05-07-2008
Carel Peeters

‘Tegenstanders’ staat aan het begin van de toelichtingen bij twee ruime vitrines op de tentoonstelling over Spinoza in de Bibliotheca Philosophica Hermetica in Amsterdam. Daar liggen ze, de schotschriften, pamfletten en hele boekwerken die het werk van Spinoza al meteen, nog tijdens zijn leven, opwekten. Het is een ondubbelzinnige aanduiding van een filosofisch wespennest dat nu al meer dan drie eeuwen bestaat. De naam Spinoza heeft vanaf het begin gezorgd voor felle voor- en tegenstanders, iets er tussenin was niet mogelijk. Je was ‘spinozist’ of je was het niet, en dan was je meteen een tegenstander.

Een choquerende illustratie van de afkeer die Spinoza opriep, is meteen aan het begin van de tentoonstelling te zien: daar ligt het grote boek waarin de namen werden geschreven van de nieuwe leden van het Portugees-joodse genootschap Ets Haim. De naam van Spinoza is er met vette, hatelijke krassen doorgehaald. Woedend weggekrast. Hier heeft de visuele...