Over het denken, over het gebruik van het verstand, over de rede: daar zijn genoeg boeken over geschreven. Maar niet over de ongelukkige kinderen van het denken: het piekeren, je zorgen maken, tobben en twijfelen.

Toen Immanuel Kant in zijn beroemde artikel over de vraag ‘Wat is Verlichting?’ opriep je ‘van je eigen verstand te bedienen’ had dat nogal wat consequenties. Het betekende dat men niet meer kon steunen op de regels en dogma’s van de kerk of van andere autoriteiten. Nu moest men het zelf doen, met behulp van de rede. Daarmee werd de menselijke autonomie geboren: van geloof naar rede.

Francis O’Gorman is in zijn boek Worrying: A Literary and Cultural History de laatste om deze verzelfstandiging van de mens te betreuren. Maar met het gebruik van het eigen verstand en de rede ontstond ook het zorgelijke denken omdat lang niet alles met het verstand en de rede is op te lossen: ‘Worry is het ongelukkige kind van de wending van God naar de mens.’

Zich zorgen...