Beschouwing /Israel over de macht der ideeën

Uitgerekend in de tijd dat de Verlichting door fundamentalisten, conservatieven, post­modernisten en antiglobalisten wordt verweten een funeste invloed te hebben gehad op de ontwikkeling van de westerse beschaving, publiceert Jonathan Israel de eerste twee delen van zijn monumentale trilogie waarin hij het bestaande beeld van de Verlichting nog aanzienlijk radicaler maakt dan het al was. Hij legt nu het accent bij de ‘atheïsten’ en vrijheidsminnaars Spinoza, Bayle en Diderot. Bovendien draait Israel er niet omheen dat hij vindt dat de radicale ideeën en waarden van toen onverminderd en onversneden voor onze eigen tijd gelden.

Het bestaande beeld van de Verlichting werd min of meer bepaald door Voltaire, Locke, Hume, Rousseau en Kant, denkers die Israel nu rekent tot de Gematigde Verlichting. Zij waren in veel opzichten vooruitstrevend en vernieuwend en kregen vaak problemen met autoriteiten, maar sloten volgens Israel het ene na...