Klaas Dijkhoff, eerlijke inkomstenverdeling is meer dan een linkse hobby

VVD-congressen beginnen doorgaans al op vrijdagavond: dan kunnen de leden meteen aan de borrel. Waar andere partijen op zaterdagochtend beginnen met koffie, gevolgd door langdurige vergaderingen en reeksen insprekers bij de interruptiemicrofoon, hoor je de liberalen op vrijdagmiddag bij binnenkomst al roepen: ‘Waar is de bar?’ Zo ging het afgelopen weekeinde ook weer, toen de VVD bijeenkwam op de ‘sportieve congreslocatie’ Papendal – VVD’ers en sport: dat gaat goed samen. Hoofdnummer op vrijdagavond was de speech van fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, de rijzende ster van de VVD, die genoemd wordt als opvolger van Mark Rutte.

De joviale Brabander deed precies wat van hem werd verwacht: hij hield een ontspannen peptalk over hoe lekker de VVD bezig was, stak de hardwerkende Nederlander – deze keer ‘goed volk’ genaamd – een hart onder de riem, en deelde en passant een trap uit aan mensen met een uitkering: de bijstand kon best omlaag. Alleen bijstandsgerechtigden die een opleiding volgen, die solliciteren of ‘iets nuttigs doen voor de medemens’ verdienen volgens de VVD-fractieleider nog een aanvulling van de uitkering tot het huidige niveau. Dat alles in het kader van de ‘wederkerigheid’. De VVD’ers in de zaal vonden het prachtig: applaus voor Klaas.

Het is stoere taal ten koste van mensen zonder verweer, terwijl in de praktijk de verschillen tussen arm en rijk alleen maar groeien.

Luie uitkeringstrekkers

De aanval op de bijstand staat in een lange VVD-traditie: sinds Hans Wiegel, VVD-leider in de jaren zeventig en tachtig, roepen VVD’ers al dat die luie uitkeringstrekkers maar eens aan het werk moeten worden gezet.

Maar de uithaal van Dijkhoff klonk deze keer extra wrang, al was het maar omdat de bijstand de afgelopen jaren al volledig is uitgekleed: de uitkeringen zíjn al teruggebracht naar een mager minimum, bijstandstrekkers wórden al achtervolgd door sollicitatieplicht en dreigende kortingen, de kostwinners-AOW op 65-jarige leeftijd ís al wegbezuinigd, huisvrouwen die jarenlang mantelzorger zijn geweest (lees:‘iets nuttigs doen voor de medemens’) kúnnen al fluiten naar aanvulling als ze niet op sollicitatietraining gaan.

Intussen is het aantal mensen met problematische schulden in Nederland de afgelopen jaren dramatisch gestegen, zoals onder andere bleek uit onderzoek van Jesse Frederik van de Correspondent. Dat besef is inmiddels ook bij het kabinet doorgedrongen. In dezelfde week dat Dijkhoff zijn speech voor het VVD-congres aan het voorbereiden was, inclusief zijn sneer naar de bijstandstrekkers, kondigde zijn partijgenote Tamara van Ark als staatssecretaris van Sociale Zaken een ‘brede schuldenaanpak’ aan: incassokosten moeten worden verlaagd, bij beslag op een bankrekening moeten mensen genoeg geld overhouden om van te leven en er moet meer gedaan worden aan ‘preventie’. Dat gaat lekker, als Dijkhoff zijn zin krijgt en de bijstandsuitkeringen verder worden verlaagd. Dat de VVD-fractievoorzitter nog helemaal niet had nagedacht over de consequenties van zijn oproep bleek ook toen hij maandag in Pauw moest bekennen nog geen idee te hebben over de uitwerking van zijn losse flodder.

Waardigheid als basis voor sociale politiek

Dijkhoff zou er goed aan doen het boek Grip. In gesprek over de staat van ons land van Ron Meyer te lezen dat deze week verschijnt. Daarin laat de SP-voorzitter mede op grond van gesprekken met honderd ‘maatschappelijke leiders’ – van publicisten als Bas Heijne en Paul Scheffer tot SCP-directeur Kim Putters en oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm – zien dat veel mensen in Nederland de greep op hun leven zijn kwijtgeraakt.

Eén van de oorzaken: het marktdenken dat de afgelopen decennia op vele niveaus om zich heen heeft gegrepen, waardoor burgers op zichzelf zijn teruggeworpen en de sociale samenhang is geërodeerd.

Veelzeggend is het gesprek van Ron Meyer met Ken Loach, de Britse cineast die in een reeks films de sociale ontwrichting in beeld bracht die het thatcherisme in Engeland heeft veroorzaakt. Loach pleit niet alleen voor een eerlijker inkomensverdeling, maar ook voor het erkennen van waardigheid als basis voor sociale politiek. Dat is heel wat anders dan de bijstand verlagen in naam van de ‘wederkerigheid’ waar Dijkhoff goede sier mee probeerde te maken op het congres: stoere taal ten koste van mensen zonder verweer, terwijl in de praktijk de verschillen tussen arm en rijk alleen maar groeien. Op den duur is dat ook voor de VVD een doodlopend spoor.

Veelzeggend was een onderzoekje van Maurice de Hond eerder deze week waaruit bleek dat vooral VVD-kiezers er de afgelopen tijd naar eigen zeggen in koopkracht op vooruit zijn gegaan, terwijl juist de kiezers van de PVV en Forum voor Democratie, de grote electorale concurrenten, hun koopkracht zagen dálen. Dat uit zich in onbehagen over de cultuur en de immigratie, maar aan de basis ligt het gebrek aan waardering dat ook door rechtse kiezers wordt gevoeld. Een eerlijke inkomensverdeling, kortom, is meer dan een linkse hobby. Na de borrel komt de kater, maar bij de VVD hebben ze dat nog niet door.