<div class="wpg-element paragraph">
Twee weken geleden werd Mariëtte Hamer, niet de meest mediagenieke politicus op het Binnenhof, verkozen tot nieuwe fractievoorzitter van de PvdA. Wat is het geheim van haar succes?
In februari dit jaar hield Mariëtte Hamer een toespraak in Hotel Arena in Amsterdam. Haar partij, de PvdA, had een feestje georganiseerd omdat het kabinet Balkenende-IV precies één jaar bestond. De stemming in de Arena was, op z&#8217;n zachtst gezegd, tweeslachtig. Mooi dat de PvdA weer in de regering zat, maar het had nog niet veel vruchten afgeworpen. De peilingen waren beroerd en bij de meeste belangrijke kwesties &#8211; Irak-onderzoek, Europa-referendum, ontslagrecht &#8211; had de partij voornamelijk in het defensief gezeten.
Hamer besloot de stemming wat op te krikken. Voorafgaand aan haar speech gaf ze de zaal een tweetal instructies: &#8216;Iedere keer als ik de naam noem van een PvdA&#8217;er moeten jullie juichen. En telkens wanneer ik de naam noem van een politicus van een andere partij, dan zwijgen jullie veelbetekenend.&#8217; Een kleine testronde volgde. &#8216;Wouter Bos!&#8217; riep Mariëtte Hamer. Het publiek juichte en klapte. &#8216;Mark Rutte!&#8217; Het publiek zweeg veelbetekenend. Tevreden keek Hamer de zaal in. &#8216;Goed zo!&#8217;
Mariëtte Hamer is een ouderwetse partijtijger. Precies die instelling heeft haar nu het op een na hoogste ambt in de PvdA opgeleverd: fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Twee weken geleden werd ze door de fractie gekozen tot opvolger van Jacques Tichelaar, die in januari een zevenvoudige bypassoperatie onderging. Stralend daalde ze na haar verkiezing de trap van de fractiekamer af. &#8216;Er barstte spontaan een enorm gejuich los toen de uitslag bekend werd,&#8217; zei ze tegen de verzamelde pers. &#8216;Ik heb het gevoel dat ik een groot draagvlak heb.&#8217;
Met dat &#8216;spontane gejuich&#8217; viel het wel mee, zeggen diverse PvdA-Kamerleden achteraf. Sterker nog, de collectieve euforie lijkt aan Hamers fantasie ontsproten. &#8216;Het kan zijn dat ik niet zat op het letten,&#8217; zegt een parlementariër, &#8216;maar gejuich heb ik niet gehoord.&#8217;
Defensief verhaal Een geboren fractievoorzitter, dat is Mariëtte Hamer (Amsterdam, 1958) op het eerste gezicht niet. Ze heeft geen soepele mediaverschijning. Ze beschikt niet over groot oratorisch talent: haar inbreng in Kamerdebatten wordt doorgaans op monotone wijze van papier voorgelezen (ook de kwinkslagen staan zwart op wit). Ze is ook geen generalist en de onderwerpen waar ze tijdens haar parlementaire carrière het woord over voerde, vallen niet bepaald in de categorie &#8216;spannend en sexy&#8217;: kinderopvang, onderwijs, arbeidsmarktbeleid. Haar verkiezingspitch in de fractie was er dan ook niet een van bevlogen vergezichten. &#8216;Ik vond het een beetje een defensief verhaal,&#8217; zegt Kamerlid Mei Li Vos. &#8216;Mariëtte zei onder meer dat de PvdA haar sociale gezicht weer terug moest krijgen. Dan denk ik: alsof we al niet sociaal zijn!&#8217;
Waar heeft Hamer haar succes dan aan te danken? In de eerste plaats aan jarenlang geduldig ploeteren. Sinds ze begin jaren tachtig actief werd binnen de PvdA, doorliep ze gestaag alle afdelingen, gewesten en besturen die de sociaal-democratische partijhiërarchie rijk is. Ze was actief op lokaal niveau in Amsterdam (tijdens haar studententijd) en in Maassluis (waarheen ze halverwege de jaren tachtig verhuisde). Ze was lid van het Centrum voor Lokaal Bestuur. Midden jaren negentig was ze voorzitter van de Rooie Vrouwen. In dezelfde tijd trad Hamer toe tot het landelijke bestuur van de PvdA. In al die partijgremia was haar motto: geen vergadering, bijeenkomst of brainstormsessie overslaan. &#8216;Mariëtte was altijd bij alles aanwezig,&#8217; zegt Lein Labruyère, vicevoorzitter van de Hogeschool InHolland en destijds landelijk medebestuurslid. &#8216;Ze kon altijd en was altijd bereid extra werk te doen.&#8217;
In 1998 kwam Hamer in de Tweede Kamer, waar ze uitgroeide tot een vrij effectief parlementariër. Ze ontwikkelde een scherp oog voor het politieke spel en wist mooie succesjes te boeken. Zo was ze de aanjager van een onderzoek naar de hbo-fraude en maakte ze zich sterk voor een parlementair onderzoek naar onderwijshervormingen (de latere commissie-Dijsselbloem). Haar finest hour beleefde ze eind 2007, tijdens de bijna-kabinetscrisis over de versoepeling van het ontslagrecht. Namens de PvdA-fractie wees ze de plannen van minister Donner resoluut van de hand, waarna het kabinet besloot de kwestie te parkeren bij een commissie van wijze mannen.
Als Kamerlid wist Hamer nauwelijks de kranten en de televisie te halen. Terwijl jonge collega&#8217;s als Jeroen Dijsselbloem en Diederik Samson binnen korte tijd uitgroeiden tot media-darlings, bleef zij de noeste werker op de achtergrond &#8211; die ook nog eens niet altijd loon naar werken kreeg. Zo rekende ze op een staatssecretariaat op Onderwijs in het huidige kabinet, maar die baan viel ten deel aan partijgenoot Sharon Dijksma. En toen ze vorig jaar Kamervoorzitter wilde worden, ging collega Gerdi Verbeet voor. Gelukkig beschikt Hamer naast arbeidszin over een andere eigenschap die in politiek Den Haag van pas komt: een vermogen tot het incasseren van tegenslagen. Lein Labruyère: &#8216;Andere mensen zouden na zulke teleurstellingen hebben gezegd: ik hou ermee op. Maar Mariëtte niet. Ze schudt haar hoofd en gaat verder.&#8217;
Hamer werd vicefractievoorzitter onder Jacques Tichelaar. In die rol wist ze veel macht naar zich toe te trekken. Behendig vulde ze het vacuüm dat ontstond door het gebrekkige functioneren van Tichelaar. Terwijl de fractievoorzitter iedere avond terugreisde naar zijn woonplaats Oranjewoud bij Heerenveen en in het weekend voor zijn bedlegerige ouders zorgde, bleef Hamer dag en nacht beschikbaar in Den Haag. Daarnaast bouwde ze gestaag aan haar machtsbasis onder de backbenchers. In tegenstelling tot partijleider Wouter Bos staat ze altijd klaar voor mindere goden, die in de onevenwichtige PvdA-fractie op dit moment de meerderheid vormen. &#8216;Ze is altijd bereid Kamerleden die het wat minder goed doen advies te geven,&#8217; zegt Mei Li Vos. &#8216;Ze is niet zo iemand die op feestjes over je schouder kijkt of er belangrijkere mensen rondlopen.&#8217;
Eigen navel Dat is het blije verhaal. Achter de schermen geven PvdA&#8217;ers een negatievere lezing van haar rise to power. Hamer, zeggen ze, is de keuze van een bange fractie die uitsluitend naar de eigen navel staart. De PvdA zit in een diepe existentiële crisis en zou ernstig moeten nadenken over haar toekomstvisie en electorale aantrekkingskracht. In plaats daarvan koos de fractie uit behoudzucht een apparatsjik tot voorzitter. &#8216;Een PvdA-Kamerlid is een soort kruidenier in franchise,&#8217; zegt een ingewijde. &#8216;Hij heeft z&#8217;n eigen winkeltje, en wil dat alles bij het oude blijft. Hamer geeft die garantie.&#8217;
Een andere PvdA-insider ziet een patroon: &#8216;De partij koos Lilianne Ploumen tot partijvoorzitter, niet Jan Pronk. Ook zo&#8217;n keuze zonder risico die de partij nooit over het kritische punt heen zal tillen.&#8217;
Zelf denkt Mariëtte Hamer heel anders over haar gewicht als leider. Sinds kort heeft ze een nieuw rolmodel gevonden: Barack Obama. Op partijbijeenkomsten vergelijkt ze zichzelf met de Amerikaanse presidentskandidaat. Tijdens het Arena-feestje in februari probeerde Hamer op obamiaanse wijze met het publiek in dialoog te gaan: &#8216;Zegt u het dus een keer met mij mee: wij gaan het doen. Yes, we can!&#8217;
Een partijadviseur aan de bar was niet bepaald gecharmeerd van haar kunstje. &#8216;Mariëtte Obama? Dacht het niet. Ik vind het eerder Hillary Hamer.&#8217;
</div>

Thijs Broer

Thijs Niemantsverdriet

Gerelateerd