<div class="lead">
Het is heel multicultureel om de islam een eigen rechtssysteem toe te staan, maar in de praktijk betekent dit dat vrouwen geen rechten hebben. Machteld Zee onderzocht wat de sharia nog méér inhoudt.
</div>
In twee tongen spreken, het ene hier, het andere daar zeggen, mag door Machiavelli een strategisch middel in de politiek zijn genoemd (hoofdstuk 18 van De vorst), maar zelfs hij vindt het ook prijzenswaardig om woord te houden. Uit het boek waarin Machteld Zee zich afvraagt of we op weg zijn naar een shariastaat, Heilige identiteiten, leer ik dat in de islam het begrip ‘dawataal’ bestaat. Dat is taal die moet voorkomen dat de ongelovigen schrikken. Het is taal die negatieve associaties bij het woord ‘islam’ moet vermijden: dus zegt men dat de sharia ‘een set van waarden en beginselen’ is voor een ’orde van sociale rechtvaardigheid’. Men moet niet zeggen dat het de bedoeling is een shariastaat te stichten.
Theologisch zou deze dubbele tong worden gerechtvaardigd door een ander begrip: taqiyya. Dat houdt in dat moslims volgens de Koran (onder meer vers 2.225) de heilige toestemming hebben om ongelovigen te misleiden. De dawataal en de taqiyya zijn een onderdeel van de ‘middenweg’, de vreedzame weg die de leider van de Internationale Moslimbroederschap, Yusuf al-Qaradawi, heeft gekozen in plaats van de gewelddadige weg van Al Qaida en IS. Maar, zegt Zee, het doel is hetzelfde: het uiteindelijk vestigen van de shariastaat, waar ook ter wereld.
<q class="pull-left">Ze wil niet de indruk wekken dat ze een sinister religieus imperialistisch complot aan het beschrijven is, maar daar komt het wel op neer.</q>Machteld Zee wil dat men ziet dat achter alles wat de islam doet, deze bedoeling zit. Ze wil niet de indruk wekken dat ze een sinister religieus imperialistisch complot aan het beschrijven is, maar daar komt het wel op neer. Saoedi-Arabië steekt miljarden in de verspreiding van de islam, onder meer door het financieren van de bouw van moskeeën. De islam verlangt ook een eigen status in de Verenigde Naties. Bij de VN in New York ligt sinds 1990 de ‘Caïro-verklaring van de mensenrechten in de islam’, een alternatief voor de Universele verklaring van de rechten van de mens. In de vijfentwintig artikelen staat onder meer dat iedereen het recht heeft vrij te zijn van toegebracht lichamelijk letsel, ‘afgezien van een door de sharia voorgeschreven regel.’ In die regel worden lijfstraffen goedgekeurd. De bedoeling is om in elk land geleidelijk een parallelle islamitische samenleving te laten ontstaan, die in de toekomst soepel de plaats in kan nemen van de democratische samenleving. Zoals het nu in landen als Maleisië en Indonesië gaat.
Het bestaan van de sharia als een eigen rechtssysteem zorgt voor veel controverses nu de islam steeds vaker opduikt in seculiere en democratische landen. Sharia, democratie en mensenrechten gaan niet samen. Sharia is gebaseerd op gehoorzaamheid, democratie op zelfstandigheid. In Groot-Brittannië wordt gesproken over een ‘duale identiteit’, men is dan Brit en islamiet. De hoogste rechter in Engeland, Baron Nicholas Philips, vindt dat islamieten niet onder de voor iedereen gelijke westerse wetten hoeven leven, gemaakt als die zijn door een joods-christelijke cultuur. Moslims zouden recht hebben ‘op eigen recht’. Dit schept de ruimte voor de absurditeit van ‘rechtspluralisme’. Elke religie of sekte, een zogenaamd ‘heilige identiteit’, zou dan zijn eigen recht kunnen bedenken. Multiculturalisten (zoals de Canadese filosoof Charles Taylor) zijn snel geneigd dit redelijk te vinden.
Dit zou tot ‘identiteitspolitiek’ leiden, waarin elke groepering het recht opeist ‘zichzelf’ te zijn. Dat is een heel verleidelijk idee, waar in veel opzichten veel voor te zeggen is. Wanneer je als uitgangspunt neemt dat alles wat leeft tot bloei en tot zijn recht moet kunnen komen, dan behoort daar niet alleen elke plant en elk individu bij, maar ook een cultuur, een economie, een land. Maar als het om de inrichting van een samenleving gaat, heeft dat zijn grenzen.
Als het om niet-principiële zaken gaat is er alle ruimte voor eigen cultuur, maar wordt het principiëler, zoals in het geval van huwelijk, scheiding, gehoorzamheid, democratie, erfrecht, kinderen, vrijheid, ouderlijk gezag, dan zou dat voor voortdurende botsingen zorgen.
<q class="pull-left">Er is niet veel tegen in de brengen. Behalve dan dat Zee weinig oog heeft voor de grote meerderheid van de brood-en-boter moslims die helemaal niet zo wereldveroverend denkt.</q>Stelt u zich eens voor: het zou erg onpraktisch zijn wanneer een bepaalde religieuze groepering zou willen dat de gelovigen bij elk stoplicht verplicht zouden worden op de knieën te gaan uit dankbaarheid dat God ze gespaard heeft door ze niet te laten verongelukken in het verkeer. Of dat een openbare school voor verschillende gebedsruimten zou moeten zorgen voor christenen, joden, moslims en boeddhisten. Niets mooiers en vruchtbaarders dan culturele diversiteit, maar niet ten koste van algemene democratische belangen.
Volgens de sharia blijft een islamitische vrouw gevangen in haar huwelijk wanneer haar man niet met een scheiding instemt. Zelf heeft ze geen rechten. De man kan vier vrouwen nemen. De Universele rechten van de mens geven de vrouw die zelfstandigheid wel. Machteld Zee ook, zij behoort tot de school van One Law for All.
Ook al wordt deze apocalyptische visie op de bedoelingen van de islam gesteund door vertrouwde namen in dit verband als Paul Cliteur (Zees promotor van haar proefschrift Choosing Sharia?) en Afshin Ellian, er is niet veel tegen in de brengen. Behalve dan dat Zee weinig oog heeft voor de grote meerderheid van de brood-en-boter moslims die helemaal niet zo wereldveroverend denkt. Ze zegt dat er wel degelijk ‘daadwerkelijk vredelievende en tolerante moslims’ zijn, maar voegt er meteen aan toe dat ze het moeilijk hebben: ze moeten ernstig ‘vrezen voor hun vrijheid en veiligheid’ omdat die vredelievendheid hen niet wordt gegund door de fundamentalisten. Soms is Zees toon wel erg huiselijk: ‘Nou, daar ging ik’, wanneer ze shariaraden in Engeland gaat bezoeken. ‘Forget it’ zegt ze, als we mochten denken dat het daar om oude wijze mannen gaat die het beste met hun geloofsgenoten voor hebben.
<div class="info-box">
Heilige identiteiten. Op weg naar een shariastaat? door Machteld Zee is uitgegeven door Querido.
</div>

Carel Peeters

Gerelateerd