<div class="wpg-element paragraph">
<p>Hoe een bejaarde Amerikaanse academicus en een Servische denktank de opstand in Egypte inspireerden. </p>
<p>Het was een schitterend beeld. Duizenden Egyptische betogers die tussen het demonstreren door collectief door de knieën gingen en zich overgaven aan het middaggebed. Een gewijde stilte verdreef voor even het oproerlawaai. Heel Caïro leek zich richting de Ka&#8217;aba te wenden, om kort daarna weer verder te gaan met de dagelijkse bezigheden, zoals het ontwijken van kogels en het smeren van anti-traangas-azijn onder de oogleden. De boodschap was krachtig: de Egyptische demonstranten geloofden in de overwinning en geen tank zou die overtuiging in de weg staan.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Maar nieuw was het niet. Samen met onder andere &#8216;de hongerstaking&#8217; en &#8216;het dramatiseren van een begrafenisceremonie&#8217; staat de zogenaamde &#8216;pray in&#8217; op de lijst &#8216;198 methoden van geweldloze actie&#8217;, die onder de demonstranten van het Egyptische verzet circuleerde. De lijst met beproefde middelen om een dictatoriaal regime in verlegenheid te brengen, is geschreven door de Amerikaanse politicoloog Gene Sharp (83) uit Boston.</p>
<p>Sharp bestudeerde jarenlang revoluties en burgerrechtenbewegingen. Uit zijn onderzoek naar onder meer Gandhi en de Nederlandse strijd tegen de Spaanse overheersing, formuleerde hij zijn theorie van de geweldloze revolutie als dé manier om autoritaire regimes te verdrijven. Sharps centrale idee is dat dictators nooit zo machtig zijn als ze zich voordoen en dat de burger altijd sterker is dan hijzelf denkt. Het omverwerpen van een regime vereist zorgvuldige planning en de enige manier waarop het volk kan winnen, is met geweldloze strategieën. Als je een dictator bestrijdt met geweld, schrijft Sharp, dan bestrijd je hem met zijn sterkste wapen. Geweldloze wapens, samengevat in de 198 historisch bewezen methoden, zijn het krachtige alternatief. En ja, zo&#8217;n geweldloze houding brengt risico&#8217;s met zich mee, maar, zegt hij, uiteindelijk valt elke dictator als de verzetsbeweging een kritische massa bereikt die weigert nog langer te gehoorzamen.</p>
<p>Autoritaire regimes hebben het vanzelfsprekend niet zo op de bejaarde theoreticus. Volgens een uitgelekte WikiLeaks-cable zien Birmese ambtenaren hem als een van de initiators van demonstraties tegen het bewind. In 2007 noemde de Venezolaanse president Hugo Chavez Sharp een gevaar voor de nationale veiligheid. Na het Iraanse oproer in 2009 werden de demonstranten aangeklaagd voor het gebruiken van meer dan honderd van zijn 198 methoden; in een Iraanse staatsfilm wordt hij &#8216;een van de CIA-agenten&#8217; genoemd die het land willen infiltreren. Vietnamese autoriteiten hebben vorig jaar verschillende oppositieleden opgepakt omdat die zijn werk hadden vertaald en verspreid. In Rus-land zijn twee winkels die zijn boeken verkochten in brand gestoken.<br />In de paar interviews die hij heeft gegeven, is Sharp de bescheidenheid zelve. Maar zijn in meer dan dertig talen vertaalde boek From Dictatorship to Democracy is een ondergrondse bestseller en bekende oppositieleiders &#8211; zoals Magodonga Mahlangu in Zimbabwe, Oleg Kozlovsky in Rusland en Yon Goicoechea in Venezuela &#8211; verklaren openlijk te zijn beïnvloed door Sharps ideeën.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
<p>&#8211; Elke dictatuur valt als de verzetsbeweging een kritische massa bereikt</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Misschien wel het bekendste voorbeeld van zijn invloed is Otpor!, de Servische studentenprotestbeweging tegen het bewind van Milosevic. Voordat de leiders in aanraking kwamen met Sharps werk was Otpor! al een factor van belang in Servië, met twintigduizend actieve leden en een grote populariteit onder de bevolking. Hun logo van de gebalde zwarte vuist op de witte vlag was een herkenbaar symbool. Een voormalige leerling van Sharp leerde Otpor! een van Sharps belangrijkste lessen, die essentieel bleek te zijn voor hun succes: een regime blijft op zijn plaats zolang het volk en de instituties volgzaam blijven. Het doel van een verzetsbeweging moet zijn de pijlers waar de macht op steunt te veroveren. Allianties sluiten, goodwill kweken (zie het leger van Mubarak in Egypte). Otpor! kreeg eerst de steun van het volk, toen van de politie en nadat de geheime dienst het bevel van Milosevic om op demonstranten te schieten weigerde, viel de laatste pijler onder het bewind vandaan.</p>
<p>De Servische revolutionairen besloten in 2000 hun expertise te exporteren en richtten in Belgrado CANVAS op (Centre for Applied NonViolent Action &#038; Strategies), dat cursussen &#8216;geweldloze revolutie&#8217; geeft, gebaseerd op de ervaringen van Otpor! en de theorieën van Sharp. CANVAS heeft volgens eigen zeggen met activisten uit meer dan vijftig landen gewerkt: Syrië, Birma, Malediven, Libanon, Palestina, Nigeria. In 2003 werd in Georgië Eduard Shevardnadze verdreven tijdens de Rozenrevolutie. In 2005 vond de Oranjerevolutie plaats in de Oekraïne. Beide werden georganiseerd door leerlingen van CANVAS.</p>
<p>In 2009 ging de twintigjarige Egyptenaar Mohamed Adel in de leer bij CANVAS. Adel was een van de oprichters van de Egyptische 6 April Beweging. &#8216;Ik ben getraind om vreedzame demonstraties te houden, hoe geweld te vermijden, hoe om te gaan met geweld van de veiligheidsdiensten en hoe ons te organiseren om mensen de straat op te krijgen,&#8217; vertelde hij aan Al Jazeera. Volgens onderzoeksbureau STRATFOR was de 6 April Beweging de drijvende kracht achter de revolutie in Egypte. &#8216;Het gedraagt zich zoals de Servische geweldloze revolutionaire groep Otpor!,&#8217; schrijft STRATFOR in een rapport. &#8216;Het gebruikt zelfs een nagenoeg identiek logo, een gebalde zwarte vuist.&#8217;</p>
</p></div>
<div class="figure--left">
<figure id="post-71265 media-71265" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2011/03/cd71c7c9-0783-4f99-a8f2-14a9534fc78f_RTXXQ6X_1521.jpg" alt="Samen bidden, een krachtig wapen" /><figcaption>Samen bidden, een krachtig wapen</figcaption></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Er zijn meer aanwijzingen dat het gedachtegoed van Sharp en CANVAS van invloed waren in Egypte: zo zette de Moslimbroederschap een Arabische vertaling van From Dictatorship to Democracy op haar site. Ruaridh Arrow, regisseur van een documentaire over Sharp, schrijft op de BBC-site dat hij op het Tahrirplein verschillende demonstranten tegenkwam die teksten van Sharp in het bezit hadden. De bekende Egyptische activiste Dalia Ziada volgde een paar jaar geleden een workshop in Caïro, georganiseerd door het ICNC (The International Center On Nonviolent Conflict), een organisatie die is opgericht door een leerling van Sharp. Dezelfde Ziada vertelde The New York Times dat óók Tunesische activisten workshops hadden gevolgd. Ahmed Maher, een andere oprichter van de 6 April Beweging, vertelde de krant dat er intensief contact was tussen de organisatoren van de demonstraties in de twee buurlanden.</p>
<p>Sinds er twee weken geleden een profiel van Sharp in The New York Times verscheen, duikt hij veelvuldig op als dé denker achter zo ongeveer elke revolutie in de Arabische wereld. Dat gaat wat ver. Er gebeurt iets onverwachts en er wordt gezocht naar een eendimensionale, liefst exotische verklaring, zoals sociale media (Facebook, Twitter), of een bejaarde denker met een wandelstok. De Libanese politicoloog As&#8217;ad AbuKhalil zegt enigszins terecht in The New York Times dat het Westen, in een koloniale poging de rol van de Egyptische bevolking te bagatelliseren, op zoek is naar een &#8216;Lawrence of Arabia&#8217;. &#8216;Dit is een Egyptische revolutie,&#8217; zegt een Egyptische demonstrant over de invloed van Sharp tegen de BBC, &#8216;de Amerikanen vertellen ons niet wat we moeten doen!&#8217;<br />Ook dat is een les van Sharp.</p>
</p></div>


Gerelateerd