het blijft een prikkelende vraag wat in de westerse geschiedenis de meest beschavende werking heeft gehad: het christendom of het heidendom (met als bondgenoot de wetenschap). Omdat ze elkaar door de eeuwen heen ook flink hebben beïnvloed, is het antwoord niet eenduidig. In een vergelijking van de sociologen Norbert Elias en Max Weber heeft Johan Goudsblom het eens de Augustijnse en de Lucretiaanse traditie genoemd. De een gebaseerd op de kerkvader Augustinus (354-430 n.Chr.), volgens wie de wereld werd geschapen door God. Op basis van die overtuiging ontstond de kerk als wereldorganisatie. De andere gebaseerd op de Romeinse dichter Lucretius (99-55 v.Chr.), de schrijver van het grote leerdicht De natuur van de dingen, volgens wie de wereld op een natuurlijke, evolutionaire manier is ontstaan. Dit heeft geresulteerd in de sacrale en seculiere kijk op de wereld.

Interessant is dat Goudsblom (misschien als eerste?) het natuurlijke ontstaan van de wereld aan een traditie koppelde....