AOW-leeftijd in Europa
In Nederland bestaat, op zijn minst sinds Pim Fortuyn, de neiging te denken dat de problemen hier te lande uniek zijn in de wereld. De discussie over de AOW is daar een mooi voorbeeld van. In het voorjaar besloot het kabinet de AOW-leeftijd geleidelijk te verhogen naar zevenenzestig jaar. Maar de vakbonden, in het bijzonder de FNV onder leiding van Agnes Jongerius, schreeuwden meteen moord en brand. Ook de SP van Agnes Kant, en recent de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders, voegden zich in het boze koor. Links of rechts, de slogans zijn dezelfde: het kabinet is &#8216;asociaal&#8217; en pakt oude mensen hun &#8216;zuurverdiende pensioentje&#8217; af.
De werknemers hebben van het kabinet de kans gekregen om voor 1 oktober in de SER een alternatief te bedenken waarmee ook vier miljard euro bezuinigd kan worden, maar het overleg zit muurvast. Vooruitlopend op de impasse heeft de FNV alvast grote stakingen in de herfst aangekondigd.
Als je Agnes, Agnes en Geert moet geloven, is het land te klein.
Maar wat door al het rumoer vergeten dreigt te worden, is dat andere Europese landen de AOW-leeftijd al lang hebben verhoogd.
Niet onredelijk
In Duitsland bijvoorbeeld besloot de Grote Coalitie van CDU en SPD al bij haar aantreden in 2005 dat de AOW-leeftijd omhoog moest. Franz Müntefering, toenmalig partijleider en huidig voorzitter van de sociaal-democraten, spande zich er persoonlijk voor in. Geen enkele partij had er een woord over gerept in de verkiezingscampagne: daarvoor was het een te heikel onderwerp. Maar na aankondiging van de AOW-hervorming bleef het in Duitsland verrassend stil. Ook de machtige vakbonden lieten hun verzet al snel varen. Alleen de populistische protestpartij Die Linke, die campagne voert met de slogan Reichtum für alle, maakt er nog steeds een nummertje van.
Het Duitse plan, dat van start gaat in 2012, is ook niet onredelijk. De verhoging van de AOW-leeftijd naar zevenenzestig jaar geschiedt stapsgewijs, zoals ook minister Donner in Nederland heeft voorgesteld. Zo blijven de ouderen die nu bijna met pensioen gaan buiten schot en hebben jongere werknemers de tijd aan het nieuwe pensioenstelsel te wennen. Per jaar wordt er één maand bij de AOW-leeftijd opgeteld, vanaf het geboortejaar 1947. Wie in 1947 geboren is, krijgt zijn AOW dus op zijn vijfenzestigste plus één maand, wie in 1948 geboren is op zijn vijfenzestigste plus twee maanden, enzovoort. Vanaf de jaargang 1959 gaat de verhoging in sprongen van twee maanden, zodat de jaargang van 1964 en jonger vanaf zijn zevenenzestigste recht heeft op AOW. Dat is dus vanaf 2029.
Geharrewar
In Nederland heeft het kabinet aangekondigd dat bij het verhogen van de AOW-leeftijd rekening zal worden gehouden met zware en kwetsbare beroepen: niet iedereen kan gedwongen worden tot zijn zevenenzestigste door te werken. Maar wie bepaalt wat zware beroepen zijn? In een notitie van minister Donner wordt gesuggereerd dat werkgevers en werknemers daarover per bedrijfstak een oordeel zouden kunnen vellen. Maar dat betekent eindeloos geharrewar. Waarom zou een stratenmaker, die dagelijks op zijn knieën bakstenen aan het kloppen is, wel eerder met pensioen mogen, en een vakman die houten vloeren legt &#8211; ook op zijn knieën &#8211; niet? Om moeizame discussies te vermijden, is er in Duitsland voor gekozen dat mensen die vijfenveertig jaar lang premie hebben betaald op hun vijfenzestigste al met pensioen mogen. Daaronder vallen de meeste werknemers met zware beroepen, hoe je die ook precies definieert. In Nederland is dat ook wat Femke Halsema, fractievoorzitter van GroenLinks, heeft voorgesteld: koppel de AOW aan het arbeidsverleden.
In Duitsland is een uitzondering gemaakt voor degenen die langer dan vijfentwintig jaar in de mijnbouw hebben gewerkt en daardoor een aantoonbaar lagere levensverwachting hebben: mijnwerkers mogen al op hun tweeënzestigste met pensioen. In Nederland is dat niet aan de orde: de laatste mijnen sloten in 1974.
Vanuit de FNV klinkt in Nederland de kritiek dat veel ouderen de vijfenzestig vaak helemaal niet halen omdat ze voordien zijn ontslagen of in de WIA zijn beland. Aan die kritiek wordt in Duitsland tegemoetgekomen door een uitvoerig programma om ouderen langer aan het werk te houden, met premies en bonussen.
Kortom: in Duitsland valt het met de AOW-hervorming allemaal best mee. Net als in andere Europese landen (zie kader). Door geleidelijke invoering van de verhoging van de AOW-leeftijd en stimulerende maatregelen om oudere werknemers langer aan het werk te houden, wordt de soep lang niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend.
Vanuit Europees perspectief begint het verzet van de FNV, de SP en de PVV tegen de verhoging van de AOW-leeftijd steeds meer op een achterhoedegevecht te lijken.
Waar maken Agnes, Agnes en Geert zich eigenlijk zo druk over?
DE AOW IN EUROPA
Niet alleen in Duitsland is de AOW-leeftijd al aangepast:
&#8211; In Engeland besloot de regering in 2007 de pensioengerechtigde leeftijd geleidelijk te verhogen naar 68 jaar.
&#8211; Het kabinet in Denemarken heeft besloten de pensioenleeftijd (die in 2004 juist werd verlaagd) tussen 2024 en 2027 weer op te trekken naar 67 jaar.
&#8211; Noorwegen heeft eveneens gekozen voor 67 jaar. Wie wil, mag ook eerder ophouden met werken, vanaf 62, maar krijgt een iets lager pensioen.
&#8211; Ook in Zweden is het flexibel geregeld: tussen de 61 en 67 jaar mag je ertussenuit, alleen wordt het staatspensioen pas vanaf je 65ste volledig uitgekeerd.
&#8211; België en Italië dreigen in dit opzicht de gekke gerrit van Europa te worden. Vanwege een uitgebreid stelsel van vervroegde pensioenen werkt in België maar een op de drie 55-plussers. En in Italië doet de regering helemaal niets.

Thijs Broer

Gerelateerd