<div class="lead">De Zwitserse schrijver Robert Walser moet steeds weer opnieuw herontdekt worden, schrijft Carel Peeters naar aanleiding van een nieuwe vertaling van zijn verhalen.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Toen in 1978 het feit werd herdacht dat de Zwitserse schrijver Robert Walser (1878-1956) honderd jaar eerder in Biel was geboren, lazen schrijvers die hem bewonderden voor uit zijn werk: Thomas Bernhard, Hans Magnus Enzensberger, Peter Handke en Wolfgang Koeppen kozen een van zijn korte verhalen, waarvan hij er zo’n duizend had geschreven.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ook al leidde Walser een moeizaam schrijversleven en schreef hij de laatste drieëntwintig jaar helemaal niets meer in de inrichting waarin hij verbleef, aan gerenommeerde bewonderaars had hij geen gebrek: Kafka, Hermann Hesse, Kurt Tucholsky, Hugo von Hoffmannsthal en Walter Benjamin. </p>
<p>Wat zagen zij in hem? Robert Walser is de schrijver van <i>Fritz Kocher z’n opstellen</i> (vertaald door Jeroen Brouwers), een boek met ‘opstellen’ van een zogenaamd jong gestorven ‘zeer wijze en zeer dwaze’ scholier. In dit debuut uit 1904 is een brave burgerjongen aan het woord, maar wel zo waanwijs braaf dat het niet serieus kan zijn. Deze verwarring zal typerend blijken voor Walsers manier van schrijven: je krijgt de wereld bij hem te zien van onverwachte hoek. Je moet wat er staat vaak omdraaien om de bedoeling te vangen. Wanneer Fritz het over ‘de mens’ heeft in meteen het eerste opstel, schrijft hij: ‘Wat is het toch mooi om een sidderend gevoelig kieskeurig hart te hebben. Dat is het mooiste aan de mens. Een mens die niet zuinig is op zijn hart, is dom’. Door de ogen Walser ziet de wereld er altijd anders, onverwachter, vreemder en verrassender uit. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Vrij zul je zijn. Een zoon van de natuur, een zoon van de wereld zul je zijn.&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Na de keuze die Jeroen Brouwers in 1980 uit de korte verhalen van Walser vertaalde onder de titel <i>De kuise nacht</i>, is er niets meer van hem in het Nederlands verschenen. Tot de uitgeverij Parrèsia het nu weer heeft aangedurfd om Machteld Bokhove een selectie uit de verhalen te laten vertalen onder de titel <i>De vrouw op het balkon en andere prozastukjes</i>. Een van die stukjes gaat over ‘de schrijver’. Dat is een ‘secuur iemand’ staat er, ‘zijn beroep heeft hem daartoe gedwongen, want wat zouden slordigheid of wanordelijkheid dagenlang aan die schrijftafel te zoeken hebben? De wens en de hartstocht het leven in woorden te beschrijven ontspruiten tenslotte alleen maar uit een zekere precisie en fraaie pedanterie van de ziel.’ In ‘Heiblings geschiedenis’ laat hij een man zijn eigen geschiedenis vertellen: ‘Ik ben een gewoon, bijna overdreven gewoon mens. Ik ben één van de velen en juist dat vind ik zo merkwaardig’. Door het zo over zijn gewoonheid te hebben begint het bijzonder te worden.</p>
<p>Er is ook een dwarse ‘Brief van een vader aan zijn zoon’ na de klacht van de zoon dat hij geen goede opvoeding heeft gekregen. De vader schrijft dat hij blij mag zijn: ‘Stel dat ik je voorbeeldig had laten opvoeden! Wat voor een vreselijke verantwoordelijkheid zou je dan met je mee moeten torsen? (…) Wees blij mijn zoon, dat jij zult mogen ademen zonder steeds maar aan hogerop te hoeven denken. Jouw gebrekkige opvoeding verplicht je niet tot spookbeelden, tot voorbeeldigheid, tot het angstaanjagende in-ieder-opzicht-moeten-uitblinken. Vrij zul je zijn. Een zoon van de natuur, een zoon van de wereld zul je zijn. Je zult mogen ademen en leven.’</p>
</p></div>
<div class="figure--right">
<figure id="post-30271 media-30271" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2013/11/efbdb272-be28-4afc-af65-9dad1cd2ac06_Walser.jpg" alt="Howards End, door E.M. Forster" /></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Robert Walser heeft iets van de geniale onnozele. Op een gegeven moment besloot hij zijn verhalen niet meer meteen in het net te schrijven, maar eerst in potlood. Hij beeldde zich in, citeert Cyrille Offermans in zijn nawoord, dat hij ‘met potlood dromeriger, rustiger, behaaglijker, ingetogener kon werken’ Walser kon alleen maar bijzondere zinnen schrijven, ook in zijn brieven. Je hoeft er maar een op te slaan en hij schrijft aan een vriendin in 1925: ‘Meine Gesundheit ist ganz gesund, alle meine Krankheiten kranken und mein Geist grüsst Sie gross und geistreich und ist ganz voll von ich weiss grad nicht recht was.’ Walser was ook een belezen schrijver. In een stukje over de dichter Hölderlin, die huisleraar moest worden om aan de kost te komen, schrijft hij: ‘hij betrad nu de keurige burgerlijke bekrompenheid van een welgesteld privéhuis en aanvaardde de voor zijn weerspannige krachten vreselijke verplichting zich netjes, verstandig en beschaafd te gedragen.’ Over Mozart schreef hij: die voert ons ‘naar het verloren paradijs van de moeiteloosheid’.</p>
</p></div>


Gerelateerd