Column

Tegen het einde van zijn leven schreef Montaigne zijn langste essay: ‘Over de ervaring’. De lengte (iets meer dan negentig pagina’s) betekent bij hem vanzelf dat hij nog meer dan anders van het ene onderwerp naar het andere meandert. Dat is wel zo toepasselijk, want over de ervaring heeft hij vooral iets in het negatieve te melden: je leert er alleen van hoe je iets niet meer moet doen. Tenminste: als je niet al te vergeetachtig bent. Hij is vooral bezig zichzelf als een dwaas voor te stellen.

Montaigne is iemand die eerst de balk in zijn eigen ogen ziet, en dan pas in die van anderen (‘Als ik de domheid van de mensen aan de kaak stel, baseer ik mij op de ervaring met mezelf’). De ervaring heeft hem bijvoorbeeld geleerd dat zijn geheugen aan de lopende band misstappen begaat, dat zijn oordelen even zovele vergissingen opleveren, en dat zijn hartstochten zo onstuimig kunnen zijn dat het doel er niet mee gediend is. Hij moet oppassen niet bezig te zijn met het opstellen van...