<div class="lead">Volgens mediagoeroe Zach Wise gaan papieren kranten en tijdschriften vrijwel helemaal verdwijnen. Maar digitaal zullen ze bloeien. &#8216;Het begint altijd met een verhaal.&#8217;</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Een zachtaardige man met een petje, overduidelijk worstelend met een stevige jetlag – in de Amsterdamse hotellobby waar hij onderuitgezakt in een stoel zit te wachten, zou je Zach Wise (1977) niet snel verslijten voor de mediagoeroe die hij is.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Hij formuleert aarzelend en bedachtzaam, en je moet goed luisteren om het vuur in zijn betoog te horen. Maar Wise is zonder twijfel een man met een rotsvaste overtuiging over de toekomst van de media. Die ziet er rooskleurig uit – en is niet van papier.
Sinds hij, zeven jaar geleden pas, voor het eerst voor een krant ging werken als multimedia-producer, won hij alle denkbare prijzen, waaronder een Emmy-award en een Pulitzer. Hij werkte eerst voor een kleine krant, de Las Vegas Sun,, waar hij terechtkwam in de ideale omstandigheden om de mogelijkheden van digitale journalistiek te verkennen. Na zijn overgang naar The New York Times was hij een belangrijke kracht achter de transitie naar een ‘digital first’-mentaliteit. Zijn laatste jaren bij de Times was hij chef van de multimedia-afdeling. Inmiddels heeft hij, zoals het een goeroe betaamt, zijn baan bij de krant verruild voor een professoraat aan Northwestern University, even buiten Chicago. Daar buigt hij zich, onder meer, over oplossingen voor tijdschriften die in de problemen zitten. Daarnaast bereist hij de wereld om presentaties en workshops te geven.
Tijdens een bliksembezoek aan Amsterdam is Wise gastspreker op de nieuwjaarsborrel van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten én op de jaarlijkse Hoofdredacteurendag. Daar, weet hij, zullen de oren gespitst zijn. Want na een jaar waarin er in Nederland meer tijdschriften het loodje legden dan ooit tevoren, is er een schreeuwende behoefte aan iemand die nu eens ongebreideld positief is over de toekomst van media. Maar daarbij, zo waarschuwt hij maar vast, zal Wise één netelige kwestie ongemoeid laten: geld. ‘Ik heb wat te zeggen over wat werkt, over hoe je een nieuw publiek aanboort, en over voorbeelden van publicaties die het tij hebben weten te keren door de digitale wereld volledig te omarmen.’
Want laat één ding duidelijk zijn: dat is de enige weg. En Wise heeft weinig geduld met mensen in de media die ‘tegen de vloedgolf in blijven pissen’. ‘We hebben een communicatietechnologie die, als het gaat om hoe publicaties verspreid worden, meer effect heeft dan de bijbel van Gutenberg ooit had. Internet zal elk medium overhoop gooien: het begon met muziek, daarna kwamen de kranten, en nu is televisie aan de beurt. The writing is on the wall. Je kon het van mijlenver aan zien komen, en nog steeds zijn er mensen die doen alsof er niets aan de hand is.’
Het is niet alleen onvermijdelijk, het is in zijn ogen ook simpelweg iets goeds. ‘De traditionele poortwachters van de informatie hebben niet langer alle controle. Communicatie over grote afstanden is doodeenvoudig geworden. Er zijn hele revoluties te danken aan het internet. Nu kunnen nieuws en entertainment er hun voordeel mee doen. Ze hebben trouwens helemaal geen keus. Mensen willen communiceren, en het internet is het beste wat we hebben.’
In een wereld waar geklaag aan de orde van de dag is, is Wise’ enthousiasme aanstekelijk. ‘Het is een fantastische tijd om journalist te zijn. Alleen moet je wel in staat zijn om een beetje te herdefiniëren wat dat betekent. Als jij werkelijk de passie voelt om een bepaald verhaal te vertellen, dan heb je in deze tijd meer mogelijkheden dan ooit. Kijk hoeveel onafhankelijke documentairemakers er in slagen om fondsen te werven voor hun projecten, dat is ongelooflijk. Tien, vijftien jaar geleden had het overgrote deel van die producties nooit gemaakt kunnen worden. Er was geen geld, en je was afhankelijk van een veel kleiner groepje mensen die zo’n film konden financieren en distribueren. Nu zijn de mogelijkheden veel groter, maar tegelijkertijd is een bestaan als journalist lang niet zo comfortabel als het ooit was. Je kan niet op je lauweren rusten. Wat stabiliteit betreft, is het voor velen behoorlijk zenuwslopend.’
</div>
<figure id="post-26755 media-26755" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/01/2878b937-3758-4f26-a6a0-027443ef96e9_04ZachWise-31.13_preview.jpg" alt="&#039;Thirst in the Mojave Desert&#039;, Wise&#039; spectaculaire multimediaproject voor de &lt;i&gt;Las Vegas Sun &lt;/i&gt; " /><figcaption>&#8216;Thirst in the Mojave Desert&#8217;, Wise&#8217; spectaculaire multimediaproject voor de Las Vegas Sun </figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
Een ongekende speeltuin Je kunt Zach Wise een journalist noemen, maar alleen als je alle vastomlijnde ideeën over dat beroep overboord gooit. Hij is ook fotograaf, filmmaker, editor, computerprogrammeur en ontwerper van graphics en animaties. ‘Ik wil verhalen vertellen, dat is de essentie. Maar schrijven kan ik niet. Ik ben een zeer visueel ingesteld persoon en ik hou ervan om een verhaal op die manier te verkennen.’ Van de liefde voor inkt, die veel van zijn oudere collega’s zo sterk voelen, snapt hij maar weinig. ‘Ik heb nooit ook maar enige behoefte gehad om old school te zijn. Ik wilde altijd werken voor het internet. In de periode dat ik bij The New York Times zat, heb ik nooit de moeite genomen om een abonnement te nemen.’
Wise groeide op in Appalachia, een stadje in een arme mijnwerkersstreek in Virginia. Thuis hadden ze het niet breed, maar een computer was er wel – lang voordat het vanzelfsprekend was om er een in huis te hebben. ‘Mijn vader was elektricien en zeer gefascineerd door nieuwe technologie. Van hem leerde ik één ding: bij alles wat je doet, moet je ook weten hoe het in elkaar zit. Hoe je het maakt. Als ik wilde snowboarden, moest ik ook een snowboard kunnen máken. En hetzelfde gold voor computers.’
Hij had dus een ruime voorsprong op zijn leeftijdsgenoten. Direct na zijn studie, eind jaren negentig, begon hij met het ontwerpen van educatieve spelletjes voor kinderen. Hij schiep de animaties, de hoofdrolspelers, professors en tovenaars. ‘Het was de tijd van cd-roms en laserdiscs. Als ik mijn studenten daar nu over vertel, kijken ze me glazig aan. Ze hebben geen idéé wat dat zijn.’ Het bedrijf waar hij voor werkte, ontwierp ook trainingen. Aanvankelijk voor verpleegsters, later sleepten ze een grote opdracht van het leger in de wacht. Toen vond Wise het genoeg. ‘Ik wil altijd het idee hebben dat ik met mijn werk iets goeds bijdraag aan de wereld, en dat gevoel had ik hierbij niet. Dus nam ik ontslag.’
Hij ging terug naar de universiteit, waar hij zijn master in interactieve multimedia haalde, en begon als freelancer journalistieke producties te maken.
Meteen na zijn studie kreeg hij de baan aangeboden bij de Las Vegas Sun. Een onbetekenende krant in een stad waar hij niet graag woonde, maar tegelijkertijd een ongekende speeltuin. ‘The Sun werd gratis meegestuurd met de Review-Journal, de grootste krant van Las Vegas. We hoefden ons niet druk te maken over de advertenties of over de oplage, en we hoefden niet het dagelijkse nieuws te brengen. Het was een droombaan, een soort perfect storm. De uitgever wilde de online tak een duw geven, omdat dat de enige sectie was waar de krant kon groeien. We kwamen met een clubje jonge talenten binnen en kregen meteen de sleutels van de website, en totale controle. Vanaf het begin zorgden we ervoor dat we konden aanschuiven bij de rest van de redactie en dat we niet een op zichzelf staand onderdeel waren. We hadden de tijd en het geld om creatief te zijn. Al in het eerste jaar wonnen we enorm veel prijzen.’ Nog geen drie jaar later vertrok hij naar The New York Times, waar hij vervolgens een voor een zijn vrienden van de Sun mocht aannemen.
</div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
‘Zodra je het publiek erbij betrekt, creëer je een wij-relatie. Het is niet één richting, je geeft diegene controle.&#8217;
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Het Mario Bros-effect Bij beide bedrijven richtte Wise zich op multimediaproducties. Die zijn totaal anders dan een geschreven artikel, en toch ook weer niet, zegt hij. ‘Het begint altijd met een verhaal, en dan zoek je de beste manier om dat verhaal te vertellen.’ Beroemd werd zijn spectaculaire project ‘Thirst in the Mojave Desert’, over het gebrek aan water in en rondom Las Vegas. ‘Ik wilde het cinematografisch maken, en van daaruit groeide het véél verder. Iedereen die weleens documentair materiaal gemonteerd heeft, weet dat er meestal heel veel fraais eindigt op de vloer van de montagekamer, simpelweg omdat het niet past in de lineaire verhaallijn. Dus koos ik ervoor om naast dat lineaire verhaal ook allerlei zijpaden toe te voegen, waar de lezer die de diepte in wilde kon doorklikken en zelf verder dingen kon ontdekken, zonder dat hij de hoofdlijn kwijt zou raken. Verder vond ik locatie heel belangrijk voor dit verhaal. Dus op elke plek waar we filmden, nam ik een GPS-apparaatje mee. Zo had de lezer voortdurend een idee waar hij was, waardoor het hele verhaal veel beter beklijft.’
Met die manier van werken kon Wise niet alleen al zijn informatie kwijt in het project, hij bood het publiek ook de mogelijkheid om het verhaal op zijn eigen manier tot zich te nemen. En dat is een cruciaal verschil met de gedrukte media, zegt hij. ‘Zodra je het publiek erbij betrekt, creëer je een wij-relatie. Het is niet één richting, je geeft diegene controle. Maar je moet de balans tussen die actieve en passieve staat wel altijd goed in de gaten houden. Zolang het voor de consument een prettige ervaring is, is het héél goed. Maar zodra het voor diegene begint te voelen als een opgave, heb je een groot probleem. Dat heb ik geleerd van het maken van die computerspelletjes voor kinderen. Daarbij doen ze niet aan opgaves. Punt.’
Om succes te boeken met multimediaproducties als de zijne, zegt Wise, is gemak waarschijnlijk de allerbelangrijkste factor. ‘Ook bij volwassenen. Hoe gebruiksvriendelijker een iPhone app is, hoe populairder. Dat is wat ik het Mario Bros-effect noem. Veel mensen die niet van videospelletjes houden, vinden dat spel wél leuk. Omdat je constant beloond wordt, met munten en geluidjes en zo, die je een klein beetje gelukkig maken. Niet hysterisch blij, maar het blijft altijd fun, en het wordt nóóit een opgave. Voor mij is dat een belangrijke leidraad, want echt: als we nieuwsverhalen half zo goed konden vertellen als we dat kunnen met de verhalen in videospelletjes, dan waren we echt geweldig bezig.’
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Alles op je website In zijn tijd bij The New York Times zag Wise het als een van zijn voornaamste taken om de scheidslijn tussen digital en print af te breken. Hij stond erop dat hij en de rest van de Las Vegas Sun-gang vast onderdeel van de newsroom werden en ook eigen verhalen konden aandragen. Ze wilden niet hun eigen digitale afdeling zijn, maar ook zelf verhalen bedenken. ‘De directie van de Times zag wel in dat het onderscheid moest verdwijnen, maar de vakbonden lagen dwars. Er waren aparte contracten print en digitaal, en de onderhandelingen daarover hielden de boel enorm op. Maar toen de afdelingen eenmaal samengevoegd waren, ging het eigenlijk heel makkelijk. Ze realiseerden zich dat ze dezelfde verhalen wilden vertellen, waarvoor ze dezelfde telefoontjes moesten plegen.’
Het aha-moment voor de Times kwam in 2008, zegt Wise, met het prostitutieschandaal rond de New Yorkse politicus Eliot Spitzer. ‘De krant besloot dat verhaal meteen toen het rond was online te zetten en niet te wachten tot de papieren editie uitkwam. Daarmee versloegen we alle concurrenten. Het verhaal werd telkens geüpdatet met nieuwe informatie, mensen wisten dat ze bij de Times moesten zijn als ze het schandaal wilden volgen. Dat was echt een keerpunt voor de digital first-mentaliteit. De oude manier van denken was: als je de beste verhalen online zet, hebben mensen geen reden meer om de krant te kopen. Nu is het overal: je zet alles op je website, en het beste wat je die dag hebt, selecteer je voor de papieren versie. De hele cyclus van het nieuws is omgedraaid.’
</div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
&#8216;Ik verwacht dat tijdschriften alleen online zullen blijven bestaan. Dan wordt de papieren versie een soort artefact, een bewaarobject.&#8217;
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Voor jullie opgelost Zijn enthousiasme over die ontwikkeling is aanstekelijk, maar de vraag blijft hoe je daar in de toekomst genoeg geld mee verdient om een krant als de Times overeind te houden. Als chef van de multimedia-afdeling was Wise betrokken bij verschillende experimenten met betaalmodellen. De keus viel uiteindelijk op een zogeheten ‘soft gate’: de Times-lezer mag per maand twintig artikelen bekijken voordat hij zijn portemonnee dient te trekken. ‘Dat was soms een heel gedoe. Als wij een interactief project hadden dat bij een artikel hoorde, moesten we er voor vechten om dat niet mee te laten tellen bij die limiet van twintig. Anders zouden mensen het gevoel krijgen dat ze gestraft werden voor hun interesse. En dat is heel erg anti-Mario Bros. Lezers moeten juist aangemoedigd worden om te blijven onderzoeken.’
Een definitieve oplossing is er nog niet, geeft Wise toe. ‘Maar ik heb goed nieuws voor jullie in Europa. Wij in Amerika doen al het moeilijke werk. Wij gaan als eerste door het proces heen waar jullie pas over een jaar of vijf, zes mee te maken krijgen. Er zullen tijdschriften sterven, anderen zullen het overleven, er zal een hoop geëxperimenteerd worden. En tegen de tijd dat de crisis in de media bij jullie net zo hevig is als de laatste jaren in de States, hebben wij het hopelijk al allemaal voor jullie opgelost.’
Bewaarobjecten Kan hij niet, nu al, even voorzichtig vooruitblikken? ‘Oh Jesus,’ lacht Wise. Hij begint te vertellen over The Atlantic, dat al vroeg aanhaakte bij de digital first-gedachte. ‘Door alles online te zetten, verdubbelden ze elk jaar hun bezoekersaantallen, en daarmee wisten ze zo’n sterke merknaam op te bouwen dat tegelijkertijd de oplage van hun papieren editie groeide.’ Het is een mooi voorbeeld van hoe een tijdschrift de digitalisering in zijn voordeel kan gebruiken.
Maar als hij nog verder vooruit kijkt, ziet Wise papier eigenlijk vrijwel helemaal verdwijnen. ‘De uitgever van The New York Times, Arthur Ochs Sulzberger, heeft al gezegd dat zijn krant over vijftien jaar waarschijnlijk helemaal niet meer gedrukt zal worden. En let wel; de Times zal ongetwijfeld de allerlaatste krant zijn die het onderspit delft. Ik verwacht dat tijdschriften alleen online zullen blijven bestaan, en dat je de papieren versie on demand zal kunnen krijgen, net als televisie. Als printers nu al 3D kunnen printen, waarom zouden ze dan over vijf jaar niet hele tijdschriften kunnen afdrukken, met nietje en al? Dan worden tijdschriften een soort artefacten. Bewaarobjecten, een permanente weergave van een bepaald moment. Maar om dat tot een succes te maken, moeten ze op papier wel nog mooier worden, bijna een soort luxe objecten.’
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Bladwijzers/Bladwijzer/Emails-van-een-overledene.htm" class="normal" title="E-mails van een overledene">Klik hier</a> voor een voorbeeld van één van de multimediaprojecten van Zach Wise.
</div>

Sander Donkers

Gerelateerd