Beste thrillerschrijvers, waar zijn de schuldige meisjes?

Op de eerste pagina’s van Robert Bryndza’s thriller Het meisje in het ijs vindt ene Lee, een werkloze man die nog bij zijn moeder woont, een dood meisje in het ijs: ‘Haar opgezwollen, melkachtig bruine ogen staarden hem leeg aan. Een warrige bos donker haar was versmolten met het ijs. Een vis zwom voorbij. Zijn staart streek langs de lippen van het meisje, die licht openstonden alsof ze op het punt stond iets te gaan zeggen.’

Ze is niet de enige koude jongedame in deze Gids: er is ook Het sneeuwmeisje en Het meisje in het bos. En ze is lang niet het enige meisje. Vrij Nederland constateerde twee jaar geleden al dat er – in navolging van Meisje in de trein en Gone Girl, en temidden van een algehele hausse van het ‘meisje’ – best veel ‘meisjesthrillers’ verschenen. Dat zijn er alleen maar meer geworden. In 2016 telden we vijf thrillertitels met het woord meisje erin, in 2017 zes, dit jaar acht (en maar één keer ‘jongen’).

Ze brengen het er slecht vanaf. De meisjes in de boeken die hier worden besproken zijn bijna altijd slachtoffer en worden minstens een beetje geobjectiveerd (lippen die licht openstonden ‘alsof ze iets ging zeggen’ – right). Ze worden vermoord, verdwijnen, zijn ‘onwaarschijnlijk naïef’, worden tot huisslaaf gemaakt, springen de Axelse kreek in en duiken vanuit het niets groepsgewijs dood op in het mortuarium. Meest problematisch zijn blonde meisjes en meisjes die wel van een feestje houden. Geen ontvoerder of seriemoordenaar die dan zijn driften nog bedwingen kan.

Zelf vormen ze zelden een gevaar. Hooguit indirect, doordat ze wat bij anderen triggeren, maar niet omdat ze zelf iemand een kogel door de kop jagen.

Horrormeisjes

Mogen volwassen vrouwen nog wel eens als angstwekkend worden neergezet, het meisjesschap wordt door thrillerschrijvers goeddeels bewaard als het laatste bastion van lieve onschuld. Als meisjes al gevaarlijk zijn in spannende fictie, dan is het horror. Zoals de tweelingzusjes die kleine Danny ontmoet in Stephen Kings The Shining. Die meisjes in turquoise jurkjes en witte kniekousjes uit de verfilming door Stanley Kubrick zijn een iconisch griezelig beeld. ‘Kom met ons spelen, Danny. Voor altijd en altijd.’ Brrr.

In dezelfde categorie kennen we het meisje uit The Ring en Regan MacNeil, het meisje van The Exorcist dat vloekt, een bebloed kruis in haar kruis steekt en groene kots spuwt. Maar de handelingen van deze horrormeisjes komen nooit uit henzelf. Ze zijn bezeten door iets buitenaards of benedenwerelds, kunnen daar niets aan doen en zijn dus wederom slachtoffer.

Vergelijkend instinct

Hier ligt een kans voor het thrillergenre, want tot het typische meisjeskarakter behoren eigenschappen die tot grootse spanning kunnen leiden. Zo zijn meisjes altijd intensief bezig met hoe ze zich tot elkaar verhouden. Het ‘vergelijkende instinct’, zei schrijfster Zadie Smith eens in een interview met Lenny Letter, ‘heeft diepe wortels in de vrouwelijke ervaring.’

Smith maakte eens mee hoe haar zesjarige dochter door een vriendinnetje aan een vragenvuur werd onderworpen toen ze vertrokken van een verjaardagsfeestje: waar gingen ze nu heen en wat gingen ze daar doen? Zouden ze een film gaan kijken? Een boek lezen? IJsje eten? Hoe laat naar bed? Water drinken of sap? Smith: ‘Mijn zoon zou nooit zo ondervraagd worden, of iemand zo ondervragen. Als mijn zoon weggaat bij een andere jongen houdt die jongen op met bestaan. Maar mijn dochter wordt, net als haar vriendin, gekweld door wat er ergens anders gebeurt, in het leven van een ander meisje.’

Wat een vrouw zo gevaarlijk maakt (woede die zich opbouwt; de uitgekookte reactie die volgt) heeft ze als meisje al geleerd. En een meisje moet nog oefenen en is dus volop in actie.

Samenzweerderig giechelen

Wat een vrouw zo gevaarlijk maakt (de woede die zich opbouwt; de uitgekookte reactie die volgt – zie het essay van Justine le Clercq), heeft ze als meisje al geleerd. En een meisje moet nog oefenen en is dus volop in actie. Mocht je een loer verdienen, dan zal die je zeker gedraaid worden. Dat werkt zelfs zo bij chimpanseemeisjes. Volgens primatoloog Frans de Waal leggen chimpanseemannen hun vaak voorkomende ruzies makkelijk weer bij. Vrouwtjes vechten bijna nooit, maar kunnen na een conflict de rest van hun leven wrok koesteren. Uit Fins onderzoek op basisscholen blijkt dat jongetjes die doorlopend vechten zich daar aan het einde van de dag niets meer van herinneren, terwijl meisjes tot in detail onthouden met wie ze woorden hebben gehad en waarover.

Toen Brugge afgelopen najaar in de ban was van een meisjesbende – meisjes van 15 en 16 vielen leeftijdgenotes aan en plaatsen filmpjes ervan op Snapchat – werd het rechtaan fysieke geweld vaak ‘pesten’ genoemd, als om het te onderscheiden van jongens die lomp en in een opwelling op elkaar in slaan. In een van de nog circulerende filmpjes is te zien hoe twee meisjesachtige meisjes – lange haren en strakke broeken – een derde meisje om beurten hard in het gezicht slaan. Een onaangenaam beeld, zeker, maar wat het eng maakt, is hoe de aanvallers daarna samenzweerderig giechelen. Schattig, haast. Er klinkt berekening in door.

Meisjes zijn het gevaarlijkst als ze hun lieve masker ophouden. Cultklassieker Mean Girls, een highschool-film uit 2004, laat dat prachtig zien. Lindsay Lohan speelt Cady, een meisje dat vanwege haar jeugd in Afrika op haar zestiende voor het eerst op een Amerikaanse middelbare school belandt. Ze raakt er als een soort dubbelspion verzeild in een kliekje populaire meisjes, bij wie niets ooit is wat het lijkt en elk conflict op geniepige wijze wordt uitgevochten.

Ieder moet op elk moment bekoorlijk lijken, maar vriendelijke gebaren, leert Caddy snel, kunnen beter worden gewantrouwd. Biedt een meisje aan je voor te stellen aan haar ex, omdat iemand haar influisterde dat je een oogje op hem hebt? Reken erop dat je daar later voor zal betalen. Mean Girls is een verhaal over sluw en uitgekookt zijn, over leugens en gedachtespelletjes, waarin alles draait om de informatie die je geeft en de informatie die je achterhoudt. Het is een komedie, maar mán, wat had het een spannende thriller kunnen zijn.

Verwende kakwijven

Vlak voordat Lee in Het meisje in het ijs op de dode deerne stuit, die in de proloog geheel machteloos aan haar einde is gekomen (als ze wordt achtervolgd door een stapvoets rijdende auto, struikelt ze zodra ze het op een loopje zet, een engerd hoeft haar alleen nog maar op te rapen en de lucht uit haar longen te persen), passeert hij vier knappe tienermeisjes. Korte rokjes, kniekousen, schooluniform.

‘Met hun heteaardappelaccent kletsten ze opgetogen over hoe ze van school naar huis waren gestuurd, al swipend op hun iPhone en met de kenmerkende witte oortelefoondraadjes bungelend tegen het borstzakje van hun blazer. Ze liepen naast elkaar en gingen niet uit elkaar toen Lee hen bereikte, waardoor hij werd gedwongen van de stoep af te stappen, recht in de berg natte sneeuw die de veegwagen er had achtergelaten.’

Verwende kakwijven, denkt Lee. Een dooddoener die de zojuist geschetste machtsverhoudingen – het zijn maar meisjes, maar ze lopen een volwassen man de stoep af zonder op te kijken – moet ondergraven.

Maar zulke meisjes, daar zit toch een thriller in?