Nederland speelt liever de koopman dan de dominee

Eind januari schreef Simon Kuper, prima journalist van de Financial Times, een wekelijkse column voor zijn krant onder de titel When Trumpist rhetoric crashes into European reality, waarin hij nog eens de (dubbele) faux pas van de nieuwe Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra overdacht. Hoekstra had ophef veroorzaakt door te ontkennen dat hij ooit had beweerd dat politici in Nederland ‘are being burned’ (dat had hij wel) en bovendien nog eens dat hij dat ‘fake news’ had genoemd (had hij ook).

Is zo’n valse start schadelijk voor de Nederlandse-Amerikaanse betrekkingen, vroeg Kuper zich af? ‘Can even Europe’s most historically pro-American country stay friends with Trump’s US?’

Ach, nee, wij Nederlanders vinden Trump misschien wel een beetje raar, en we kunnen misschien niet helemaal meer op zijn vliegtuigen rekenen als de Russen ons luchtruim schenden, maar het belangrijkste is dat we welvarend zijn en bereid zijn om zaken te doen met iedereen, en we allemansvriend zijn als dat helpt. We boffen maar met zo’n ex-Groninger als ambassadeur,  Hoekstra is a gift to the Netherlands, schreef Kuper. En Donald Trump? Premier Rutte ontwijkt zo’n vraag handig met: The Dutch-American relationship will be just fine.

De koopman en de dominee

Kuper heeft wel een punt, al is hij wel erg cynisch over ons landje. In the end: de koopman wint.

Maar wacht even, bij ons strijden toch van oudsher de koopman èn de dominee om het primaat in de buitenlandse politiek? Het opgeheven vingertje enzo? Valt erg mee: Nederland was in de jaren zestig bereid om onderzeeërs en nucleaire reactorvaten aan Zuid-Afrika te verkopen, omdat je met die dingen “geen apartheid” kon bedrijven, redeneerde minister Josef Luns. In de jaren zeventig verkochten we marineschepen aan Peru en Indonesië, niet bepaald toonbeelden van democratie en mensenrechten, met hetzelfde excuus. In de jaren tachtig legden we in Libië militaire vliegvelden aan voor kolonel Kadaffi, want dat leek goed voor ons imago in de Arabische wereld, waar we als erg pro-Israël te boek stonden (en nog staan). In de jaren negentig leverden we (via Joep van den Nieuwenhuizen, RDM) tweedehands Leopard-1V tanks aan het bedrijf Famae van oud-dictator Auguste Pinochet, die inmiddels senator in Chili was geworden  (doel van RDM was om de Leo-tanks als sweetener voor een vette vervolgorder van onderzeeboten in te zetten). In de 21^ste eeuw werd ‘economische diplomatie’ officieel gepromoveerd tot kerndoelstelling van het buitenlands beleid, al doen we het niet meer met onderzeeërs en tanks, die tijd is wel een beetje voorbij.

In de 21ste eeuw werd ‘economische diplomatie’ officieel gepromoveerd tot kerndoelstelling van het buitenlands beleid

Ook Kuper laat onderzeeërs en tanks buiten beschouwing, maar voor hem is toch de stem van de dominee een fictie want als het er op aan komt geldt hier ‘a small country that trades globally learns to be cynical’.

In de net uitgebrachte GBVS-nota (Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie) legt het kabinet Ruttte-3 ons uit wat (eerst Halbe Zijlstra en nu) Stef Blok voor ogen staat. Meer nadruk op belangen dan waarden. En (op p.6) lezen we wat de kracht van Nederland is: die “zit in het feit dat ons land gewend is zich aan te passen en fexibel te zijn”. Onze wendbaarheid is onze kracht, maar in dezelfde ademtocht staat dat we “geloofwaardig en betrouwbaar’’ zijn, wat me lastig lijkt te combineren, tenzij je consequent wendbaar bent natuurlijk, een eufemisme voor permanent opportunisme.

Caracas en China

Twee praktijkcasus(-sen) om deze raadselachtige belijdenis te toetsen. Eerst verraste minister Stef Blok ons met een bezoek aan Caracas, waar hij een deal met de regering-Maduro sloot. Venezuela plaagt de Nederlandse Antillen al een tijdje met een blokkade, waardoor de inwoners van Curaçao geen paprika’s en tomaten uit hun grote zuiderbuur aangevoerd krijgen. Reden is dat de kustbewaking te laks zou zijn, en kostbare goederen en kapitaal te gemakkelijk naar de eilanden gesmokkeld kunnen worden (en vluchtelingen overigens ook, want Venezuela is een hel geworden). De vluchtelingen worden nu “gerepatrieerd” naar Venezuela, en Stef Blok heeft beloofd dat we de grenscontrole zullen versterken. Paprika’s voor economische vluchtelingen (zo worden ze genoemd), is dat geen ruilen van belangen tegen waarden?

Tweede casus. Deze week ging Rutte op handelsmissie naar China. Rutte vleide de Chinese gastheren door ze de slimste mensen ter wereld te noemen (vrij naar Erasmus) en hardop voor vrijhandel te pleiten, na enig gestribbel toch een eigen bilateraal akkoord met China over deelneming aan het Zijderoute-initiatief niet uit te sluiten, en we zijn erg onder de indruk van wat jullie hier in korte tijd voor elkaar gekregen hebben. Dat kun je ook anders lezen: we vinden jullie slimmer dan Trump die op een domme handelsoorlog koerst, we volgen de Europese Unie niet tot elke prijs, en we komen hier om grote contracten te sluiten. En niet om over mensenrechten te zeuren, want ‘die discussie zijn we voorbij, China heeft een politiek systeem waar we mee moeten omgaan, de inzet is hoger dan de discussie over mensenrechten en democratie’, zoals een Leidse China-deskundige zei.

Een land dat het moet hebben van een handelsoorlog tussen derden, de Brexit als een ‘kans’ ziet voor de eigen economie, en paprika’s ruilt tegen vluchtelingen, is inderdaad een small country that trades globally, en weet al eeuwen to be cynical.