Als kenner van de democratie stuitte de Franse politiek filosoof Claude Lefort natuurlijk op het democratische lek: een meerderheid kan iemand kiezen die de democratie om zeep helpt. Het is te lezen in een kloeke bundel politiek-filosofische essays.

Het onderwerp van de Huizinga-lezing die de Franse filosoof en politiek commentator Jean-Francois Revel in 1976 hield was ‘de totalitaire verleiding.’ Hij had het over het verleidelijke van utopische vergezichten waarmee grote maatschappelijke problemen opgelost zouden worden. Maar die grote grepen gingen altijd gepaard met de beknotting van een reeks vrijheden. Mensen die het er niet helemaal mee eens waren vielen buiten de boot. Dissidenten konden Robespierre, Stalin, Hitler en Mussolini niet gebruiken in hun heilstaten.

Zo lang de president het volk iets weet te geven waarmee het tevreden wordt gehouden, neemt hij de ruimte van het totale regeren.

Er is nog een andere, hedendaagse totalitaire verleiding. Dat is de...