Wetenschap en de presidentskandidaten
Toen de Amerikaanse wetenschapper Martin Chalfie twee weken geleden hoorde dat hij de Nobelprijs voor de Scheikunde had gewonnen, verklaarde hij kort daarop dat hij zich aan ging sluiten bij het wetenschapsteam van Barack Obama. Dit team wordt geleid door Harold Varmus, een van de meest vooraanstaande medisch onderzoekers van de VS, die in 1989 de Nobelprijs ontving voor pionerend kankeronderzoek. In totaal hebben al tweeënzestig Nobelprijslaureaten Obama endorsed. Het wetenschaps- en technologieteam dat John McCain bijstaat, bestaat voornamelijk uit grote namen uit de technologiesector, zoals oud-CEO&#8217;s van Hewlett Packard en eBay en een aantal hoge piefen van NASA. Dit verschil is niet zo verwonderlijk: vijftig procent van de Amerikaanse academici stemt op de Democratische partij, slechts veertien procent geeft de voorkeur aan een Republikein.
Zowel de wetenschappelijke als de technologische voorhoede kijkt reikhalzend uit naar de nieuwe president. Wie het ook wordt, op het gebied van wetenschap kan hij het volgens velen niet slechter doen dan George W. Bush. Terrorismebestrijding en de oorlogen in Irak en Afghanistan kregen de afgelopen jaren absolute budgettaire prioriteit. Dat, gecombineerd met de invloed van evangelicals op de regering-Bush (waardoor het biomedisch onderzoek stevig werd gefrustreerd) en de opkomst van de Aziatische tijgers, heeft tot gevolg gehad dat het wetenschappelijke en technologische wereldleiderschap van de Verenigde Staten begint af te kalven. De druk op de nieuwe president om de opgelopen achterstand te herstellen is groot. Vooral op het gebied van klimaatbestrijding is de inzet hoog.
Belangenverstrengeling
De Verenigde Staten stoten de meeste CO2 per inwoner uit ter wereld. Bush jr. tekende het Kyoto-protocol niet, uit angst voor de economische gevolgen. Dat is desastreus voor de mondiale aanpak van het klimaatprobleem.
Beide presidentskandidaten hebben verklaard dat Amerika een voortrekkersrol moet gaan spelen in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Als president zal Obama een &#8216;global energy forum&#8217; oprichten. De VS moeten die gaan leiden en landen als China en India, die dwarsliggen als het om klimaatbestrijding gaat, zullen er ook aan moeten deelnemen. Beide kandidaten beloven er alles aan te doen de CO2-uitstoot drastisch te verminderen: McCain wil in 2050 de uitstoot met minimaal zestig procent ten opzichte van 1990 hebben teruggebracht, Obama heeft het zelfs over een vermindering van tachtig procent.
McCain wil doorgaan met het US Global Change Research Program, dat het nationale onderzoek naar klimaatverandering coördineert. De afgelopen jaren is er veel kritiek geweest op dit programma, dat van belangenverstrengeling aan elkaar zou hangen. Obama heeft in dat verband beloofd het klimaatonderzoek te &#8216;depolitiseren&#8217;, hoewel hij vooralsnog niet specificeert hoe hij dit wil aanpakken.
Opvallend is dat McCains running mate Sarah Palin tot 2006 de rol van de mens bij de opwarming van de aarde in twijfel trok. Deze zomer nuanceerde ze dat standpunt op de haar bekende wijze: &#8216;Wat de reden van de opwarming van de aarde ook is, of het geheel of gedeeltelijk door activiteiten van de mens is veroorzaakt of deel is van de cyclische natuur van onze planeet: John McCain en ik zijn het erover eens dat we er iets aan moeten doen.&#8217;
Palins standpunt op het gebied van stamcelonderzoek is minder ambivalent: ze is pertinent tegen deze onderzoekstak die onder Bush verboden is, maar door velen als de heilige graal van het medisch onderzoek wordt beschouwd. Zowel Obama als zijn running mate Joe Biden heeft zich meerdere malen positief uitgesproken voor stamcelonderzoek. Obama: &#8216;De beperkingen van president Bush hebben de handen van onze wetenschappers gebonden en de mogelijkheden te concurreren verminderd.&#8217; McCain zegt enerzijds het belang van stamcelonderzoek te &#8216;erkennen&#8217; maar hoopt anderzijds vooral dat alternatieve methoden om stamcellen te produceren &#8211; niet meer uit embryo&#8217;s &#8211; gevonden zullen worden.
Kredietcrisis
Het versterken van het mondiale leiderschap van de VS op het gebied van wetenschap, technologie en innovatie is voor beide presidenten &#8216;een van de hoogste prioriteiten&#8217;. Ze beloven forse investeringen, de benoeming van een topwetenschapper in het Witte Huis en allerlei maatregelen om de Verenigde Staten aantrekkelijker te maken voor bedrijven en toptalent. Hoewel McCain belastingverlaging als een belangrijk middel ziet om het innovatieklimaat te verbeteren, en Obama de nadruk legt op investeringen in fundamenteel onderzoek, ontlopen hun eerste (en niet erg gespecificeerde) plannen elkaar niet veel.
Alle mooie plannen ten spijt, de geschiedenis leert dat bestedingen in wetenschap en innovatie hoogst conjunctuurgevoelig zijn. Gaat het goed met de economie, dan wordt er fors geïnvesteerd. Gaat het minder goed, dan is het van de eerste posten waarop gekort wordt. En zo kan de kredietcrisis er wel eens voor zorgen dat de rol van de Verenigde Staten op het wetenschappelijk strijdtoneel kleiner wordt. Dat is niet alleen vervelend voor de nieuwe president, maar voor de mondiale wetenschappelijke gemeenschap.