<div class="wpg-element paragraph">
<p>15-11-2008<br />Door Maurits Martijn</p>
</p></div>
<div class="figure--right">
<figure id="post-101135 media-101135" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2008/11/e26ed222-4c3c-4c18-8dde-5502060c486b_jossnoek_1501.jpg" alt="" border=" /></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Jos Snoek (1949) is neuroloog in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Hij promoveerde in 1989 op het proefschrift ‘Het denken van de neuroloog’. Recent hield hij zijn oratie als hoogleraar klinisch onderwijs aan de RU Groningen, over de cognitieve ontwikkeling van medisch student tot ervaren dokter en de ontwikkeling van expertise in het algemeen.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>&#8216;Ervaren dokters herkennen vaak moeiteloos een ingewikkeld ziektebeeld en hebben direct toegang tot relevante kennis in hun geheugen om dit ziektebeeld verder te diagnosticeren en te behandelen. Dit noem ik &#8220;de klinische blik&#8221;. Ze zien als het ware in het probleem meteen de oplossing. Dat is geen mystiek fenomeen, maar een efficiënte denkmethode, gebaseerd op opgebouwde ervaringskennis die intuïtief wordt toegepast. </p>
<p>Deze visie op intuïtie verschilt van de populaire opvatting dat je het oplossen van problemen het beste aan het onbewuste kunt overlaten en dat het bewustzijn slechts een marginale rol speelt. Denken speelt zich in mijn visie niet af in het luchtledige, maar moet je zien als een lineaire keten van onderling samenhangende operaties. Die verlopen weliswaar grotendeels onbewust, maar kunnen in een juiste onderzoekssetting gedeeltelijk bewust worden gemaakt. </p>
<p>In navolging van een van mijn promotores, de psycholoog A.D. de Groot die beroemd werd met zijn onderzoek naar het denken van schakers, zie ik intuïtie in de geneeskunde als een rule-based cognitief proces. Deze vuistregels zijn gebaseerd op de ervaring van de dokter die ze zelf niet in detail kan uitleggen. Ik verwacht dat we in de toekomst deze &#8220;ingebakken&#8221; ervaringskennis van doktoren verder kunnen expliciteren.</p>
<p>Vijfentwintig jaar geleden deed ik onderzoek naar denkprocessen van ervaren en onervaren beroepsgenoten. Het bleek dat zij nauwelijks algemene oplossingsstrategieën toepassen, maar dat ervaren dokters veel gebruik maken van op ervaring gebaseerde vuistregels. Zij hebben bijvoorbeeld geleerd op hun gevoel te vertrouwen: als een mogelijke oplossing een gevoelsmatige voorkeur heeft, vertrouwen zij erop dat die oplossing klopt &#8211; zonder dat zij het op dat moment volledig kunnen beargumenteren.</p>
<p>Ervaren neurologen &#8211; en andere dokters &#8211; zijn vanaf het eerste moment van het diagnostisch proces vooral uit op herkenning. Pas wanneer een patiënt niet snel een &#8220;modelpatiënt&#8221;, een soort prototype, oproept met de daaraan gekoppelde relevante kennis, gaan ze expliciet redeneren, eventueel terug naar de basiskennis uit hun opleiding. Daarmee wordt de diagnostiek van de dokter in de spreekkamer teruggebracht tot twee vormen van denken: een &#8220;automatische&#8221;, snelle, niet-analytische vorm die toepasbaar is bij de meeste patiëntcontacten en een langzamere, analytische vorm van klinisch redeneren, voor problemen die moeilijk of ongewoon zijn. Dit komt overeen met het recente inzicht in de cognitieve psychologie dat denken in het algemeen in deze twee soorten is te verdelen.</p>
<p>De vraag is of je met moderne beeldvormende technieken, zoals functionele MRI-scans, daar iets meer over kunt zeggen. Ik besef goed de beperkingen van de aanname dat je complexe cognitieve functies zo kunt visualiseren. Maar het zou mooi zijn als we kunnen aantonen dat het niet-analytisch denken van dokters tot een ander activatiepatroon leidt dan analytisch denken, en ze dus met een ander deel van hun brein ervaringskennis oproepen. Bij schakers is dat verschil aangetoond. Binnenkort zullen &#8211; in een Gronings-Rotterdams samenwerkingsproject &#8211; de eerste ervaren neurologen plaatsnemen in de scanner om deze hypothese te testen. Zo krijgt mijn oude onderzoek een nieuwe dimensie.&#8217;</p>
</p></div>
