Carel Peeters over een tentoonstelling in Leiden waar te zien is hoe expressionisten en constructivisten zich een nieuwe mens en een nieuwe wereld voorstelden.

De argeloze bezoeker van de tentoonstelling Utopia 1900-1940. Visies op een Nieuwe Wereld in De Lakenhal in Leiden wordt flink door elkaar geschud. Hij moet constant switchen tussen emotie en coolness, tussen individualisme en collectivisme, tussen gevoelens en machines, tussen directe expressie en afstandelijke berekening.

Er komt dan ook een moment waarop de vraag opduikt wat het expressionisme en het constructivisme – want daar gaat de tentoonstelling over – hier bij elkaar doen. Noemenswaardige kruisbestuiving heeft zich niet voorgedaan, persoonlijke contacten tussen de kunstenaars zijn er nauwelijks geweest.

Twee meer uiteenlopende stijlen zijn nauwelijks voor te stellen. Toen de expressionistische vrienden Emil Nolde, Max Pechstein, Ernst Ludwig Kirchner en Karl Schmidt-Rottluff zich in 1905 in Dresden...