Een boek van de radicale verlichtingsdenker Adriaan Koerbagh bleef meer dan drie eeuwen ongepubliceerd. Nu valt te lezen hoe drastisch hij te werk ging.

Wie niet bereid is alles met open, onbevooroordeelde blik te onderzoeken zal altijd ‘blijven rondwentelen in de drek van onwetendheid’, schreef Adriaan Koerbagh plastisch in Een licht dat schijnt in duistere plaatsen, het boek waarin hij in 1668 met ‘het licht van de rede’ de houdbaarheid analyseert van christelijke fenomenen als de drie-eenheid, de hemel, de hel, de engelen, de duivel, de erfzonde en de wonderen.

Jammeralleen dat het resultaat van Koerbaghs gedurfde ontleedkunst onbekend bleef aande wereld. Een licht is nooitverschenen. Toen ongeveer de helft gedrukt was wierp de drukker een blik op wathij aan het drukken was. Net als later de Amsterdamse Kerkenraad werd hijbesprongen door een ‘grote ontsteltenis des gemoets’ bij wat hij las. Koerbaghschreef dat kerkelijke dienaren arrogant en heerszuchtig waren,...