<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Surinaamse cocaïnehandel</h3>
De Drugs Enforcement Administration (DEA) schreeuwde moord en brand over het Suri-kartel, maar toen Nederland in 1992 eindelijk actie ondernam, haakten de Amerikanen plotseling af. &#8216;We hebben nooit meer een bruikbare tip gekregen van de DEA-collega&#8217;s,&#8217; zegt een politieman van het CoPa-team. Hebben de Amerikanen het Surinaamse drugsgevaar misschien op een andere manier bezworen? Waarom werd Etienne Boerenveen &#8211; wegens drugs in Miami veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf &#8211; al na vier jaar vrijgelaten?
Op 20 april 1992 vloog de toenmalige minister van Justitie, Ernst Hirsch Ballin, met een zware ambtelijke delegatie naar de Verenigde Staten om afspraken te maken over een strafrechtelijke joint venture tegenover bevelhebber Bouterse. Washington oefende al jaren stevige druk uit op de Nederlandse autoriteiten om de cocaïnehandel vanuit Suriname aan te pakken, maar had tot dan toe nauwelijks gehoor gevonden in het door postkoloniale trauma&#8217;s geplaagde Den Haag. Daar werd vooral ongemakkelijk de andere kant op gekeken als er weer eens informatie was binnengekomen over de betrokkenheid van de Surinaamse legerleiding bij de wereldwijde distributie van Colombiaanse coke.
Maar minister Hirsch Ballin, die vond dat je &#8216;boeven&#8217; gewoon moest &#8216;vangen&#8217;, stond wel open voor de Amerikaanse klacht dat de jonge Republiek Suriname een narcocratisch transitoland was geworden. De Verenigde Staten boden alle mogelijke hulp aan bij het oprollen van het Suri-kartel.
Afgesproken werd dat beide landen intensief criminele inlichtingen zouden gaan uitwisselen over de activiteiten van Bouterse en diens handlangers en dat de DEA met de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) een gezamenlijke veldpost zou opzetten in Paramaribo, het hol van de leeuw.
&#8216;De informatieuitwisseling tussen Nederland en de Verenigde Staten is van grote operationele betekenis,&#8217; liet het ministerie van Justitie weten bij terugkeer van de minister uit Washington. Hirsch Ballin zelf was ook opgewekt. &#8216;We hebben goede en stevige afspraken gemaakt. De samenwerking tussen Nederland en de Verenigde Staten is bevestigd en verder versterkt.&#8217;
Beide landen hadden, in hun optimisme over het welslagen van de eendrachtige operatie tegen Bouterse en de zijnen, meteen ook maar een asset sharing-overeenkomst opgesteld. Daarin stond dat de in beslag te nemen miljoenen aan drugswinsten van het Suri-kartel samsam verdeeld zouden worden.
Minister Hirsch Ballin hoefde dus niet op een paar centen te kijken toen hij de Haagse politie het groene licht gaf voor het formeren van een speciale recherche-eenheid. In de zomer van 1992 maakte zijn departement 4,5 miljoen gulden vrij voor het CoPa-team van hoofdcommissaris Tom Driessen. Dat was voorlopig genoeg voor twee jaar speurwerk. Vervolgens lieten de Amerikanen, die jarenlang moord en brand hadden geschreeuwd over de Surinaamse cocaïne-export naar de Verenigde Staten en Europa, het volledig afweten.
&#8216;Van die mooie beloftes is niets terechtgekomen,&#8217; zegt een Haagse politieman die vanaf het begin bij het CoPa-onderzoek betrokken is geweest. &#8216;We hebben al die jaren nooit één bruikbare tip gekregen van de DEA-collega&#8217;s.&#8217;
Amerikanen zijn banger voor communisten dan voor cocaïne, lijkt wel. Toen &#8216;Castro-vriend&#8217; Desi Bouterse eind 1992 het veld ruimde als legerleider om zich volledig in het zakenleven te storten, verloor de DEA op slag alle belangstelling voor Suriname.
Nog geen jaar nadat Hirsch Ballin &#8216;stevige afspraken&#8217; had gemaakt in Washington, kreeg de CRI te horen dat de DEA bij nader inzien er toch maar van afzag een gemeenschappelijk kantoor in de Surinaamse hoofdstad op te zetten. De narcoticabestrijdingsdienst wilde haar operaties meer verleggen naar het voormalige Oostblok, luidde de verklaring. Dus moest er worden bezuinigd op het Zuid- en Midden-Amerikaanse front van de war on drugs.
De rechercheurs van het CoPa-team voelden zich misbruikt en in de steek gelaten. &#8216;Opeens werd ons duidelijk dat de Amerikanen al die tijd met een verborgen agenda hadden gewerkt,&#8217; zegt een rechercheur van het team die anoniem wil blijven. &#8216;Het Suriname van Bouterse was voor de Verenigde Staten vooral een politieke bedreiging.&#8217;
Dat klopt. Na de coup van1980 hield Washington de adem in. En toen de nieuwe machthebber in Suriname toenadering zocht tot Cuba en vriendschappelijke betrekkingen aanknoopte met Maurice Bishop, de marxistisch-leninistische president van Grenada, en met Jerry Rawlings, de revolutionaire leidsman van Ghana, sloeg de paniek echt toe. Damn, in een tropisch hoekje van Amerika&#8217;s onmetelijke &#8216;achtertuin&#8217; dreigde wildgroei van het Rode Gevaar.
Tot twee keer toe overwogen de Verenigde Staten een gewapend ingrijpen in Suriname. De eerste invasieplannen dateren van begin 1983, enkele maanden na de decembermoorden. Speciale militaire verkenners waren al vooruitgestuurd. De Militaire Inlichtingendienst (MID) van de Nederlandse strijdkrachten reageerde dolenthousiast en verschafte de Amerikanen gedetailleerde informatie over wapen- en munitieopslagplaatsen in Paramaribo en omstreken. &#8216;We hadden het leger van Bouterse in no time kunnen uitschakelen,&#8217; vertelt een oud-inlichtingenman aan Vrij Nederland. &#8216;Maar premier Lubbers en vooral minister Van den Broek van Buitenlandse Zaken durfden het niet aan.&#8217;
Omdat de Amerikanen er niets voor voelden om op eigen houtje de voormalige Hollandse kolonie binnen te stormen, blies Washington de aanval op Bouterse af. Deelname van het Nederlandse leger had nog een tintje legitimiteit aan de actie kunnen verschaffen, dacht men in Washington. Daarmee kon de kritiek in eigen land de mond worden gesnoerd.
Suriname heeft de dreigende Amerikaanse agressie altijd uiterst serieus genomen. Toen de Verenigde Staten in oktober 1983 hun leger op Grenada afstuurden, wist Paramaribo niet hoe gauw alle Cubaanse militaire adviseurs het land uitgezet moesten worden. En dezelfde dag nog vloog Henk Herrenberg, vriend en vertrouweling van Bouterse, naar Cuba om alle Surinaamse studenten uit Havana terug te roepen. Zo bang was Paramaribo voor een Amerikaanse inval.
De geschiedenis herhaalde zich toen Washington in 1986 opnieuw de Nederlandse regering polste over de bereidheid om de voormalige kolonie met gezamenlijk militair geweld van de Bouterse-kliek te ontdoen. Ook nu weer lieten Lubbers en Van den Broek weten daar niets voor te voelen. Ze vonden dat het herstel van de Surinaamse democratie een meer subtiele aanpak vereiste.
De in Amerikaanse ogen slappe houding van de Nederlandse premier zou Lubbers jaren later noodlottig worden bij zijn poging secretaris-generaal van de Navo te worden. De Verenigde Staten hadden geen zin in een softie.
Natuurlijk waren er ook andere middelen dan een klassiek militair ingrijpen om Bouterse aan te pakken. Al vanaf 1983 hadden de Amerikanen geprobeerd om via hun contacten bij de Nederlandse politie, de Tweede Kamer en later ook de media, Den Haag te bewegen tot een strafrechtelijk onderzoek tegen Bouterse. Toen dat almaar op niets uitliep, besloot de DEA &#8211; deze opsporingsdienst diende al vaker in het verleden hogere politieke belangen &#8211; begin 1986 een val op te zetten voor de Surinaamse legerleider.
In februari van dat jaar nam de DEA via informanten contact op met Etienne Boerenveen, de militaire rechterhand van Bouterse. Deze undercovers gaven zich uit voor grote drugshandelaren en informeerden naar de mogelijkheden om gebruik te maken van vliegveldjes in Suriname bij het transporteren van verdovende middelen. Geen probleem, liet commander Boerenveen weten, als er maar betaald zou worden voor geleverde diensten.
De DEA hoopte via Boerenveen in contact te komen met de hoogste baas zelf. De oorspronkelijke bedoeling van de operatie was Bouterse naar Amerikaans grondgebied te lokken en hem vervolgens te arresteren en te berechten. Dat wordt bevestigd door oud-CDA-kamerlid Hans Gualthérie van Weezel, die tegenwoordig ambassadeur is in Luxemburg.
Als woordvoerder justitie van zijn partij bracht hij &#8216;met collega Dijkstal&#8217; van de VVD &#8216;in 1991 of 1992&#8217; een bezoek aan het hoofdkwartier van de DEA. Eerst laat Gualthérie van Weezel weten dat hij &#8216;niet vrij is om te vertellen&#8217; wat hij bij die gelegenheid allemaal heeft gehoord, maar even later zegt hij van de &#8216;directeur&#8217; van de dienst te hebben begrepen dat de narcoticapolitie in 1986 &#8216;hoopte dat Bouterse&#8217; hoogstpersoonlijk naar Miami zou komen om de onderhandelingen te voeren. &#8216;Dat is absoluut zo,&#8217; zegt de ambassadeur.
Maar Bouterse bleef thuis en stuurde zijn ondergeschikte. De ontmoeting vond plaats in de kajuit van een zeiljacht in de haven van Miami, waar Boerenveen voor het oog van verborgen politiecamera&#8217;s zijn criminele ziel en zaligheid blootgaf en bij het afscheid in de armen van een arrestatieteam liep. In het najaar van 1986 werd hij wegens conspiracy- voorbereidingshandelingen voor grootschalige drugssmokkel &#8211; veroordeeld tot twaalf jaar cel.
In mei 1991 kwam Boerenveen plotseling vrij wegens &#8216;goed gedrag&#8217;. Dat was opmerkelijk, omdat het gewezen hoofd van de Surinaamse militaire politie er toen nog niet eens de helft van zijn gevangenisstraf op had zitten. Doorgaans zijn de autoriteiten minder soepel in Florida.
&#8216;Dat vond ik ook vreemd,&#8217; zegt Gualthérie van Weezel, &#8216;dat Boerenveel zo snel al werd vrijgelaten. Dat was ook een van de redenen waarom ik toen bij mijn bezoek aan de DEA over Suriname ben begonnen.&#8217; De huidige Nederlandse ambassadeur in Luxemburg &#8216;vermoedt&#8217; dat er destijds &#8216;afspraken&#8217; zijn gemaakt met Boerenveen.
&#8216;Het zou me niks verbazen als ze hem een duidelijke boodschap voor Bouterse hebben meegegeven, namelijk dat Suriname moest ophouden met het vervoeren van cocaïne naar de Verenigde Staten. Ik denk dat Bouterse toen goed begrepen heeft dat hij vroeger of later grote problemen met de Amerikanen zou krijgen als die transporten toch zouden doorgaan. Dat het spul vervolgens allemaal naar Europa komt, zal de Verenigde Staten verder een zorg zijn.&#8217;
Gualthérie van Weezel is niet de enige die denkt dat de Amerikanen een deal met Bouterse c.s. hebben gemaakt. Die gedachte leeft ook binnen het CoPa-team. &#8216;Bewijzen kunnen we het natuurlijk niet, maar er zijn toch wel aanwijzingen,&#8217; zegt een politieman. &#8216;Er wordt al jaren geen grammetje Surinaamse cocaïne meer onderschept in de Verenigde Staten. Dat kan geen toeval zijn.&#8217;
Uit heel Zuid- en Midden-Amerika en het Caribisch gebied wordt coke naar de Verenigde Staten gesmokkeld, met 6,9 miljoen gebruikers verreweg de grootste afnemer van de wereld. De prijs van cocaïne is er bovendien beduidend hoger dan in Europa, wat de export dus alleen maar interessanter maakt. &#8216;Je zou dus verwachten,&#8217; zegt de politieman, &#8216;dat de Surinaamse handelaren daar ook een graantje van willen meepikken. Blijkbaar niet dus. En dat vind ik onbegrijpelijk, tenzij er natuurlijk iets geregeld is met de Surinamers.&#8217;
In Amerika worden jaarlijks enorme hoeveelheden cocaïne onderschept door politie en douane. Vorig jaar ging het om 120.000 kilo. De coke werd op alle mogelijke manieren aangevoerd en was afkomstig uit alle uithoeken van de Amerikaanse &#8216;achtertuin&#8217;. Uitgezonderd inderdaad Suriname. Dat land wordt in geen enkel statistisch overzicht genoemd. Al jaren niet meer.
</div>

De Amerikaanse deal met Bouterse

Surinaamse cocaïnehandel