<div class="wpg-element lead-bold">
<p>Wie een geschiedenis van het korte lontje zou willen schrijven, komt onvermijdelijk een aantal Romeinse keizers tegen (Caligula, Heliogabalus). Daarna stuit hij in het begin van de zestiende eeuw zonder twijfel ook op Henry VIII, de renaissancevorst die met een vingerknip dienaren, vrouwen en mannen om zeep liet helpen. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Napoleon was ook zo’n opgewonden standje. Alle geestelijke stromingen in Duitsland ontwikkelden hun eigen Napoleon-haat, schrijft Rüdiger Safranski in Romantiek, zijn fraaie geschiedenis van deze stroming die nu in het Nederlands is verschenen. ‘Demp de Rijn maar met hun lijken,’ riep Heinrich von Kleist over de soldaten van Napoleon. Maar in Napoleon had Kleist wel iemand aan wie hij zich kon spiegelen als het ging om het korte lontje. Niet alleen kon Kleist ‘een gevaarlijke romanticus’ zijn met zijn extreme gevoelens en absolutistische wil, hij beschreef met de hoofdpersoon van zijn novelle Michael Kohlhaas ook het prototype van iemand die zijn woede tot het uiterste uitleeft.</p>
<p>Wanneer de paardenhandelaar Michael Kohlhaas op een dag met een stel paarden op weg is naar de stad om ze te verkopen, stuit hij op een wegversperring. Waar hij anders altijd gewoon door kon lopen moet hij nu tol betalen. Dat is nieuw voor Kohlhaas. Hij krijgt te horen dat de nieuwe slotheer dit ingesteld heeft. Kohlhaas denkt er niet aan te betalen en moet zijn paarden als pand achterlaten. Die worden daarna in de stallen van de slotheer ernstig verwaarloosd. Wanneer Kohlhaas dat ter ore komt, maakt zich langzaam een koude woede van hem meester. Hij besluit de eigendommen van de slotheer rücksichtlos te brandschatten, maar kan daarna niet meer stoppen. Hij verandert van een solide paardenhandelaar in een wraakzuchtige furie die pas ophoudt wanneer hij volledig is uitgeraasd en hele dorpen in de as heeft gelegd.</p>
<p>De woedende kamikaze van Michael Kohl­haas (die in deze weken onvermijdelijk aan een andere kamikaze doet denken) wordt door Kleist met bedwelmende vaart beschreven, zoals valt te zien in de nieuwe vertaling die Ria van Hen­gel van Kleists Verza­meld Pro­za maakte voor Athe­naeum. Met Kleist word je geconfronteerd met een superieure stilist met een groteske, enigszins grondeloze en apodictische fantasie. Je vraagt je af of de daarin optredende vernietigingsfantasieën niet Kleists eigen reële verlangens vertolken. In ieder geval schrijft Safran­ski dat Kleist er ‘een merkwaardig plezier’ in had: ‘geen negentiende-eeuwse schrijver heeft de daad van het doden zo genotvol nauwgezet beschreven als Kleist’. Zijn toneelstuk Die Hermann­sschlacht ‘is één hartstochtelijke verheerlijking van de totale vernietigingsoorlog’.</p>
<p>In een paar pagina’s schetst Safranski een beklemmend beeld van de maar net dertigjarige Kleist: van zijn moordfantasieën die werden opgewekt zodra hij in zijn verlangen naar intensiteit werd gedwarsboomd; van zijn panische angst voor de leegte (horror vacui), waardoor hij alleen leefde wanneer hij zich met al zijn krachten kon inspannen; van zijn snelle praten waarvan de intensiteit moest voorkomen dat hij ging stotteren. Zijn verloofde Wilhelmine von Zenge mocht nergens blij mee zijn als het niet hem betrof.</p>
<p>Kleist was een klassieke dwarskop die weigerde rationele verklaringen te geven voor zijn haatgevoelens – die zouden daardoor afgezwakt en minder ‘zuiver’ worden. In het Verzameld Proza komt een tekst voor over de ‘Wet van de tegenspraak’. Wanneer je kinderen deugden voorhoudt worden ze ondeugend, wanneer je ze lesgeeft in religiebespotting, koppigheid, schamperheid, hielenlikkerij, roekeloosheid en spilzucht zullen ze precies het omgekeerde in de praktijk brengen. Daarom kunnen kinderen beter naar een Ondeugdenschool waar ze deugd door ondeugd leren. Kleist maakte van zijn leven een ondeugdrijke kamikazeactie, maar wel goed geschreven. Hij probeerde vrienden over te halen om zich samen met hem van het leven te beroven. Alleen Henriette Vogel stemde in 1811 toe. </p>
</p></div>
<p> </p>


Dwarse razernij