Non-fictie
Soms verschijnt er een boek dat op het nachtkastje van iedere wereldleider hoort te liggen. Pakistan, a hard country van Anatol Lieven behoort tot deze categorie. Lieven werkte als journalist van de Times in Pakistan en keerde voor dit boek ernaar terug. Hij is tegenwoordig hoogleraar Internationale betrekkingen en Terrorisme aan King&#8217;s College. Wat het boek zo sterk maakt, is dat Lieven bijna als een antropoloog te werk gaat. Hij gaat niet af op studies van anderen, maar sprak met boeren, grootgrondbezitters, militairen, politici en journalisten.
Het resultaat is verhelderend. Is Pakistan een failed state aan het worden? Onzin, het leger is sterk genoeg en ook het politieke systeem is veerkrachtiger dan gedacht. Zit het vol islamitische fanaten? Nonsens, de meerderheid beleeft de islam op een volkse manier; voorouderverering en mystiek horen erbij, iets waar de taliban van gruwen. De taliban zijn volgens Lieven vooral populair omdat ze tegen de Amerikanen zijn. Het Pakistaanse leger is banger voor een &#8216;omsingeling&#8217; door India dan voor de islamistische radicalen. Dus, betoogt Lieven, het Westen moet New Delhi niet aanmoedigen te helpen met de wederopbouw van Afghanistan, maar juist het tegenovergestelde: blijf weg uit Kaboel! Hoe meer India rommelt in Afghanistan, hoe fanatieker de Pakistanen de Afghaanse taliban zullen ondersteunen.
Lieven beschrijft en detail waarom de Pakistaanse taliban aanvankelijk populair waren (ze zorgen voor rust en orde, helpen boeren wier land is afgepakt door grootgrondbezitters en voeren de sharia in, wat door de bevolking wordt verkozen boven het corrupte rechtssysteem). Hij beschrijft ook waarom ze, na de machtsovername impopulair worden. Zo leidde de wrede moord op een plaatselijk heilige en bewaker van een familie-heiligdom die tegen de taliban was, veel beroering.
Het boek is soms hilarisch en treurig tegelijkertijd, bijvoorbeeld als Lieven beschrijft hoe gewone Pakistanen in ontkenning leven als het gaat om (opgeëiste!) aanslagen van de Pakistaanse taliban tegen de eigen bevolking. Niets van waar, is de communis opinio: het gaat om buitenlandse vijanden die dood en verderf zaaien. &#8216;Als ik alle verhalen moet geloven, lopen er in Pakistan duizenden Amerikanen, Indiërs en Israëliërs rond,&#8217; constateert Lieven droog.
Lieven is ervan overtuigd dat Pakistan ondanks alles zal overleven. Hij waarschuwt wel dat de Amerikanen terughoudend moeten zijn. Onlangs nog werd bekend dat bij aanvallen met drones op Al-Qaida en taliban-kopstukken vooral burgers omkomen &#8211; geen goede pr voor de VS. Op grote schaal special forces of andere grondtroepen sturen? Niet doen. Dan zou zelfs het Pakistaanse leger zich tegen de bondgenoot keren. En in plaats van Islamabad te veroordelen, zou Washington de banden die Pakistan al jaren onderhoudt met de taliban als een voordeel moeten zien: de Pakistanen zouden als intermediair kunnen optreden voor het Westen.
Waarover Lieven zich opvallend genoeg het meeste zorgen maakt, is de ecologische kaalslag van Pakistan en de natuurrampen die het land teisteren. Amerika en buurland China moeten volgens hem de handen ineenslaan om Pakistan beter in staat te stellen overstromingen te voorkomen en extreme droogte te boven te komen. En dat niet uit nobele motieven, want Pakistan is en blijft volgens Lieven een vitale partner van het Westen, zeker als de NAVO uit Afghanistan is vertrokken.
**** Anatol Lieven, ‘Pakistan: ?a Hard Country’, Allen Lane, 560 p., € 39,95