Cultuurfilosoof Lieven de Cauter kijkt na de aanslagen in zijn stad Brussel terug, naar de wortels van dit geweld, in het Midden-Oosten. En hij waarschuwt: meer oorlogsretoriek zal het terrorisme alleen aanwakkeren.

De aanslagen in Brussel zijn, helaas, de kroniek van aangekondigd tegengeweld. In 2006 schreef ik (in een tekst over schurkenstaten) na de Israëlische invasie in Libanon: ‘Een Belgische hoge ambtenaar van politie waarschuwt dat de oorlog in Libanon een aantal islamitische allochtonen alhier heeft geradicaliseerd en het gevaar op een aanslag in ons land is toegenomen. Hoe het ook zij, het uiteindelijke resultaat is dat de oorlog, de permanente oorlog tegen de terreur, het fundamentalisme en het terrorisme steeds meer aanzwengelt. Openlijk vragen mensen zich af: Wanneer Brussel? U denkt toch niet dat het Westen (de VS en Israël gevolgd door Groot- Brittannië en het kleine grut van de coalition of the willing) ongestraft illegale oorlogen kan blijven voeren, burgerdoelwitten treffen, burgeroorlogen ontketenen, bevolkingen op de vlucht jagen en slepende humanitaire crisissen veroorzaken, enzovoort? Wat had u gedacht? They will bring it home to us.’

En nu, tien jaar later, is het zover: They did bring it home to us. Nu hebben ze de oorlog naar hier verplaatst. Maar ook nu blijft de verontwaardiging in het Midden-Oosten en ook onder de moslims hier, groot: wij zijn in shock over de aanslagen in Brussel, of de aanslagen in Parijs, maar niet of nauwelijks over de vele honderdduizenden (ja miljoenen) doden in Irak en Syrië. Maandag nog, werd de universiteit van Mosul door ‘ons’, door Amerikaanse vliegtuigen, gebombardeerd, en vielen ook talloze onschuldige slachtoffers.

Vanuit ons standpunt is het misschien begrijpelijk dat wij vooral het eigen leed voelen, maar vanuit hun standpunt is het totaal hypocriet. We moeten die woede ernstig nemen. De terroristen afdoen als gekken of idioten zal niet helpen. De woede en de ontheemding van veel jonge moslims maakt hen vatbaar voor simplistische waarheden en de uitzichtloze onzekerheid van nieuwe Belgen maakt hen rijp voor fundamentalisme.

De oorlogslogica speelt hen in de kaart, hoe suïcidaal hun apocalyptische agenda ook is.

Men mag ook niet vergeten dat IS gelooft in de eindtijd, net zoals born again christians in Amerika overigens. Globalisering heeft geleid tot identiteitspolitiek, maar ook tot een terugkeer naar de meest extreme eschatologische en apocalyptische versie van het messianisme dat diep in alle drie monotheïstische godsdiensten verankerd zit. Het narratief van IS gaat als volgt: de eindtijd is gekomen, nabij Dabiq, een plaats in Syrië, zal het leger van Rome (het Westen) verslagen worden en zullen alle ongelovigen worden vernietigd. Dit is het begin van het laatste oordeel.

Dit verklaart de ongeziene wreedheid en radicaliteit van de daden van IS: de zuiveringsacties en de onthoofdingen, maar ook het iconoclasme en de vernietiging van monumenten die duizenden jaren van spanningen tussen godsdiensten hebben overleefd. Het is de grote schoonmaak voor het laatste oordeel. Ook verklaart het waarom bij ons aanslagen worden gepleegd. Het Westen moet massaal naar Dabiq worden gelokt (Dabiq is ook de naam van hun internettijdschrift). Dus de oorlogslogica speelt hen in de kaart, hoe suïcidaal hun apocalyptische agenda ook is. Radeloosheid brengt al van oudsher het apocalyptische element in de monotheïstische godsdiensten tot ontsteking.

Meer oorlogslogica zal alleen maar koren op de molen zijn van de haatpredikers en de apocalyptische terroristen.

Alleen een andere politiek in het Midden-Oosten zal redding brengen. Dat betekent helaas in eerste instantie het opzeggen van het blinde bondgenootschap met Israël, dat een fatale rol speelt in het Midden-Oosten en in de Amerikaanse Midden-Oosten-politiek. Men denke bijvoorbeeld aan de Amerikaanse neocons en hun illegale invasie van Irak en de ontmanteling van de Iraakse staat, die de burgeroorlog tussen soennieten en sjiieten ontketende. Door de buffer tussen het sjiitische Iran en het soenitische Saoedi-Arabië te laten imploderen, heeft men heel het Midden-Oosten in vuur en vlam gezet. Zolang we niet het probleem bij de wortel aanpakken, zal het verder uitbreiden, en meer oorlogslogica zal alleen maar koren op de molen zijn van de haatpredikers en de apocalyptische terroristen.

Ik vrees dat hetzelfde geldt hier te lande. Terwijl ik dit schrijf is Brussel en het hele land in shock over de aanslagen in de luchthaven en in metrostation Maalbeek. De militarisering van de straat en de intussen al beruchte ‘opkuis’ van Molenbeek zal ongetwijfeld het stigma versterken en dus een aantal jongeren verder doen radicaliseren.

Gespierde politiek is alleen electoraal interessant. Militairen op straat hebben de aanslagen in Parijs en Brussel niet kunnen voorkomen.

Dus: zo snel mogelijk back to normal! En hard werken aan de schandalige achterstelling van nieuwe Belgen in het onderwijs, de arbeidsmarkt, de media, etc. Dat werkt trager en minder gemakkelijk dan de hoofdstad om te toveren in bezet gebied, met honderden militairen op straat en met pantserwagens en zo meer. Maar het is wel de enige weg. Gespierde politiek is alleen electoraal interessant. Militairen op straat in Frankrijk hebben de aanslagen in Parijs en Brussel niet kunnen voorkomen.

De uitzonderingstoestand en de oorlogslogica zullen het terrorisme alleen maar aanwakkeren en onze maatschappij, onze democratie en onze rechtstaat verminken. We zijn daar nu al met overgave aan bezig. Tegenover de stenen gooiende jongeren bij de arrestatie van Salah Abdeslam, staan de vele mensen uit Molenbeek die de Grote Parade van Hart boven Hard afgelopen zondag (demonstratie tegen polarisering en radicalisering in Brussel, red.) bij de rondgang aan het kanaal stonden toe te juichen en te verwelkomen. We moeten meer dan ooit de nieuwe Belgen, onze buren van Magrebijnse afkomst in ons hart sluiten (ik woon ertussen en het zijn fantastische buren), want ook voor hen is dit een ramp. Het is een trieste dag voor alle Belgen, maar voor onze islamitische buren is het beschamend en bangelijk.

Onlangs stond in Vrij Nederland een uitgebreid interview met Lieven de Cauter.