<div class="lead">
<p>Roxane van Iperen ervoer het zelf, we zijn continu bezig elkaar de maat te nemen. En intussen kijken de machtsbolwerken als spinnende poezen toe.</p>
</div>
<p>Ik ben hypocriet. Een salonsocialist. Een linkse hoer, een rechtse muts, een vies wijf en, misschien wel het allerergste: iedere dag dat ik besta sterft er elders op de wereld een zeehondenbaby.</p>
<p>Drie weken geleden publiceerde Vrij Nederland <a href="https://www.vn.nl/de-olie-mag-ons-niet-langer-meer-verlammen/" target="_blank" rel="noopener">een column</a> waarin ik waarschuwde voor de ‘carbon bubble’: de te hoge waardering van fossiele brandstoffen waardoor de economie kan instorten. Naar aanleiding van die column zette iemand op internet dat ik dat wel kan zeggen, maar dat ik zelf een Lada Niva bezit. Gevolg: er werd een kar vol bagger over me uitgestort.</p>
<p>Een Lada Niva, jawel: zo’n Spartaans drieknuppeltankje in de vorm van een kindertekening. Een blikken anti-SUV die ongepolijst over landweggetjes stuitert alsof ze recht uit een PSP-poster komt gereden. Maar inderdaad: dorstig als een pasgeboren lammetje, waarmee mijn boodschap en ik samen rigoureus werden gediskwalificeerd.</p>
<p>Verdomd, dacht ik: als mensen hier al van over hun theewater geraken, dan kan ik wel vast een lijstje maken van alles waarin ik jammerlijk faal. Ik ben feminist maar zing hartstochtelijk de vrouwonvriendelijke teksten van Boef mee met mijn kinderen. Ik vind tabaksfabrikanten de meest perverse witteboordenmoordenaars op aarde maar heb zelf gerookt. Ik weet dat de vleesindustrie de grootste vervuiler is maar ik ben nog steeds niet vegetarisch. En in mijn huis vind je vast nog verdwaalde gloeilampen.</p>
<h3>Jij bent af</h3>
<p>Maar dit gaat niet over mij, dit gaat over iets veel groters. Het gaat over een doorgeschoten cultuur van schurken en helden, waarin we zo heilig in individuele verantwoordelijkheid zijn gaan geloven, dat we continu bezig zijn elkaar de maat te nemen. Meelopen in een vrouwenmars tegen Trump, maar niet opkomen voor onderdrukte vrouwen in het Midden-Oosten? Jij bent af. Je uitspreken tegen de fossiele industrie terwijl je zelf vliegt? Jij bent ook af. Uitgeschakeld door de zuiverheidspolitie die beslist of je waardig genoeg bent voor de strijd.</p>
<p>Intussen kijken de machtsbolwerken als spinnende poezen toe en zien ze hun invloed alleen maar groeien.</p>
<p>Een van de grootste verschuivingen die de afgelopen decennia in westerse samenlevingen heeft plaatsgevonden is de maatschappelijke focus van het collectief naar het individu. De emancipatiebewegingen van de jaren zestig en zeventig richtten zich op ideologieën en instituties. Mensen bundelden de krachten om vrijheid en gelijkheid te bevechten op het gebied van racisme, seksualiteit, religie en man-vrouwverhoudingen. Sindsdien is er een economisch systeem gekomen dat in grote mate is gebaseerd op individuele ontplooiing en maakbaarheid met zo min mogelijk overheidsbemoeienis. Die twee ontwikkelingen samen hebben anno 2017 een nieuw ideaal gecreëerd: de vrije, autonome mens, geheel verantwoordelijk voor zijn eigen leven en welzijn.</p>
<p><q class="pull-left">Alles wordt inmiddels gezien als een individuele verantwoordelijkheid. Succes is je eigen verdienste en falen je eigen schuld: als je de top niet bereikt, heb je blijkbaar je kansen niet benut.</q>De aanval op autoriteiten en het liberale uitgangspunt van gelijke kansen voor iedereen zijn geweldige verdiensten geweest, maar het huidige systeem begint zichzelf in de staart te bijten. Álles wordt inmiddels gezien als een individuele verantwoordelijkheid. Succes is je eigen verdienste en falen je eigen schuld: als je de top niet bereikt, heb je blijkbaar je kansen niet benut. Structurele problemen waardoor mensen niet mee kunnen komen zijn individuele problemen geworden, en de bestraffing voor zoveel sukkeligheid uit zich in steeds minder ondersteuning vanuit de samenleving. Last van racisme op de werkvloer? Niet zo overgevoelig zijn. Depressief? Ga hardlopen. Longkanker? Had je niet moeten roken. Glazen plafond? Doorwerken en een au pair nemen, prinses. Institutionele hindernissen bestaan niet, overheidsingrijpen maakt mensen zwak en als een bedrijf of industrie zich van onethische praktijken bedient is het aan de consument zelf om dat te corrigeren. De droomwereld van Margaret Thatcher, een van de boegbeelden van dit individualistische gedachtegoed, is realiteit geworden: ‘<em>There is no such thing as society.</em>’</p>
<p>Beetje bij beetje zijn we onze pijlen op elkaar gaan richten, in plaats van op de machtsblokken boven ons. Grote spelers en diepgewortelde ideologieën varen er wel bij. Een bedrijf buigt liever even voor de gedupeerde enkeling die een Facebookpagina opricht – dat levert bovendien nog goede reclame op – dan voor de collectieve eisen van een vakbond. Zo lang wij dikke mensen lui noemen, kan de voedingsindustrie ongemoeid extra suiker blijven toevoegen aan allerlei producten. En terwijl feministen elkaar bij de enkels afzagen over wie het meeste recht van spreken heeft, blijft Nederland een paternalistische sociëteit waarin we al juichen als Jesse Klaver als een Hollandse Trudeau voor de vrouwtjes opkomt. De voorbeelden zijn eindeloos.</p>
<p>Systeemkritiek vereist een massa die gezamenlijk ten strijde trekt: tegen de grote machtsblokken, solidair aan elkaars feilbaarheid. Elkaar de maat nemen is leuk tijdverdrijf en de creativiteit van verwensingen biedt goede hoop dat wij samen tot nog veel meer in staat zijn. Maar we hebben een contraproductieve lijn uitgezet: mensen die zich uitspreken worden gekielhaald terwijl anderen steeds minder zin hebben zich ergens mee te bemoeien.</p>
<p>Zo blijken de wijsneuzen die elke week weer trots een huichelaar ontmaskeren zelf de grootste pleitbezorgers van een systeem dat wereldwijd voor alleen maar meer ongelijkheid zorgt. Uiteindelijk heb ik toch liever een leger gemankeerde strijders, dan een geheel verlaten strijdtoneel.</p>
<div class="info-box">
<p>Meer Roxane van Iperen? Neem <a href="https://www.vn.nl/service/vrij-nederland-nieuwsbrief/" target="_blank" rel="noopener">de nieuwsbrief van Vrij Nederland</a>.</p>
</div>


Gerelateerd