<div class="summary">
<div class="lead">
<p>Bij het Haarlemse veilinghuis Bubb Kuyper werd deze week een verrassende hoeveelheid verliefde brieven van de dichter J.C. Bloem aangeboden, gericht aan de in 1943 zesentwintigjarige Mr. Irene Vorrink, de latere minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne (1973-1977).</p>
</div>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het lot dwong de dichter J.C. Bloem (1887-1966) zijn levenlang als ‘een verlangende’ te leven. Dat staat al in het eerste gedicht in zijn eerste bundel <i>Het verlangen</i> uit 1921. Dat is ‘de levenslange straf der onvervulden’. Volgens Clara Eggink, de vrouw met wie hij zes jaar was getrouwd en aan wie hij zijn hele leven verknocht bleef (‘Ik denk voortdurend op de meest weenzame wijze aan je’), was Bloem een onhandig levende dichter die ‘in een ander gebied’ leefde, ‘het gebied waar grote verzen werden gemaakt,’ schreef Eggink. Hoe onhandig ook, en hoe ouderwets hij er ook uitzag, hij bleef volgens Eggink en vele vrienden zijn hele leven ‘een sprankelende geest’. Maar zijn levenslange verlangen zette hij soms toch om in reële vervullingen, zoals trouwen met de negentienjarige Eggink, die er toen (in 1926) Greta Garbo-achtig uitzag. Hij had haar voor het eerst gezien als gecommitteerde bij haar eindexamen.</p>
</div>
<div class="image right">
<figure style="width: 237px" class="wp-caption alignright"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/upload/cb0eae92-e999-4b2a-8b48-d4b5fafdd5a3_eggink.jpg" alt="" width="237" height="300" border="0" /><figcaption class="wp-caption-text">Clara Eggink.</figcaption></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het leven van Bloem was een aaneenschakeling van groteske mislukkingen. Hij paste niet in het reguliere leven. Zijn werk, onder meer als nachtredacteur van de <i>Nieuwe Rotterdamsche Courant</i>, en als griffier op verschillende kantongerechten in de provincie, was geen succes. Hij dronk te veel en maakte aan de lopende band schulden, onder meer door ongeremd boeken te kopen. Vooral buitenlandse, speciaal Franse en Engelse. Hij moest door anderen worden onderhouden. Dit werd gecompenseerd door een solide poëtisch oeuvre.</p>
<p>Door de herinneringen van Clara Eggink in <i>Leven met J.C. Bloem</i> en de biografie <i>Van alle dingen los</i> van Bart Slijper, weten we veel van Bloem. Maar met lot 1588 op de mei-veiling van het Haarlemse veilinghuis Bubb Kuyper kwam een onbekende episode van Bloem tevoorschijn. Daaruit blijkt nog eens dat hij het niet alleen bij levenslang verlangen wilde laten: zijn verliefdheid op de ‘bloemgelijke’ zesentwintigjarige Irene Vorrink, de latere minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne (1973-1977). Aan haar schreef hij tussen juli 1943 en februari 1951 meer dan tachtig openhartige brieven: ‘Ik verlang erg naar je (…) ik ben in geen jaren zo rustig geweest. En dat gevoel, dat ik nog iets kan, dat is ook sinds jaren weer terug. Dat alles komt door jou.’</p>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Dat Vorrink en Bloem elkaar gekend hebben was wel bekend, maar niet de intensiteit van deze verliefde vriendschap. In de documentaire over Bloem die in 1982 werd uitgezonden door de Vara heeft ze het niet over hun correspondentie, alleen over hun eerste ontmoeting tijdens een lunch voor de 65ste verjaardag van de dichter H. Keuls.</p>
<blockquote><p>O mijn hart wordt droef en zwak/Mag ik straks je handje houën/In de donkre Cineac</p></blockquote>
<p>Ze raakten toen tweeëneenhalf uur met elkaar aan de praat. Bloem was zich daarna goed bewust van het curieuze van de situatie (hij was dertig jaar ouder), zodat zijn liefdesbetuigingen iets hulpeloos-ironisch kregen: ‘Lieflijkste van alle vrouwen’, dichtte hij voor zijn ‘liefste Puck’, ‘O mijn hart wordt droef en zwak/Mag ik straks je handje houën/In de donkre Cineac.’</p>
</div>
<div class="image right">
<figure style="width: 845px" class="wp-caption alignright"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/upload/50b1bbbb-b5c5-40ab-a013-c70cfa1fb0c7_vorrink.jpg" alt="Irene Vorrink. Foto: Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Bert Verhoeff/CC" width="845" height="1280" border="0" /><figcaption class="wp-caption-text">Irene Vorrink. Foto: Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Bert Verhoeff/CC</figcaption></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Aangezien Bloem haar herhaaldelijk voor haar brieven bedankt, moet Vorrink zijn brieven ruim hebben beantwoord. Er was ook iets te antwoorden omdat Bloem het niet bij liefdesbetuigingen liet, maar ook schreef over wat hij las en wat hij dacht over de oorlog, de nazis en de politiek. Hij schrijft met enige aarzelingen te zijn begonnen aan <i>Das Schloss</i> van Kafka. Het leek hem aanvankelijk erg saai, ‘maar dat is geweldig meegevallen. Ik heb er nog maar een bladzij of twintig in gelezen, maar die vond ik uiterst curieus en zeer boeiend. Ik heb zelden zoiets sobers gelezen, men moet waarschijnlijk jood zijn om zoo onjoodsch te schrijven.’ Hij was gecharmeerd van Vorrinks intelligentie en voelde zich bij haar thuis: ‘Het curieuze is n.l. dat er weinig menschen op de wereld zijn, met wie ik mij zoo één voel (…). Je begrijpt mij beter dan wie ook, dat blijkt uit wat je over mij schrijft. Ik geloof ook inderdaad, dat ik innerlijk jong ben gebleven (dat is trouwens in zekeren zin een algemeene eigenschap van dichters).’</p>
<p>Door Irene Vorrink maakte Bloem ook kennis met haar vader Koos Vorrink, de sociaal-democratische voorman, op wie hij erg gesteld raakte. Bloem, de dichter-reactionair, werd zelfs in 1945 lid van zijn partij. Op 10 oktober 1945 schrijft hij haar: ‘Verder heb ik een permanente binnenpret over mijn S.D.A.P.erschap. Wat ik ooit van mijzelf had gedacht, dat toch bepaald nooit. Maar tenslotte is de partij nog meer veranderd dan ik: van de vroegere anti-nationale en haatverspreidende partij zou ik nooit lid zijn geworden. Ook nu heb ik nog wel reserves. Maar je vader heeft volkomen gelijk: men mag niet meer zeggen: die politiek is maar een rotzooi en ik trek me er niets van aan. We hebben nu ondervonden, wat daarvan de gevolgen zijn. Nu nog eenige practische vragen: Dat “Morgenrood” is, geloof ik, een bekend lied. Wil je me dat Zaterdag leeren zingen? En moet ik nu op 1 mei met een roode roos in de optocht meeloopen? Quantam mutatus. En nog iets: is de contributie erg duur? Niet dat mij dat afschrikt, want ik beschouw die duiten toch min of meer als gelegd op het altaar der liefde.’</p>
<p><b>Sprankelende variatie</b><br />
Bloems brieven bevonden zich in de nalatenschap van Irene Vorrinks zoon, Koos Zwart, vooral bekend als de man die jarenlang de beursberichten van soft drugs doorgaf op de radio.</p>
<p>In deze brieven vinden we een complete Bloem: de dichter, de verliefde, de erudiete kenner van de literatuur, de sprankelend geest, de zich mislukt voelende, de wijze en de onwijze. En de briefschrijver die een sprankelende variatie wist aan te brengen in de manier waarop hij zijn brieven met verliefde ironie eindigde: ‘en geloof mij, met de laatste wiekslag van een overstoven verlangen’. ‘En voor jou de betuiging van mijn onvergankelijke verkleefdheid (houdt jij ook zo van dat woord?)’. En ‘aanvaard een verre en langoureuze lipdruk van je J.’. ‘Ontvang een suizelende zielekus’. En ‘ontvang de dauw van mijn zuiverste genegenheid in de geurende bloemkelk van je hart. Met dit kunstproza eindig ik.’</p>
</div>
<p><br />
<em><br />
P.S. Dat de brieven niet verkocht werden (vraagprijs zesduizend euro), is een lapsus van het Letterkundig Museum en van de Universiteits Bibliotheken met een Bijzondere Collectie.</em></p>

Carel Peeters

Hoe Irene Vorrink de beroemde dichter J.C. Bloem vervulde

Column

<p>VN-lezers zijn natuurlijk slim, kritisch en oplettend, maar het zou zomaar kunnen dat enkele nieuwsontwikkelingen uit het recente verleden aan jullie aandacht zijn ontsnapt. Dat wil ik even checken:</p>
<p>&#8211; Weten jullie dat het kabinet is gevallen, dat de PVV is opgestapt en het nu tot aan de verkiezingen demissionair verder gaat met de VVD, NSC en BBB?</p>
<p>&#8211; Weten jullie dat die resterende partijen na de kabinetsval dagenlang hebben gesoebat over de vraag wie PVV-minister Faber van Asiel zou opvolgen? En dat ze uiteindelijk de buit (ten koste van efficiënt bestuur) hebben verdeeld?</p>
<p>Natuurlijk weten we dat, hoor ik jullie zeggen. Maar stel nu dat je de paar weken waarin dit allemaal gebeurde net even het land uit was, verstoken van kranten en televisie, verstoken van al dat nieuws.</p>
<p>Dan zou je toch denken dat de PVV nog steeds in het kabinet zit? Dan zou je zelfs kunnen geloven dat Wilders Schoof heeft gewipt en eindelijk de, door hem zo begeerde, premierspositie heeft ingenomen. Want nu de leider van extreem-rechts uit het kabinet is gestapt, is het kabinet PVV’iger en rechtsextremer dan ooit.</p>
<p>Nadat de drie partijen steggelden over de nalatenschap van Faber, omdat ze allemaal graag zo anti-buitenlander mogelijk  wilden overkomen, werd de mensonterende wet van de afgetreden minister aangenomen door de Tweede Kamer, inclusief een amendement van Wilders dat illegaliteit én de hulp aan illegalen strafbaar stelt. Zoiets smerigs hebben we hier in Nederland zelden gezien.</p>
<blockquote><p>Misschien was die kabinetsval gewoon een rare droom. Misschien zit het er gewoon nog</p></blockquote>
<p>En wie profiteert hier politiek van? De VVD, die na de kabinetsval verklaarde Timmermans net zo erg te vinden als Wilders, en alle Faber-punten enthousiast overnam? Of NSC, de partij van rechtsstaat en goed bestuur, die ná de stemming plotseling schrok van het idee dat het strafbaar wordt illegalen een kop soep te geven – de beeldspraak van die soep komt me inmiddels de neus uit – of de demissionaire VVD-minister van Justitie, die ná het aannemen van de wet om een geruststellend briefje vroeg. Dan ben je toch wel heel ver verwijderd geraakt van je kernwaarden.</p>
<p>Nee, niet de VVD, NSC of BBB blijken de winnaars, maar de PVV van Wilders.</p>
<p>Misschien was die kabinetsval gewoon een rare droom. Misschien zit het er gewoon nog. Zonder dat hij er iets voor hoeft te doen, voeren de resterende partijen immers Wilders’ beleid uit. Hij hoeft geen enkel akkoord te tekenen en geen enkele concessie te doen. De ministers die immigratie hebben verdeeld? Niet meer dan nijvere uitvoerders van Fabers plannen. Hiermee kan Wilders straks de verkiezingen in. Het beloofde, strengste asielbeleid ooit, is er gekomen. Zelfs arme drommels helpen mag straks niet meer.</p>
<p>Gelukkig vindt minister Uitermark van NSC het reuze lollig en kan ze ‘stiekem wel lachen’ om Wilders die NSC de ‘Nederlandse Sabotage Club’ noemt: ‘Het is ergens wel grappig en bovendien een compliment.’</p>
<p>Nee, mevrouw Uitermark, het is om te huilen. Uw partij heeft  extreem-rechts salonfähig gemaakt, uw partij heeft gestemd voor een schandalige wet die niet eens aan jullie eigen maatstaven voldoet en jullie maken Wilders straks weer de grootste.</p>
<p>Dit hele kabinet moet zich rot schamen.</p>

<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div>


Teun van de Keuken

Het kabinet is PVV’iger dan ooit

<p>Als ik een ongedocumenteerde was, zouden mijn nekharen vorige week overeind hebben gestaan. Ik zou stikjaloers zijn op alle sympathie die vrijwilligers in de ongedocumenteerdenzorg ten deel viel, nadat Fabers wetten hun werk aan banden dreigden te leggen.</p>
<p>Natuurlijk, er was ook empathie voor de ongedocumenteerden zelf, maar véél minder dan voor de vrijwilligers die hen een helpende hand bieden.</p>
<p>Ik keek naar de opiniekaternen in dagbladen, naar de gesprekken aan talkshowtafels, naar de politiek en ik stelde vast dat eigen volk eerst niet alleen is voorbehouden aan extreemrechts.</p>
<p>Je kreeg haast het idee dat niet de ongedocumenteerden maar de hulpverleners het ultieme slachtoffer zijn van de Faberwetten.</p>
<blockquote><p>Ongedocumenteerden zijn bang, voelen zich machteloos, ze worden uitgebuit en werken tegen mensonterende salarissen</p></blockquote>
<p>Mensen zonder verblijfsvergunning weten wel beter. Lang voordat sprake was van de Faberwetten, konden ze bij een aanhouding al worden teruggestuurd naar hun geboortegrond. Maar het idee officieel ‘crimineel’ te zijn, brengt een nieuwe laag schaamte met zich mee.</p>
<p>En angsten – want je kunt vervolgd worden in een land waarvan je de taal nauwelijks spreekt en waar je bijna niemand kent, laat staan een advocaat of rechter. En alsof dat nog niet genoeg is, breng je de eerste zes maanden na je arrestatie door in de gevangenis. Om nog maar te zwijgen van de 5000 euro boete.</p>
<p>Waarschijnlijk wordt het verschil in consternatie veroorzaakt doordat we vinden dat vrijwilligers ‘bij ons’ horen. Vreemd, eigenlijk. Want sommige ongedocumenteerden wonen al jaren in Nederland, al leven ze een leven zonder de geneugten die wij als normaal beschouwen.</p>
<p>Zelf ken ik er vier. Vier aspirant-criminelen, in Faber-vocabulaire. Buiten hun Ghanese afkomst delen ze een angst voor doktoren, want je weet nooit of degene met een witte jas er niet heimelijk een jarenveertigverklikmentaliteit op na houdt. Ondertussen hebben ze een nieuwe overeenkomst, namelijk dat hun gebit meer afgebrokkelde tanden telt dan hele.</p>
<p>Ongedocumenteerden voelen zich machteloos, ze worden uitgebuit, werken tegen salarissen die zowel zwart als mensonterend zijn. Hulp durven ze niet te zoeken want bang voor verraad. Laat staan sociaal contact. Ze vereenzamen. En dan hebben wij het over soep en brood.</p>
<p>Ik heb niet het idee dat dat verbetert op het moment dat ze definitief doorgaan voor crimineel.</p>
<p>Ongedocumenteerden hebben zich te redden in de donkerste rafelranden van de samenleving. We zijn hen evenveel empathie verschuldigd, zo niet meer, dan ‘onze’ vrijwilligers. De Faberwetten komen waarschijnlijk niet door de Senaat. Maar het debat was tekenend voor hoeveel prioriteit we aan ongedocumenteerden geven. Ongedocumenteerden zijn dan misschien geen landgenoten, we zouden ze best zo mogen beschouwen.</p>


Gerelateerd