<div class="summary">
<div class="lead">
<p class="p_1">Hij verdedigde leden van de Rote Armee Fraktion én hun gedachtegoed. Advocaat Pieter Herman Bakker Schut (1941-2007) streed stoïcijns tegen de &#8216;almacht van de staat&#8217;.</p>
</div>
<p class="p_1">Bij zijn dood had hij vooral vrienden. Iedereen die wat voorstelde in het hoofdstedelijke juristencircuit was op de crematie van Pieter Herman Bakker Schut. Postuum kreeg de advocaat zelfs nog de Amsterdamse Dekenprijs, wegens zijn ‘levenslange authentieke honger naar gerechtigheid en ongehoorde strijdlust’. Niemand sprak op dat moment over die andere etiketten die hem ooit waren opgeplakt: provocateur, agitator en ‘terrorist in toga’.</p>
</div>
<p class="tekst">Het had Bakker Schut nooit gedeerd. Hij koos openlijk partij voor de ‘strijders tegen het Amerikaanse imperialisme’, zoals hij de in Nederland aangehouden terrorismeverdachten van de RAF noemde die hij bijstond. De RAF-leden, die zich schuldig hadden gemaakt aan geweld en moord, waren volgens de advocaat ‘slachtoffers’ van de West-Duitse ‘politiestaat’. Later, toen de politieke tegenstellingen minder radicaal werden, behartigde hij de belangen van de meer klassieke criminele cliënt. Hij stond Amsterdamse beroepscriminelen als Jan Femer en Sam Klepper bij, die later zouden worden vermoord. Samen met zijn levens- en zakenpartner Adèle van der Plas verdedigde hij wapen- en drugshandelaar Mink Kok. Andere koek dan de RAF, maar ook hier was de kritiek op de staat nooit ver weg en zag hij het strafrecht als politiek gemotiveerd, mede door de Amerikaanse <span class="Cursief">war on drugs</span>. ‘Zoals de overheid in Duitsland ten strijde trok tegen terrorisme, is nu drugshandel een excuus om totale controle uit te oefenen,’ zei hij in 2000 tegen <span class="Cursief">NRC Handelsblad</span>.</p>
<p class="tekst">De keurig opgevoede en geschoolde Bakker Schut werd gevormd door de academische mal die tientallen Leidse juristen uitspuwt. Maar al snel in zijn carrière kreeg de advocaat het aan de stok met diezelfde gevestigde orde. Hij verliet spoorslags het gerenommeerde kantoor Blaisse toen zijn bazen hem ongeschikt achtten om in 1969 de Maagdenhuisbezetters te verdedigen: hij toonde zich te begaan met de activisten.<br />
Die betrokkenheid zou alleen maar groeien. Na een vruchteloze poging om fractie-assistent van Joop den Uyl te worden (hij was een van de twee laatste kandidaten) vertrok Bakker Schut begin jaren ’70 naar de Utrechtse universiteit. Daar werd hij als docent strafrecht binnengehaald door de hervormingsgezinde hoogleraar Toon Peters. Bakker Schut was lid van het Willem Pompe Instituut en medeoprichter van de Coornhert-Liga, twee clubs die het strafrecht radicaal op de schop wilden nemen. Daarnaast presenteerde hij vier jaar lang het NOS-tv-programma <span class="Cursief">Kort Geding,</span> ontmoette er zijn vriendin Adèle van der Plas en bleef praktiserend advocaat. Vanaf 1975 zou hij verscheidene leden van de RAF bijstaan, geruggesteund door de zielsverwante advocate Ties Prakken. Voor die tijd was Bakker Schut naar eigen zeggen ‘met strijkages overladen’, maar dat veranderde toen hij de RAF-leden verdedigde. ‘Ik was plotseling het zwarte schaap en men ging mij uit de weg. Dat was wel even wennen,’ zei hij in 2007 tegen oud-VN-journalist Hans Smits voor diens boek <span class="Cursief">Strafhervormers en hemelbestormers</span>.</p>
<p class="tekst">Bakker Schut en Prakken werden de ‘Baader en Meinhof’ van het Willem Pompe Instituut genoemd. Meer conservatieve stemmen uit de advocatuur en in de media ergerden zich aan de vergelijkingen met het fascisme en het nazisme waarvan de raadsman cum suis zich bedienden om de situatie in Duitsland te duiden. ‘Ik heb hem vaak verdedigd tegenover anderen,’ zegt Prakken, tegenwoordig advocaat in ruste. ‘Pieter zat er heel dicht op, maar medestrijder? Nee. Hij wist heel goed waar zijn grenzen lagen. Hij kon zich vinden in de analyses van de RAF-leden, maar niet in hun methoden.’ Dat zegt ook oud-VN-journalist Rudie van Meurs, die 35 jaar lang met hem bevriend was. ‘Hij kwam met een tomeloze inzet op voor de politieke ideeën van zijn cliënten. Toen de Duitse advocaten van de RAF-leden een <span class="Cursief">Berufsverbot</span> kregen, trad Bakker Schut naar voren. Dat was nieuw en gewaagd. In al die gesprekken die ik met hem heb gevoerd, was ik nooit verveeld. Hij kon mensen betoveren.’</p>
<h5 class="tussenkop">Die moffen</h5>
<p class="tekst">In 1982 had hij het politiek geëngageerde Amsterdamse Advocatenkantoor Bakker Schut, Van den Biesen &amp; Van der Plas opgericht, waar de retoriek tegen het establishment nooit ver weg was. Bij de verdediging van RaRa-verdachte René Roemersma in 1988 betoogde de advocaat dat het om noodweer ging. Actievoerder Roemersma werd onder meer brandstichting ten laste gelegd. Als zijn cliënt al schuldig was, dan was dat volgens Bakker Schut mede omdat ‘het kapitalisme’ de ‘integriteit van Roemersma als vrij mens had aangerand’.</p>
<p class="tekst">‘In de wisselwerking tussen zijn eigen ontwikkeling en de overtuiging van de verdachten die hij bijstond, leek hij steeds radicaler te worden,’ zegt Jacco Pekelder. De Utrechtse historicus publiceerde in 2007 zijn boek <span class="Cursief">Sympathie voor de RAF. De Rote Armee Fraktion in Nederland, 1970-1980 </span>en houdt Bakker Schut medeverantwoordelijk voor de verspreiding van het dodelijke gedachtengoed van de RAF. ‘Hij gaf die boodschap ongefilterd door en identificeerde zich met de strijd.’ In 2002 riep Pekelder in <span class="Cursief">NRC Handelsblad</span> op tot een herbezinning. ‘Zouden Bakker Schut, en die talloze Nederlanders die destijds met de RAF sympathiseerden, niet eens openlijk toegeven dat de RAF vanaf het eerste moment een decadente hedonistische en om zichzelf draaiende bedoening was?’ Het door Pekelder gewenste excuus is er nooit gekomen. En terecht, vindt Ties Prakken: ‘Wat een onzin! Als ik Pieters stukken van toen teruglees, word ik opnieuw kwaad op de Duitse overheid. Hoe die moffen de vloer aanveegden met de rechtsstaat!’</p>
<h5 class="tussenkop">Complotdenker</h5>
<p class="tekst">Terrorismeverdachten, actievoerders, krakers, criminelen, teleurgestelde veiligheids- en opsporingsmensen, ze vonden een luisterend oor bij Bakker Schut. Dat hij samen met Adèle van der Plas soms werd weggezet als complotdenker, het zij zo. De advocaat schroomde niet om kort voor zijn dood aangifte te doen tegen de hoge justitieambtenaar Joris Demmink. Die zou met zijn pedoseksuele contacten zijn gechanteerd door de Turkse autoriteiten, waarna de Nederlandse regering als tegenprestatie voor het Turkse zwijgen ervoor zou hebben gezorgd dat de Koerdische crimineel Hüseyin Baybaşin levenslang kreeg. ‘Pieter had in zijn carrière nog nooit zó’n politiek proces meegemaakt, zelfs niet in de tijd van RAF-processen,’ zei Van der Plas daarover in VN.</p>
<p class="tekst">De interesse van Bakker Schut voor de strapatsen van de overheid creëerde een wisselwerking. In 1983 schreef Rudie van Meurs dat de BVD een observatiepost had ingericht tegenover Bakker Schuts huis in Loenen aan de Vecht. Afgelopen zomer wonnen zijn opvolgers, de raadslieden van kantoor Prakken D’Oliveira die verscheidene jihadverdachten bijstaan, een rechtszaak tegen de staat. De AIVD mag de advocaten niet langer afluisteren zonder een onafhankelijke toetsing vooraf. Daarmee lijkt de queeste van Bakker Schut, de strijd tegen machtsmisbruik door de staat, ruim dertig jaar later nog steeds ongekend actueel.</p>
<div class="info-box">
<h5 class="tekst">Honger naar gerechtigheid</h5>
<p>Pieter Herman Bakker Schut (1941-2007) werd vooral bekend als advocaat van leden van de Duitse terreurorganisatie RAF. Hij sympathiseerde openlijk met hun strijd tegen de staat en was een van de oprichters van het Medisch-Juridisch Comité Politieke Gevangenen. Hij kreeg postuum de Dekenprijs voor de beste advocaat van Amsterdam.</p></div>


Harry Lensink