte ook weinig woorden vuil aan zijn gedwongen vertrek. Op vrijdag 13 oktober van het vorig jaar sprak hij voor het laatst in de moskee in de Utrechtse wijk Overvecht. Hij zei alleen dat hij terug moest naar Libië, maar dat hij in december zou terugkeren. Op zondag 15 oktober stapte hij op het vliegtuig naar Tripoli, met achterlating van zijn vrouw, zes kinderen en zijn Mercedes.
De voornamelijk Marokkaanse geloofsgemeenschap bleef in verwarring achter. Sindsdien doen er in de moskee allerlei geruchten de ronde, vertelt een andere Utrechtse imam, Driss Bousjoufi. &#8216;De een denkt dat Hadi terug zal komen, een ander zegt dat hij door zijn organisatie naar elders is uitgezonden. Ook wordt beweerd dat hij door de BVD is uitgezet.&#8217;
Imam Hadi keerde niet terug in december. De verwarring is inmiddels omgeslagen in ontreddering. Want hoe moet het nu verder met de moskee? Hadi preekte er niet alleen, hij was ook de grote initiator van tal van activiteiten – waaronder huiswerkcursussen en Nederlandse les – en zorgde voor het geld. De Aldawa Islamia, ook bekend als de World Islamic Call Society (WICS), heeft nog geen vervanger gestuurd. En het is nog maar de vraag of die er ooit komt.
De Binnenlandse Veiligheidsdienst, die sinds de val van de Berlijnse Muur de handen vrij heeft om nieuwe staatsgevaarlijke fenomenen in kaart te brengen, verdiept zich al een paar jaar in de islamitische gemeenschap in Nederland. In het voorjaar van 1998 verscheen een eerste rapport – De politieke islam in Nederland – waarin de BVD waarschuwt voor &#8216;kleine groepen radicale moslims&#8217; die het fundamentalisme prediken. Ook constateerde de dienst dat landen als Saoedi-Arabië, Libië en Iran via grote donaties geloven in Nederland proberen te beïnvloeden. Letterlijk schreef de BVD: &#8216;Het Libië van de megalomane kolonel Moeammar Kadaffi ziet voor zichzelf een leidende rol weggelegd en tracht via de ook in het Westen actieve Islamic Call Society zijn invloed uit te breiden.&#8217; Daarbij fungeren moskeeën volgens de BVD vaak als &#8216;politieke arena&#8217;.
In 1983 kocht de Islamic Call Society het voormalige kerkgebouw van de rooms-katholieke parochie van de heilige Oleophas in Utrecht Overvecht voor een bedrag van anderhalf miljoen gulden. Voor de verbouwing werd nog eens een miljoen gefourneerd. De zendingsorganisatie is puissant rijk en deelt jaarlijks voor honderden miljoenen in de Libische oliedollars. Officieel is de WICS een onafhankelijke religieuze organisatie, maar dat moet volgens westerse inlichtingendiensten niet al te letterlijk worden opgevat. &#8216;De WICS staat onder bevel van de Libische inlichtingendienst,&#8217; zegt de BVD.
Toch legde Nederland de Libiërs jarenlang geen strobreed in de weg. De imams die vanuit Tripoli naar Utrecht werden gestuurd, kregen altijd moeiteloos een verblijfsvergunning. Ook Hadi toen hij in de zomer van 1991 arriveerde. In 1996 kreeg hij zelfs een vestigingsvergunning.
Wat was Ahmed Ali Hadi voor een man?
&#8216;Hij was dag en nacht met de moskee bezig,&#8217; zegt Mohammed Khoja, een leidende figuur binnen de Marokkaanse gemeenschap en een oude bekende van de Utrechtse imam. &#8216;Als we geld nodig hadden voor jongeren die naar Marokko wilden reizen, of als we een symposium organiseerden, konden we altijd bij Hadi aankloppen.&#8217;
Khoja is ook twee keer met hem naar Libië gereisd, waar hij de jaarcongressen van de WICS bijwoonde. &#8216;Alle grote namen uit de islamitische wereld waren daar, van dr. Louis Farakan van de Amerikaanse Nation of Islam tot en met de Pakistaanse moefti. Op mijn laatste reis kregen we geld om bussen te kopen voor de islamitische scholen in Nederland.&#8217;
Wieger Rozema van de Interkerkelijke Stichting Kerken en Buitenlanders in Utrecht zegt: &#8216;Hij was een autoritaire, maar deskundige imam. Ik heb vaak prettig met hem samengewerkt. Hij was heel bereidwillig. Wat dat betreft, heb ik niets op hem aan te merken.&#8217;
Het is Rozema opgevallen dat Hadi erg vaak in het buitenland verbleef, soms wel twee weken achter elkaar. &#8216;Hij had geen vervanger. Zodra hij weg was, verliepen de contacten met de moskee een stuk moeizamer.&#8217;
Volgens oud-bestuurslid van de moskee, Mohammed Benchamach, moeten die reizen niet in verband worden gebracht met spionnenwerk. &#8216;Hij was vertegenwoordiger van de WICS in de Benelux en Scandinavië. Bovendien studeerde Hadi aan de universiteit van de Soedanese hoofdstad Chartoem waar hij werkt aan een proefschrift over de islam in Europa.&#8217;
De Nederlander Abdulwaheed van Bommel, voormalig voorzitter van de Nederlandse Moslim Omroep, moet lachen om de beschuldigingen van de BVD. &#8216;Hadi is een veel te naïeve man om een spion te zijn.&#8217;
Een &#8216;schoolvoorbeeld&#8217; van een goed functionerende moskee in een &#8216;moeilijke&#8217; wijk, vindt Mohammed Sini, PvdA-raadslid in Utrecht. &#8216;Toen ik nog in het welzijnswerk zat, hebben we vaak samengewerkt. We organiseerden discussies met oudere Marokkanen over integratie.&#8217;
Hadi genoot niet alleen groot aanzien in de islamitische gemeenschap, ook politiefunctionarissen en gemeentebestuurders liepen met hem weg en waren in sommige gevallen kind aan huis in de moskee.
&#8216;Hadi deed leuke dingen, allemaal erg gericht op integratie,&#8217; zegt J. Papeveld, directeur van het Utrechtse Expertisecentrum Politie en Allochtonen. &#8216;De imam organiseerde bijvoorbeeld huiswerkklassen onder leiding van Nederlandse docenten. We konden goed samenwerken.&#8217;
Oud-wethouder van Welzijn, P. van der Linden-de Feijter (PvdA) zegt: &#8216;De man deed heel veel goede dingen voor de stad.&#8217;
Dat Hadi niet zo maar een imam was, blijkt uit een video-opname uit 1997 van een feest in de moskee. De ambassadeurs van Algerije, Egypte, Marokko, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en de Arabische Liga vonden het kennelijk van groot belang om naar Utrecht Overvecht te komen. Een korangeleerde van de vooraanstaande Al Azar-universiteit in Cairo hield er een vlammend betoog tegen integratie. &#8216;Hoe kan ik mijn zoon toestaan Nederlands te spreken als ik die taal zelf niet versta.&#8217;
Allochtonenexpert Papeveld zat er ook bij, maar die begreep niets van het hele verhaal.
De warme contacten met het lokaal bestuur werden eind 1998 nog eens onderstreept door een bezoek van de toenmalige burgemeester Ivo Opstelten aan de moskee. Lovende woorden sprak hij over het werk van de imam. Hadi op zijn beurt besloot de feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van het einde van de ramadan met de woorden: &#8216;I hope we can work together voor ons land.&#8217;
Nu rijst de vraag wélk land de imam precies bedoelde.
Halverwege 1999 kwam er abrupt een einde aan de goede betrekkingen. Zowel het gemeentebestuur als de Utrechtse politie verbrak van de ene op de andere dag het contact met de imam van de Omar al Faroek-moskee.
Dat gebeurde op aandringen van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, bevestigen de huidige burgemeester, Annie Brouwer, en de korpsleiding. Papeveld en zijn collega&#8217;s van het Expertisebureau Politie en Allochtonen kregen zelfs een uitdrukkelijk contactverbod.
De BVD had eerder dat jaar een onderzoek ingesteld naar Hadi naar aanleiding van diens verzoek om genaturaliseerd te worden tot Nederlander. Niet doen, luidde het dringende advies. Volgens de BVD wilde de Libiër alleen maar Nederlander worden om zijn positie als inlichtingenofficier &#8216;te versterken&#8217;. In een ambtsbericht (16 juni 1999) schreef de dienst aan de minister van Justitie: &#8216;Zijn functie van imam is slechts een cover. Hij is feitelijk een inlichtingenofficier. Diverse buitenlandse inlichtingendiensten hebben dit bevestigd. Vastgesteld is dat Hadi daadwerkelijk in en vanuit Nederland als zodanig actief is.&#8217;
Die ontdekking zal de collegiale verhoudingen met de Libische inlichtingendienst ESO (External Security Organization) niet hebben bevorderd. Nog maar een paar maanden eerder had het hoofd van de ESO een werkbezoek gebracht aan het BVD-hoofdkwartier in Leidschendam, en waren BVD&#8217;ers voor een tegenbezoek in Tripoli geweest.
Hadi kon na zijn ontmaskering nog anderhalf jaar in Nederland blijven. Pas eind september vorig jaar trok Justitie zijn vestigingsvergunning in en werd hij tot &#8216;ongewenst vreemdeling&#8217; verklaard. Hadi kreeg drie weken om Nederland te verlaten, anders zou hij door de politie op het vliegtuig naar Libië worden gezet.
Wat Hadi&#8217;s activiteiten als geheim agent precies inhielden, is niet duidelijk. Mogelijk heeft de affaire iets te maken met het Lockerbie-proces in Kamp Zeist, op steenworp afstand van Utrecht. De advocaat van Hadi, mr. Hanno Bos, weet het ook niet. &#8216;Natuurlijk heb ik gevraagd om inzage in het BVD-dossier, maar dat werd geweigerd. Alleen de rechter heeft de stukken mogen inzien.&#8217;
De president van de Haagse vreemdelingenkamer, mr. M. Derkx, was onder de indruk van dat dossier, zo blijkt uit haar vonnis van 17 oktober: &#8216;Gedegen en intensief onderzoek, in ruime mate onderbouwd met informatie uit diverse als authentiek aan te merken bronnen. De BVD heeft goede gronden om Hadi aan te merken als gevaarlijk voor de staatsveiligheid.&#8217;
Hadi mocht de uitspraak niet meer afwachten, en was twee dagen eerder al zonder zijn familie vertrokken.
Herhaalde pogingen om Hadi aan de telefoon te krijgen, lopen op niets uit. &#8216;Hij is met verlof,&#8217; zegt een woordvoerder van de WICS in Tripoli door de telefoon. Ook de Libische ambassade in Den Haag, anderhalf jaar geleden geopend speciaal voor het Lockerbie-proces, wil geen woorden vuilmaken aan de affaire. &#8216;Dit is een privézaak, waarmee wij ons niet bemoeien,&#8217; zegt kanselier Ali Berbash.
Ook de Binnenlandse Veiligheidsdienst wil de achtergronden van de uitwijzing niet nader toelichten. Aandringen helpt niet.
Hoe zal de BVD reageren als de Libiërs straks een nieuwe imam naar Utrecht willen sturen? De World Islamic Call Society is nu immers gebrandmerkt als een dekmantel voor spionageactiviteiten. &#8216;Tja,&#8217; zegt BVD-woordvoerder Vincent van Steen, &#8216;dat levert, denk ik, toch wel een probleem op.&#8217;
</div>

Harm Ede Botje

Jos Slats

Gerelateerd