Kwestie / Griekse smeergeldaffaires
Leon Levis (72) was tot voor kort ;een gerespecteerd zakenman in Griekenland. In 1968 begon Levis met één winkel en nu is hij eigenaar van een keten van afslankklinieken door het hele land. Bij zijn bedrijf Bodyline werken tweeduizend mensen. Daarnaast heeft Levis ook nog een reclamebureau. Het was dan ook groot nieuws toen de afslankkoning half november voor zijn huis in de chique Atheense wijk Filothei door de politie in de boeien werd geslagen en afgevoerd naar het bureau. Reden: achterstallige betalingen aan de belastingdienst van meer dan zeshonderdduizend euro.
Levis is een van de eerste slachtoffers van de onlangs door het Griekse Openbaar Ministerie ingezette &#8216;operatie handboeien&#8217;. In totaal zijn sinds half november veertien zakenlieden in Athene en de noordelijke stad Thessaloniki gearresteerd. Societykapper Nikolaos Dzivanakis is een andere opvallende naam. Hij runt een keten van kapperszaken. En dan heb je ook nog grootindustrieel Nicolas Petzetakis, die eigenaar is van een buizenfabriek. En Konstantinos Giannikos van tv-zender Alter. De gearresteerden betaalden allen direct een deel van hun belastingschuld en mochten vervolgens gaan, in afwachting van de verdere procedure.
Mirakel
Vorig jaar werd in Griekenland een wet aangenomen die snelle vervolging van belastingontduiking mogelijk maakt en het is een klein mirakel dat zo&#8217;n wet daadwerkelijk tot iets leidt. Meestal blijft het bij grote woorden in het parlement. In november 2010 was er al een eerste voorbode van het nieuwe Griekenland. Toen werden de boeken van artsen gecontroleerd door de belastingdienst. En wat bleek? Medici die in kasten van huizen woonden, gaven inkomens op van niet meer dan een paar duizend euro per jaar. Inmiddels wordt een vijftigtal artsen vervolgd. Een jaar later lijkt de aanpak van belastingontduikingen eindelijk echt goed op stoom te komen. En dat is nodig ook. De European Task Force, die namens Brussel de Griekse regering bijstaat bij de economische hervormingen, meldt in haar eerste, net verschenen kwartaalrapport dat bij de belastingdienst maar liefst 1.650.000 zaken zijn blijven liggen. In totaal heeft de Griekse staat nog tachtig miljard euro van haar burgers tegoed. Volgens de Task Force is acht miljard daarvan relatief eenvoudig te innen. Werk aan de winkel dus. Gelukkig zijn er bij de Griekse overheid ook mensen die oprecht willen dat er iets verandert. Zoals Grigoris Peponis, een onkreukbare officier van justitie die aan het hoofd staat van de pas onlangs opgerichte afdeling economische delicten bij het Openbaar Ministerie. Nee, zo&#8217;n aparte afdeling was er tot nu toe niet in Griekenland. Peponis heeft jarenlang moeten ploeteren in een land waar corruptie doodnormaal is. De afgelopen weken voerde hij een bureaucratisch gevecht met ambtenaren van het ministerie van Financiën. Daar maakten ze deze zomer een lijst van vijftienduizend Griekse belastingontduikers die de Griekse staat tezamen zevenendertig miljard euro schuldig zijn. Maar die lijst wilden de ambtenaren om onduidelijke redenen niet afgeven aan Peponis. Uiteindelijk gebeurde dat alsnog, mede onder grote druk van de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds. Peponis heeft de lijst inmiddels geïnventariseerd en nu zijn dus de eerste aanhoudingen verricht. Het publiek werd uitgebreid gewaarschuwd: wie een achterstallige belastingschuld niet meldde, kon rekenen op openbaarmaking van zijn of haar naam. Het was de afgelopen weken dan ook opvallend druk bij de belastingkantoren.
Nog nooit aangifte gedaan
De Griekse autoriteiten gaan niet alleen belastingontduikers in eigen land aanpakken, maar ook degenen die hun toevlucht hebben gezocht in het buitenland. Minister van Financiën Evangelos Venizelos verklaarde eind oktober in het parlement dat hij beschikt over een lijst van meer dan zevenhonderdvijftig burgers die in 2009, nadat de crisis losbrak, hun geld in veiligheid hebben gebracht in Zwitserland. Het gaat om bedragen van meer dan honderdduizend euro. Een van de mensen op de lijst heeft volgens minister Venizelos maar liefst 146 miljoen euro op een Zwitserse rekening geparkeerd. De Griekse en Zwitserse autoriteiten onderhandelen onder toeziend oog van IMF en EU over de mogelijkheden rekeninggegevens uit te wisselen. En dan is er ook handelend opgetreden in de al jaren voortslepende &#8216;Kranidi&#8217;-affaire. Kranidi is een stadje op de Peloponnesos waar bedrijven en vermogende particulieren uit heel Griekenland hun zwarte geld stalden bij postbusbedrijfjes. Reden? De belastingdienst van het stadje is onderbezet en er werken alleen maar jonge, onervaren belastinginspecteurs. En dus werden de boekhoudingen nooit bekeken en dus hoefde niemand belasting te betalen. Bij het ministerie van Financiën luidden bezorgde ambtenaren keer op keer de noodklok over de Kranidi-route, maar niemand kwam in actie. Tot nu. Op de bezittingen van de postbusbedrijfjes is beslag gelegd. In totaal gaat het om honderdvijftig miljoen euro. Onder de ondernemers die hun geld stalden in Kranidi waren eigenaren van luxueuze vakantieoorden. Twee van de postbusbedrijfjes hadden niet eens de moeite genomen een belastingnummer aan te vragen, er was nog nooit aangifte gedaan.
Grootste schandaal ooit
De Griekse overheid lijkt eindelijk schoon schip te willen maken. De grote vraag is alleen: hoe ver wil ze gaan? Want het opsporen van een belasting ontduikende eigenaar van een afslankketen of een kapper, dat is toch van een andere orde dan het vervolgen van ministers of parlementariërs. Te midden van alle schandalen die Griekenland al jaren teisteren, zijn er twee die boven alle ;andere uittorenen, juist omdat er zoveel hooggeplaatste figuren bij betrokken zijn: het Siemens-schandaal en het Ferrostaalschandaal. De Wall Street Journal kwalificeerde de Siemens-affaire als &#8216;misschien wel het grootste bedrijfcorruptiesschandaal ooit&#8217;. De Duitse elektronicagigant strooide niet alleen in Griekenland maar wereldwijd met smeergelden om orders in de wacht te slepen. Aan Griekenland verkocht Siemens onder meer telefooncentrales, de beveiliging voor de metro van Athene en wapensystemen, en het concern probeerde met forse bedragen onder tafel het monopolie op de beveiligings- en tijdsmetingstechnologie voor de Olympische Spelen in 2004 binnen te slepen. Ferrostaal bemiddelde voor de Duitse werf Howaldtswerke Deutsche Werft (een dochter van Krupp Thyssen) bij de verkoop van vier onderzeeboten. De deal die tien jaar geleden met de Grieken werd gesloten was opmerkelijk: Griekenland betaalde in één keer vijfenzeventig procent van de totale kosten, een bedrag van 1,5 miljard euro. Voor de Duitse werf kwam de order als geroepen: zonder de Grieken was er geen werk. Overigens bleken de onderzeeërs een afwijking naar rechts te hebben &#8211; hetgeen aanleiding was voor menig Griekse spotprent in de kranten. Ze zijn teruggestuurd, en sindsdien nog steeds niet gerepareerd. Terwijl de Griekse juridische molens extreem langzaam draaien, zelden echt iets wordt uitgezocht en het nog uitzonderlijker is als er iemand wordt veroordeeld, is dat in Duitsland heel anders. Daar hebben de schandalen geleid tot veelbesproken rechtszaken. De Siemens-zaak, die in 2006 losbrak, is zo goed als afgerond. Het bedrijf werd zowel in Duitsland als in de Verenigde Staten vervolgd en betaalde boetes van in totaal een miljard euro om zo verdere vervolging te voorkomen. Deze maand zullen in de Ferrostaal-zaak twee voormalige directeuren in München voor de rechter staan. Het bedrijf is in onderhandeling met het Duitse Openbaar Ministerie &#8211; de boete zou kunnen oplopen tot 177 miljoen euro. De rechtszaken tegen Siemens en Ferrostaal in Duitsland en de Verenigde Staten leidden tot grote commotie in Griekenland. Uit de processtukken en verklaringen van getuigen tijdens de zittingen kwam de ene onthulling na de andere. Opeens werden namen bekend van machtige politici die smeergeld in ontvangst hadden genomen in ruil voor het verstrekken van de orders.
Champagnesocialist
De politicus die tot nu toe het hardst viel, is de voormalige minister en vicepremier Apostolos Tsochatzopoulos. Akis, zoals hij door zijn aanhangers liefkozend wordt genoemd, is een van de oprichters van de sociaal-democratische partij Pasok. Maar de man die ooit streed tegen de dictatuur en opkwam voor de zwakken en minder bedeelden, is een typische &#8216;champagnesocialist&#8217; geworden. Hij heeft een prachtig huis aan een voorname straat in Athene, met uitzicht op het Parthenon. Hij trouwde in 2004 in het peperdure Four Seasons Hotel in Parijs, wat tot opgetrokken wenkbrauwen leidde binnen zijn partij. In mei 2010 werd Akis het middelpunt van een schandaal toen twee dagbladen onthulden dat zijn huis in Athene door zijn vrouw was aangekocht met geld dat afkomstig was uit een postbusbedrijfje. Het pand had een miljoen euro gekost. Waar kwam dat geld vandaan? De pijnlijke beschuldigingen waren nog maar het begin van de Werdegang van de sociaal-democraat. Begin 2011 constateerde een parlementaire onderzoekscommissie die onderzoek doet naar de Siemens-zaak dat Akis als minister van Defensie (1996-2001) geld zou hebben ;geaccepteerd van Siemens in ruil voor de aankoop van wapensystemen. In april 2011 werd duidelijk dat Akis ook miljoenen heeft gekregen van Ferrostaal. In de aanklacht van het Duitse Openbaar Ministerie staat letterlijk: &#8216;De ontvangers van de betalingen in Griekenland waren afgezien van minister Tsochatzopoulos andere individuen die werkten bij ministeries en autoriteiten, vooral de Griekse marine.&#8217;
Na deze beschuldigingen was het definitief gedaan met Akis&#8217; reputatie. Honderden woedende Atheners trokken naar zijn chique huis. Ze jouwden hem uit voor &#8216;dief&#8217; en &#8216;zakkenvuller&#8217;. In april van dit jaar besloot toenmalig premier George Papandreou Akis uit de partij te zetten. Het moet voor Papandreou een moeilijke beslissing zijn geweest: Akis was een oude kameraad. Hij werkte ooit nauw samen met George Papandreous&#8217; vader Andreas. Inmiddels is er door het parlement uitgebreid onderzoek gedaan naar de beschuldigingen tegen Akis. Hij wordt niet alleen verdacht van het aannemen van steekpenningen, maar heeft volgens de onderzoekscommissie ook bij de belastingen gelogen over de waarde van zijn huis. In juli van dit jaar besloot het parlement de immuniteit van de voormalige minister op te heffen, zodat hij strafrechtelijk kan worden vervolgd in de Ferrostaal-zaak. Officier van Justitie Grigoris Peponis (ja, hij weer) heeft in die zaak negenentwintig verdachten aangeklaagd, onder wie behalve Akis onder anderen de voormalige directie van Ferrostaal Griekenland, een vakbondsleider die werd omgekocht om stakingen te voorkomen op een Griekse werf waar een van de boten gebouwd zou worden, en hoge ambtenaren en marineofficieren. Het is nog onbekend wanneer de rechtszaken beginnen.
Rekening van dochter
In de Ferrostaal-affaire worden in Griekenland dus vorderingen gemaakt: een minister en negenentwintig anderen komen voor de rechter. Heel anders verloopt het in de Siemens-zaak. Daar wordt nog bijna niemand vervolgd. Uitzondering is de voormalige minister van Transport Tasos Mantelis. Die verklaarde tijdens een parlementaire hoorzitting dat hij in de jaren negentig tweehonderdduizend euro van Siemens heeft ontvangen. Maar dat geld was niet voor hem maar voor de partij, verzekerde hij. Hij had het ook nooit in handen gehad, het was gestald op een rekening van een tussenpersoon. Kleine bijzonderheid: die rekening stond óók op naam van Mantelis&#8217; dochter. En niet lang na de storting van de gelden stemde Mantelis, die minister van Communicatie was, voor de nationale telefoonmaatschappij OTE in met de aankoop van digitale telefooncentrales van Siemens. Voor mogelijke corruptie moet Mantelis nog vervolgd worden, maar hij is nu al door de economische rechter veroordeeld wegens het voorliegen van de belastingdienst. Hij heeft namelijk nooit met een woord gerept over zijn bezit van tweehonderdduizend euro. Hiervoor kreeg de oud-minister een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie jaar wegens belastingontduiking en een &#8211; relatief bescheiden &#8211; boete van 7500 euro. Voor de corruptie zelf kan hij wegens zijn parlementaire onschendbaarheid niet worden vervolgd. In de Siemens-affaire ontsprongen andere grote namen tot nu toe de dans. Op het bureau van de secretaresse van de voormalige Siemens-directeur Michael Christoforakos vonden opsporingsambtenaren een lijst namen van individuen die van Siemens elektronische apparatuur hadden ontvangen. Op de lijst kwam Akis Tshohatzopoulos voor, en zijn dochter Areti. Maar ook de namen van conservatief parlementslid Kyriakos Mitsotakis en zijn zus Dora, voormalig minister van Buitenlandse Zaken, burgemeester van Athene en een paar jaar geleden nog groot kanshebber voor een volgend premierschap. Broer en zus komen uit een vooraanstaande Griekse familie. Hun vader is Konstantinos Mitsotakis, die begin jaren negentig premier van Griekenland was. Broer Kyriakos zou elektronische apparatuur ter waarde van honderdzestigduizend euro hebben gekregen ter ondersteuning van zijn herverkiezing. Zus Dora zou ruim voor ruim zesduizend euro in de boeken staan. Beiden ontkennen dat ze iets fout hebben gedaan. Wel nam Dora&#8217;s assistent ontslag naar aanleiding van de affaire.
Twaalf ministers
Net als bij Siemens deed het Griekse parlement ook in de Ferrostaal-zaak een eigen onderzoek om te kijken of de immuniteit van politici moest worden opgeheven. Het ging hier om maar liefst dertien voormalige ministers, vijf van de Pasok en zeven van de Nea Democratia. Een van hen is oud-premier van Pasok, Costas Simitis. Honderden getuigen werden gehoord, het dossier beslaat vele ordners. Probleem was dat politici zichzelf gingen onderzoeken. En dus verzandde het in een koehandel wie vervolgd moest worden. Uiteindelijk bleven vier oud-ministers over, twee van Pasok en twee van Nea Democratia, de pijn werd netjes verdeeld. Maar zelfs zij zouden de dans ontspringen. Uiteindelijk besloot het parlement in augustus van dit jaar dat niemand vervolgd zou worden. Het einde van het liedje: niet één Griekse politicus in de Siemens-affaire hoeft verantwoording af te leggen. Naast Tasos Mantelis worden nu alleen de voormalige top van het staatstelefoonbedrijf OTE vervolgd en mensen die betrokken waren bij de organisatie van de Olympische Spelen ;in 2004 (waarvoor Siemens beveiligingssystemen leverde). Verder zijn ook directieleden van Siemens-Griekenland voor de rechter gedaagd. De processen zijn vooralsnog uitgelopen op een farce. Voormalig Siemens-topman in Griekenland Michael Christoforakos dreigde de namen van twaalf ministers van beide grote partijen openbaar te maken die geld hadden aangenomen. Hij werd niet veel later op borgtocht vrijgelaten en verdween onmiddellijk naar Duitsland. Daar werd hij op verzoek van de Grieken opgepakt. Maar het liep met een sisser af: Christoforakos werd niet vervolgd omdat de feiten waaraan hij zich schuldig zou hebben gemaakt zijn verjaard. Hij won vervolgens de zaak tegen zijn uitzetting naar Griekenland. Sindsdien is Christoforakos een stuk zwijgzamer geworden. Hoe moet het nu verder? De Griekse regering wil Siemens wegens het aanzetten tot corruptie een boete opleggen van 220 miljoen euro. Siemens gaat niet akkoord en het bedrijf heeft een ijzersterke troef in handen: de metro van Athene moet worden afgebouwd, en daarvoor moet het veiligheidssysteem van Siemens worden geïnstalleerd. Thyssen Krupp, het moederbedrijf van de werf waar de onderzeeërs worden gebouwd, liet in oktober weten de samenwerking met Ferrostaal zo snel mogelijk te beëindigen. De Amerikaanse autoriteiten doen nog steeds onderzoek in de Siemens-zaak, meldde Der Spiegel. Wellicht gaan ze proberen voormalig topman Heinrich von Pierer van het bedrijf te vervolgen. De organisatie Transparancy International publiceerde afgelopen week haar jaarlijkse corruptie-index. Griekenland komt er niet goed af. Het land zakte van de achtenzeventigste naar de tachtigste plaats. &#8216;Een van de redenen voor de schuldencrisis in de eurozone is gebrek aan slagvaardigheid bij de autoriteiten als het gaat om het aanpakken van corruptie en belastingontduiking,&#8217; liet de organisatie weten in een persverklaring. Het is nu afwachten of aanklager Grigoris Peponis en zijn mensen, gesteund door de nieuwe regering van premier Papadimos, er in slagen Griekenland in 2012 te laten stijgen op de corruptie-index.

Gerelateerd