<div class="wpg-element paragraph">
De risico’s van blowen worden vreselijk onderschat, vindt ex-hasjverslaafde Yoram Stein. Hij schreef er een boek over.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Dat het maar meteen uit de weg is geruimd: we kennen elkaar, Yoram Stein en ik. Dertien jaar geleden zaten we allebei in de &#8216;cannabisgroep&#8217; van de Amsterdamse Jellinek, geleid door psychotherapeut Peter van Dalen. Het was een praatgroep voor mensen die verslaafd zijn aan hasj en/of wiet. Ook stonden we er een paar keer per week samen met de heroïne- en cokejunks in de rij voor het toilet, om in een potje te plassen.
Geen glorieuze tijden, maar inmiddels wel lang geleden. Toch schoot bij het horen van zijn naam onmiddellijk weer dat ene zinnetje door mijn hoofd &#8211; het verplichte mantra waarmee we destijds de groepsgesprekken begonnen: &#8216;Ik ben Yoram, en ik ben al &#8230; maanden clean.&#8217; Het is niet uitgesloten dat hij hetzelfde heeft bij het horen van mijn naam. En al kennen we elkaar eigenlijk niet, het weerzien voelt op een vreemde manier innig.
Zelf schreef ik elf jaar geleden in Vrij Nederland een artikel over mijn ervaringen met cannabisverslaving (zie www.vn.nl). Nu heeft Stein een boek geschreven, met de titel Stoppen met blowen. De mythes, de gevaren en je laatste joint. Een boek, vertelt hij, dat er eigenlijk al jaren geleden had kunnen zijn. Ergens in zijn doorrookte verleden werd hij benaderd door een uitgever. &#8216;Ik was toen net teruggevallen nadat ik jaren gestopt was geweest, en leefde weer in een permanente hasjroes. Op weg naar de afspraak bleek ik vergeten om welke uitgever het ging, en op welke gracht ze hun pand hadden. Moest ik een collega bellen of-ie mijn mail kon checken.&#8217;
Eenmaal bij die uitgever kwam cannabisverslaving ter sprake als mogelijk onderwerp voor een boek. &#8216;Maar dat kwam natuurlijk veel te dichtbij,&#8217; zegt Stein. &#8216;Ik ben keihard weggerend en heb niets meer van me laten horen. En echt waar: pas onlangs herinnerde ik me dat dit überhaupt gebeurd is.&#8217; We grinniken, want in (ex-)blowerskringen is zo&#8217;n verhaal een klassieker &#8211; de vergeetachtigheid, de neiging lastige, belangrijke zaken te verdringen. Daarna haasten we ons te zeggen dat het eigenlijk niet om te lachen is. Ons verslavingsverleden vinden we niet zo grappig. En bovendien: het feit dat er vaak lacherig gedaan wordt over cannabisverslaving, of schouderophalend op wordt gereageerd, is nou juist een deel van het probleem.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Persoonlijke afrekening
Eigenlijk schreef Stein met Stoppen met blowen twee boeken. Uitgangspunt was &#8216;een soort Allen Carr voor blowers&#8217;. Een zelfhulpboek waarin de methode van Peter van Dalen centraal staat. De therapeut werkte bijna veertig jaar voor de Jellinek en kreeg al in 1974(!) te maken met zijn eerste cannabispatiënt. De aanleiding om nu daadwerkelijk achter de computer te kruipen, was woede. Twee jaar geleden kondigde Van Dalen zijn vertrek aan. De Jellinek had een nieuwe methode uit de Verenigde Staten aangekocht, gebaseerd op de twaalf stappen van de AA. Voor Van Dalens aanpak was geen plaats meer. De &#8216;groep&#8217; moest worden opgeheven. &#8216;Ik hoorde dat op een van de &#8220;terugkomdagen&#8221; die ik nog altijd bezoek,&#8217; vertelt Stein. &#8216;Die zijn belangrijk voor me. Het contact tussen mensen die er al jaren van af zijn en anderen die net een paar weken zijn gestopt, is een wederzijds vruchtbare ervaring.&#8217;
Veel aanwezigen waren boos en verdrietig door de mededeling. &#8216;Ik was verbijsterd. Zoveel ervaringswijsheid wordt in één klap overboord gegooid. Want: we hebben een protocol! Een abstracte serie regels waar we alle professionals aan onderwerpen. Voor bijna veertig jaar ervaring is geen enkele interesse. Dat vond ik schokkend.&#8217; Het leidde tot de merkwaardige situatie dat hij een boek schreef over een methode die nergens meer aangeboden wordt. &#8216;Maar ik hoop dat mensen met een cannabisprobleem er ook zo iets aan hebben,&#8217; zegt hij. &#8216;In elk geval wilde ik niet dat al die kennis zomaar verdween.&#8217;
Al schrijvende zette hij ook zijn eigen geschiedenis op papier &#8211; hoe hij verslaafd raakte aan hasj. &#8216;En zo werd het ook een beetje mijn persoonlijke afrekening met de sixties,&#8217; zegt hij. Niet dat Stein, die achtendertig is, die periode heeft meegemaakt, maar volgens hem is de uit die tijd stammende &#8216;progressief liberale ideologie&#8217; er nog altijd in hoge mate verantwoordelijk voor dat het probleem van cannabisverslaving onderschat wordt, en de risico&#8217;s van blowen stelselmatig gebagatelliseerd, door de wetenschap en (een deel van) de politiek. In die overtuiging is Stein fel. &#8216;Ik heb behoorlijk wat woede in me,&#8217; zegt hij. En ja, het opborrelen van die woede mag je heus in verband brengen met al die jaren die hij stoned doorbracht. De tijd van &#8216;Hey man, relax&#8217;, die heeft hij wel gehad.
Ruimtereiziger
Maar ja, zegt hij, nu hij er een boek over heeft geschreven willen mensen toch steeds weer zijn persoonlijke verhaal horen. &#8216;Hoe erg het met me was.&#8217; En ach, dat snapt hij ook wel. Veel mensen weten nou eenmaal niet eens dat je aan hasj en wiet verslaafd kunt raken, dus er valt wat uit te leggen. &#8216;Laat ik beginnen te zeggen dat het natuurlijk niet alleen maar erg is, anders raak je niet verslaafd. Blowen gaf me heel veel. Als ik een jointje rookte, viel alle stress van me af, ik voelde me heerlijk. Vrij. Na een tijdje nam dat gevoel af, en dan rookte ik er gewoon nog een. En zo ging dat maar door. En door. En door.&#8217; Vrij? Ja, dat was hij. &#8216;Maar het was de vrijheid van de ruimtereiziger die zijn schip en bemanning verloren heeft, en rondzweeft in het eindeloze niets.&#8217;
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; &#8216;Al met al heeft blowen me zo&#8217;n tien jaar van mijn leven gekost&#8217;
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Hij begon te blowen op zijn zestiende en werd een stevige gebruiker na zijn eindexamen. Dat ging zijn hele studietijd zo door. Zijn omgeving wist er niet of nauwelijks van, behalve dan zijn coffeeshopmaatjes. &#8216;Die waren er meestal nog net iets erger aan toe,&#8217; zegt hij met een meewarige glimlach. &#8216;En dat verzachtte mijn pijn.&#8217; Af en toe slaagde hij erin een paar weken te stoppen of te minderen zodat hij wat tentamens kon halen. Waar hij zichzelf vervolgens rijkelijk voor beloonde &#8211; al kon je het nauwelijks meer genieten noemen. &#8216;Ik leefde vrij geïsoleerd. Was vaak overdag thuis, met de luxaflex dicht. Dan voelde ik me zwak, misselijk, draaierig en verward &#8211; kreeg mijn denken niet meer helder. Vaak was er een onbestemde angst. Als er maar niemand opbelt! Angst voor die stapel ongeopende post. Angst als je nadenkt over wat het nou eigenlijk met je moet worden. Een sluimerende haat tegen jezelf: wat zit je hier nou te doen, klootzak.&#8217;
Na zijn eerste periode bij de Jellinek was hij drie jaar &#8216;clean&#8217;. Hij kreeg een baan als journalist bij dagblad Trouw. Alles ging beter. Totdat een buitenlandse vriend hem vroeg een joint voor hem te draaien en hij besloot die ook maar zelf op te steken. &#8216;Drie jaar in één flits overboord. Meteen was ik weer die persoon van daarvoor. En ik begon te denken: wat heb ik mezelf nou wijs proberen te maken? Dit ben ik. Sommige mensen roken sigaretten, en ik ben verslaafd aan blowen. Dus zo zal het de rest van mijn leven doorgaan.&#8217;
Hoewel hij steeds vaker zijn dag begon met een joint, slaagde hij erin zijn werk te doen en zijn artikelen te schrijven. &#8216;Dat vinden mensen lastig te begrijpen, terwijl er toch genoeg journalisten zijn die een paar glaasjes nodig hebben bij het schrijven. Na zo veel tijd treedt er met blowen een zekere gewenning op. Schrijven ging nog net, al had ik het geen jaren zo volgehouden. Maar al het andere: je sociale leven, zoiets als je huis opruimen, nadenken over de iets langere termijn &#8211; dat was helemaal weg.&#8217;
Een hevige paniekaanval op straat was de aanleiding om zich ten tweede male bij Peter van Dalen aan te melden. Dit keer met meer vastberadenheid &#8211; de eerste keer was hij, bijvoorbeeld, gewoon zijn potjes blijven schaken in de coffeeshop, ook al blowde hij niet &#8211; en met meer succes. Aanstaande Koninginnedag zal hij zeven jaar clean zijn. En hoe duidelijk moet hij het zeggen? &#8216;Ik ben echt gelukkig nu. Getrouwd, twee kinderen, leuk werk &#8211; dat had ik allemaal niet toen ik blowde. Ik ben niet depressief, heb geen last van zelfhaat of zelfmedelijden &#8211; en dat had ik allemaal wél. Al met al heeft blowen me zo&#8217;n tien jaar van mijn leven gekost.&#8217;
Zo&#8217;n heftige conclusie, merkte Stein keer op keer, gaat er bij veel mensen niet in. Overdreef hij nou niet een beetje? Stelde hij zich niet aan wanneer hij feestjes meed omdat er wel eens geblowd zou kunnen worden? &#8216;Tja, ik ken aardig wat mensen die zich tijdens hun studietijd helemaal suf geblowd hebben en daarna zonder veel moeite zijn gestopt. Dat maakt de boodschap misschien lastiger. Maar het neemt niet weg dat er ook mensen zijn zoals jij en ik. En daar mag best een beetje rekening mee gehouden worden. Want we zijn ook weer niet met zo weinig.&#8217;
Gedoogbeleid
Met hoeveel precies is lastig te zeggen. Volgens een Duits onderzoek krijgt vijfendertig procent van de langdurige blowers last van een of meer verslavingssymptomen zoals die beschreven staan in het handboek voor de psychiatrie. Zodra je aan drie van die symptomen beantwoordt, heet je verslaafd te zijn. Dat overkomt zo&#8217;n tien procent, zegt Stein. &#8216;Kortom: een op de tien mensen die langdurig gebruikt, raakt eraan verslaafd.&#8217; In Nederland wordt het aantal verslaafden en &#8216;probleemgebruikers&#8217; samen geschat op ongeveer tachtigduizend, maar heel betrouwbaar is dat cijfer niet. Een indicatie dat het om een groeiend probleem gaat, is dat steeds meer mensen met cannabisproblemen aankloppen bij hulpverleners. Volgens het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem steeg hun aantal tussen 2001 en 2005 met drieënveertig procent tot veertienduizend hulpzoekenden. Maar, zo schrijft Stein: &#8216;Deze cijfers hebben nauwelijks tot bezorgdheid geleid.&#8217;
</div>
<div class="figure--left">
<figure id="post-76791 media-76791" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2010/10/655ba1de-f49f-4701-8062-e6f255325529_yoram02b1.jpg" alt="Foto: Dennis Duijnhouwer" /><figcaption>Foto: Dennis Duijnhouwer</figcaption></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Fijntjes somt hij op wat er de laatste jaren allemaal aan het licht is gekomen over langdurig hasj- of wietgebruik. Het verhoogt de kans op psychoses, schizofrenie en mogelijk ook depressie. Een joint blijkt veel meer kankerverwekkend te zijn dan jarenlang gedacht, en ook de kans op nare ziektes als longemfyseem neemt toe. Jongeren onder de vijftien die blowen lopen kans op permanente hersenschade omdat hun hersens nog niet volgroeid zijn. En in de beruchte &#8216;nederwiet&#8217; is de THC-waarde &#8211; het bestanddeel waar je stoned van wordt &#8211; de laatste jaren zo gestegen dat je je af kunt vragen of de term &#8216;softdrug&#8217; nog wel gerechtvaardigd is.
Stein: &#8216;Toch hoorde ik vier jaar geleden Raymond Niesink, de toxicoloog van Trimbos-instituut, beweren dat we nog steeds niet weten in hoeverre cannabis nou verslavender is dan chocola. En dat is een beleidsbepalend figuur, een mede-auteur van rapporten over de risico&#8217;s van cannabis. En onlangs zat de voorlichter van de Jellinek bij Pauw &#038; Witteman, en die sprak in mijn ogen ook heel bagatelliserend over de verhoogde kans die blowers lopen op schizofrenie.&#8217;
Boos belde hij de voorlichter op: waarom doen jullie dat nou? &#8216;Toen kreeg ik als antwoord dat ik dat hele gesprek moest zien in de context van het gedoogbeleid. Zo van: straks moeten we de coffeeshops sluiten, dan hebben we geen controle meer over de kwaliteit, en voor je het weet roken we allemaal autobanden. Of erger: er gaan ook verhalen dat er soms gemalen glas aan de wiet wordt toegevoegd, zodat het lijkt alsof er veel kristallen in zitten. Ik snap dat wel. Ze doen het omdat ze heilig geloven in het gedoogbeleid, en ze hebben daar ook bepaalde argumenten voor. Maar ik vind het gewoon verkeerd als je om die reden de feiten en de risico&#8217;s bagatelliseert. Job Cohen, die trouwens ook bagatelliseert als hij zegt dat je van een jointje &#8220;niet gaat brallen&#8221;, heeft gezegd dat hij aandacht wil voor preventie. Mee eens, maar dan helpt het niet als alle experts voortdurend roepen: we weten niet of het verslavend is, en de risico&#8217;s vallen wel mee.&#8217;
Moraliserende ouwe lul
Volgens Stein heeft cannabis nog altijd, en ten onrechte, het onschuldige imago dat het in de jaren zestig kreeg. &#8216;Veel van die wetenschappers hebben hun identiteit verbonden met het aan de kaak stellen van de hypocriete houding ten opzichte van drugs. Alcohol mocht, waarom drugs dan niet? Ze hebben het zelf geprobeerd, vonden het prettig. Blijkbaar is het heel moeilijk om nog van mening te veranderen, zelfs als de feiten eigenlijk laten zien dat wat je toen geloofde niet waar is. Ik ben ook begonnen omdat ik van iedereen altijd hoorde dat het volkomen onschadelijk en niet verslavend was. En omdat het, in de kringen waarin ik verkeerde, statusverhogend werkte. Blowen stond voor: artistiek, filosofisch ingesteld, creatief, vrijgevochten. Als je blowde was je cool, als je niet blowde een saaie burgertrut.&#8217;
Tegenwoordig is Stein filosofieleraar op een Amsterdamse middelbare school. Om de komst van zijn boek aan te kondigen, schreef hij er een stukje over in de schoolkrant. In de trant van: jongens, niet schrikken, jullie leraar is een voormalige cannabisverslaafde. Lachend: &#8216;Meteen had ik een aanvaring met een oudere docent, die overigens heel jong is gebleven. Wat had ik nou voor supermoralistisch stukje geschreven? Want iedereen moest in zijn jeugd toch een paar keer dronken en knetterstoned zijn geweest? Anders werd het allemaal wel heel braaf. Ik had niet meteen een reactie klaar, maar later besefte ik: het is dat moeten, daar heb ik moeite mee. Wat zulke mensen niet doorhebben, is dat blowen tegenwoordig in een heel andere context gebeurt. Het zijn geen jonge Simon Vinkenoogjes die met een jointje op een beetje filosoferen over de maatschappij. Nee, het zijn vaak gastjes die zich niet zo lekker voelen in hun leven en zich een houding aanmeten van schijt aan alles. Die gaan blowen en een beetje muziek luisteren, want da&#8217;s vet, en je weet toch&#8230; verder komt het niet echt, qua artisticiteit en expressie.
Bij ons werd een leerling uit 5 havo door zijn moeder naar school gebracht, anders kwam hij daar niet aan. Die zat de hele dag te blowen en dook dan diep in de wereld van de games. Hoeveel lichtjaar ben je dan wel niet verwijderd van de werkelijkheid? En dan heb je al die wannabe-gangsters, die gigantische jonkoes staan te smoken. Tja, ik denk niet dat het bevorderlijk is allemaal&#8230;&#8217; &#8211; hij lacht om zijn eigen woorden &#8211; &#8216;&#8230;voor de jeugd.&#8217;
En als ze hem daarom een moraliserende ouwe lul vinden &#8211; soit. &#8216;Ik merk dat leerlingen het probleem vaak serieuzer nemen dan de docenten. Die denken doorgaans, jaaa, alcohol, dát is erg. Leerlingen zien dat sommige van hun vriendjes echt kapot gaan aan dat blowen.&#8217;
Zelf beseft Stein dat hij er goed vanaf is gekomen. &#8216;Maar ik denk dat de Achmeds uit West en de Sjonnies uit Sloten, die op het vmbo zitten, minder geluk hebben. Die maken hun school niet af, vrees ik, en komen er niet meer bovenop. Ik denk dat je die jongens niet helpt door te zeggen: ach, vrijheid blijheid, een jointje roken maakt niet uit.&#8217;
Autogordel
En dan hebben we het nog niet eens gehad over de productiekant. &#8216;Zelf rookte ik altijd hasj uit Kashmir en Afghanistan, en dan dacht ik wel eens: wie financier ik hiermee eigenlijk? Maar in Nederland is het ook allang niet meer die vriendelijke hippie met zijn plantjes op zolder. Je sponsort gewoon keiharde misdaad. Er kleeft bloed aan je wiet.&#8217; Door het gedoogbeleid, zegt hij, raken de onder- en bovenwereld steeds meer met elkaar vervlochten. &#8216;Kijk maar naar Philips, die de lampen maakt die op wietplantages worden gebruikt. Ja, je kúnt ze ook voor andere doeleinden gebruiken. Of TNO, die de kassen maakt, geurdicht, voor al die growshops. Of neem die toestand in Terneuzen, waar de gemeente een parkeerterrein heeft aangelegd, met een keurig bordje: coffeeshop. Vervolgens gaan ze de eigenaar, die zijn miljoenen heeft geïnvesteerd in een indoor skihal, aanklagen. Allerlei belangen lopen door elkaar.&#8217;
Toch is Stein uiteindelijk geen voorstander van een verbod op cannabis. &#8216;Als mensen eens in de zoveel tijd genieten van een jointje, lijkt het me niet goed om misdadigers van ze te maken. Maar eigenlijk vind ik de discussie over verbieden of legaliseren een zinloze. Het is veel belangrijker dat we eerlijker zijn over de risico&#8217;s, om te voorkomen dat mensen in de problemen komen.
Het terugdringen van het aantal coffeeshops is al beleid, en dat is verstandig. Maar het lijkt me ook verstandig om een zwaar ontmoedigingsbeleid te voeren, net als bij roken en alcohol. Dat kun je betuttelend noemen. Maar dan vind je de wet die je verplicht een autogordel te dragen ook betuttelend.&#8217;
</div>

Sander Donkers

Gerelateerd