Achtergrond / De strijd om Endstra’s erfenis

‘Dom’, ‘achterbaks’ en ‘geldbelust’ hebben ze elkaar genoemd. Maar ach, dat komt in de beste families voor. Toch was het kort geding van 9 januari 2008 in de Amsterdamse rechtbank geen doorsneezitting. Tegenover elkaar stonden de vertegenwoordigers van bloedverwanten die tot op de dag van vandaag twisten over een wel heel bijzondere nalatenschap: die van vader Willem Endstra.

Het zijn vijf kinderen van drie moeders. Ze heten Alexander, Ralf, Maxime, Eva en Willem Boy. Allen maken ze sinds 17 mei 2004 – de dag dat Endstra werd vermoord – aanspraak op twintig procent uit diens ‘besmette’ erfenis. Hoeveel dat is, willen de partijen niet zeggen, maar het zou volgens betrokkenen gaan om een bedrag tussen de veertig en honderd miljoen euro. Kort na de dood van de omstreden vastgoedhandelaar kwamen de nazaten samen en spraken af om het onderling netjes te regelen. ‘Transparant, open en zonder haast’ zouden ze vaders bezit verdelen.

Dat is niet gelukt. Acht jaar verder is het Endstra-imperium nog steeds niet ontvlochten en is een leger juristen bezig om de geclaimde miljoenen voor hun cliënten veilig te stellen. Dan gaat het niet alleen om de kinderen: ook tante Trix, tante Astrid en oom Haico kijken aandachtig mee. De twee zussen en broer van Willem Endstra zijn mede-eigenaren van het familiebedrijf en goed voor ieder vijfentwintig procent van de aandelen.

Jarenlang hadden ze de bedrijfsvoering overgelaten aan hun broer. Willem had hen rijk gemaakt, ze hadden er goed van geleefd. Maar na de gewelddadige dood van Endstra ging de doos van Pandora open. De pater familias had een kerstboom van vennootschappen achtergelaten die veelvuldig en ogenschijnlijk willekeurig werden ingezet. Sommige waren goed gevuld, andere leeg of vol compensabele verliezen, verweven in een structuur die alleen de bedenker kon doorgronden. ‘Stille Willem’ had spreekwoordelijk en soms letterlijk zaken gedaan op de achterkant van een sigarendoosje.

Daarnaast bleek al snel dat Endstra, die bij leven claimde een vastgoedportefeuille te bezitten van vijfhonderd miljoen euro, op grote schaal zaken had gedaan met de onderwereld. Vervolgens was hij met diezelfde figuren in het ongerede geraakt en door hen afgeperst. Ondertussen had de zakenman met allerlei fiscale en financiële trucs het ene gat met het andere proberen te vullen om aan de dwingende verplichtingen te kunnen voldoen. Zelfs de betrokken boekhouders en fiscalisten hadden geen overzicht.

Slechte moeder

Die puzzel dienden de nabestaanden op te lossen. Haico Endstra, die nog het meest betrokken was geweest bij de dagelijkse gang van zaken, stapte naar voren als opvolger. Hij vertegenwoordigde vanaf mei 2004 het Endstra-concern tegenover de buitenwereld: de banken, de Belastingdienst, de voormalige zakenpartners van z’n broer, diens ex-vriendinnen en, tot Haico’s grote schrik, de toch onverwachte contacten uit het criminele milieu. Of zoals een betrokkene het wat spottend zegt: ‘Haico mocht aan de stuurknuppel trekken van een neerstortend vliegtuig.’

Bij de afhandeling van ieders erfrechten verscheen het eerste craquelé in het Endstra-bastion. Anita Schuts, moeder van Endstra’s dochter Eva, wilde haar dochter laten uitkopen en kwam daardoor lijnrecht tegenover de andere erfgenamen te staan. De familie sprak schande van ‘de weduwe Endstra’ en schilderde haar af als een geldbeluste, weinig intelligente, slechte moeder die de belangen van haar dochter verkwanselde. Zij probeerden die zwaarbewolkte woensdag in 2008 bij de Amsterdamse rechter de verkoop van Eva’s aandeel tegen te houden. Met succes. De rechtbank draaide de deal terug en stelde een speciale curator aan voor de Endstra-dochter.

Ook bij de aandeelhouders in het familiebedrijf was het onderlinge vertrouwen tanende. Met name Trix Endstra had grote moeite met de wijze waarop haar broer Haico het bedrijf leidde. Onder zijn leiding zag ze de waarde van haar belang verkruimelen, terwijl er klaarblijkelijk toch miljoenen in het verschiet lagen voor de kinderen van haar vermoorde broer Willem. Op zeker moment kreeg ze zelfs geen ‘management fee’ meer uit de bedrijfsvoering. ‘Ze had het gevoel: ben ik de enige die moet bloeden?’ zegt een betrokken jurist. Trix liet zelfs tijdelijk beslag leggen op het vastgoed uit een grote transactie die Haico vorig jaar deed en waarbij een grote portefeuille panden in het chique Amsterdam-Zuid werd verkocht (zie kader).

Crimineel besmet

Ondanks al dit wantrouwen en gekrakeel is er volgens de verschillende partijen op dit moment een wapenstilstand die moet leiden tot een oplossing waarin iedereen zich kan vinden. Dat althans zeggen betrokkenen als Hans Koets, advocaat voor het Endstra-concern. ‘We hopen tot een afronding te komen.’

Het zou een eerste stapje zijn in de afwikkeling van de razend ingewikkelde erfenis. Maar eerst moet er nog een andere grote hobbel worden genomen. De nalatenschap heeft inmiddels het predicaat ‘crimineel’ opgespeld gekregen, ook van het Openbaar Ministerie. In de periode na de dood van Endstra was het OM vooral druk bezig geweest diens afpersers voor de rechter te brengen. Het leidde tot een succesvolle vervolging van Willem Holleeder, alsook tot de veroordeling in eerste aanleg van diens facilitator Jan-Dirk Paarlberg, die de afgeperste miljoenen in beheer zou hebben gehad.

In die strafzaken werd volop gespeculeerd over het criminele gehalte van Endstra’s imperium. Vooral Holleeder liet tegenover de rechter geen moment voorbijgaan om te benadrukken dat Endstra grote bedragen had aangenomen van de onderwereld. Die miljoenen zou de vastgoedman hebben belegd in panden, maar ook grotendeels hebben weggesluisd naar buitenlandse bankrekeningen, om vooral zichzelf en zijn familie te verrijken. Holleeder en andere getuigen bevestigden het etiket dat Endstra eerder had opgespeld gekregen: de bank van de onderwereld. En het waren niet alleen dergelijke verhalen; in de onderzoeksdossiers zat ook volop papieren bewijs dat lieden van dubieus allooi hadden geïnvesteerd in de ondernemingen van de Endstra’s.

Toch bleef het van overheidswege lang stil rond de nagelaten miljoenen. ‘De Nederlandse staat laat de familie met rust,’ meldden betrokkenen meermaals. ‘Tenminste zolang die strafzaken nog lopen.’ Met die rust lijkt het echter al een tijdje gedaan. Sinds 2007, drie jaar na de dood van Willem Endstra, onderhandelen de nabestaanden en hun raadgevers met het Bureau Ontnemingen Openbaar Ministerie (BOOM). Daarbij zou de Endstra’s recentelijk een schikking zijn aangeboden waarmee ze vermoedelijk akkoord gaan. ‘Een aanzienlijk percentage moet naar de overheid,’ zegt een betrokkene. Het gaat volgens deze bron om ‘meer dan zeventig procent’ van het familievermogen.

Dat is een fikse eis. Maar de staat moet wel. Sinds 5 september 2006 is ook de erfenis van een crimineel besmet. Op die dag bepaalde de Hoge Raad dat wie weet of had kunnen weten dat het geërfde vermogen uit misdrijf afkomstig is, dat ‘onverwijld’ moet melden bij justitie. Anders kan de erfgenaam worden vervolgd voor witwassen. En dat Willem Endstra willens en wetens geld heeft aangepakt van aantoonbare drugscriminelen lijkt geen punt van discussie: hij was een witwasser.

Dus al zou de overheid oorspronkelijk van plan zijn geweest om de Endstra’s met rust te laten, inmiddels lijkt dat onmogelijk. Een schikking tussen de overheid en de familie is een voor de hand liggende oplossing. Dat voorkomt een officiële ontnemingsprocedure, waar niemand op zit te wachten. Op welk percentage de overheid aast, wil geen van de partijen zeggen. Maar zowel BOOM als de Endstra’s beamen dat er naar een modus vivendi wordt gezocht. ‘Het is een duivelse dans,’ zegt advocaat Hans Koets. ‘Het zal voor de overheid ongekend moeilijk zijn om te bewijzen dat het gaat om crimineel geld. Aan de andere kant zitten wij niet verlegen om een jarenlange procedure. Dan ligt op alle bezittingen beslag en volgen peperdure rechtszaken. Dat overleeft het concern niet. Zelfs als we dat winnen is het een geval van: operatie geslaagd, patiënt overleden.’

Afgeluisterde gesprekken

Het potje stratego over het Endstra-legaat is de afgelopen vijf jaar in de luwte gespeeld. Niemand had belang bij al te veel publiciteit. Het gaat om een niet alleen besmette maar ook heel besmettelijke nalatenschap. Partijen moeten zaken doen in een markt waar niemand met het merk ‘Endstra’ wil worden geassocieerd.

Desondanks lekten bij tijd en wijle nieuwtjes uit over de schermutselingen. Van recente datum is een artikel in De Telegraaf, dat meldde hoe Haico Endstra geruime tijd zou zijn afgeluisterd. ‘De politie vermoedt dat het gaat om een illegale actie van criminelen, die willen achterhalen waar de miljoenenerfenis van Endstra naartoe is gesluisd,’ schreef de krant op 8 maart. ‘Volgens de aangifte die Haico Endstra zeer recent bij de Amsterdamse politie heeft gedaan, zijn gesprekken in zijn kantoor tussen hem en zijn financiële adviseurs heimelijk opgenomen. Ook zakelijke besprekingen met bankiers, notarissen en advocaten over financiële transacties zijn afgeluisterd.

Het Endstra-kamp hoorde van de afluisterpraktijken toen ze ermee werd geconfronteerd door medewerkers van het zakenblad Quote. Dat kondigde eerder aan deze week met een onthullend verhaal te komen over Haico. Het blad beweert dat het tapes heeft aangeboden gekregen met daarop de afgeluisterde gesprekken. De prijs voor de illegale waar lag volgens bronnen rond de vastgoedfamilie ‘tussen de twee en drie ton’. Quote weigerde het aanbod, maar kreeg naar eigen zeggen wel enkele fragmenten te horen.

Omgebouwde airbagruimte

Zelf heeft de jongere broer van Willem Endstra tot op heden het blazoen redelijk schoon kunnen houden. Voor bloedverwanten, vrienden en kennissen is Haico toch jarenlang vooral het zondagskind van de familie geweest. Hij is een verwoed zeiler (Haico stak de Atlantische Oceaan meerdere keren over) en bemoeide zich slechts zijdelings met de vastgoedbusiness.

‘Haico sprong veel liever in z’n blote kont in de Stille Zuidzee,’ vatte Willem Endstra zelf ooit snedig het karakter van z’n broertje samen. De betrokkenheid van Haico bij duistere praktijken mag volgens het kamp Endstra onzin zijn, en de broer-van lijkt zich te verschuilen achter zelfverkozen onwetendheid, toch heeft Haico de schijn op sommige punten tegen. Uit documenten en verklaringen blijkt dat hij wel degelijk een rol van belang heeft gespeeld in dubieuze zaken. Zijn naam duikt op in transacties met onduidelijke buitenlandse vennootschappen in exotische oorden, soms aantoonbaar met criminelen. Ook wordt hij gezien als de geldkoerier van de familie, iemand die op verzoek van Willem Endstra grote cashbedragen van A naar B reed. Haico heeft het zelf toegegeven. In een verhoor met de politie op 6 februari 2006 vertelt hij hoe hij negenhonderdduizend euro cash ophaalde uit Zürich, voor een vastgoeddeal met zwart geld. ‘Getuige Endstra verklaart dat hij dit geld in de omgebouwde airbagruimte van de BMW heeft gestopt en vervolgens via Duitsland terug naar Nederland is gereden,’ schrijven de verbalisanten droog op.

In een later verhoor zegt Haico over andere transacties: ‘Ik heb denk ik twee keer geld opgehaald in Liechtenstein. Dat waren niet zulke grote bedragen en deze heb ik niet in het airbagcompartiment vervoerd.’ Als de financiële recherche de handel en wandel van de Endstra’s verder tegen het licht houdt, duikt Haico samen met zijn broer Willem ook op als gevolmachtigde voor een rekening bij de Liechtensteinse Advisa Treuhand Anstalt. Een van de bankmedewerkers zegt Haico al vijftien jaar te kennen en vertelt onder meer over een cashopname van zevenhonderdduizend euro door de jongere van de twee broers. Volgens de bankemployee gebeurde dat ‘één à twee keer per jaar’. Het gaat om een bankrekening die onder meer is gebruikt om grote cashbedragen zwart te betalen aan Nederlandse zakenrelaties van Willem Endstra.

Het eekhoorntje

Dat is toch heel wat anders dan een onschuldig zeiltripje. En het zijn geen toevallige faux pas. Althans, dat beweert de grootste tegenstander van de Endstra-familie, Willem Holleeder. Tijdens zijn strafzaak zei Holleeder dat de Endstra’s het geld van criminelen niet investeerden maar voor zichzelf hielden. ‘Wim gaf het aan het eekhoorntje. Die stapelde het op, die verborg het. Nu wilt u natuurlijk graag weten wie dat is… Haico Endstra. Die heeft het geld nog steeds.’

Het OM: ‘U zegt dat hij nog beschikt over de miljoenen van Klepper en Mieremet?’

Holleeder: ‘Ja, maar daar wisten Trix en Wims vader dus niets van.’

Het OM: ‘Waarom Haico wel?’

Holleeder: ‘Haico is deelgenoot. Wim vertelde alles.’

Zo schetste ‘s lands bekendste crimineel de gang van zaken. Hard bewijsmateriaal leverde hij er echter niet bij. Dat valt ook de officier van justitie op. ‘U belast hem wel, maar concreet wordt u nooit. Welke bron heeft u?’

Holleeder, geïrriteerd: ‘Haico weet het… klaar! Ik had niet de indruk dat dat geld in bedrijven is gegaan. Als er wat naar het bedrijf is gegaan dan naar het buitenland.’

Het OM: ‘Weet u waar?’Holleeder: ‘Nee, dat zeg ik niet. Maar ik heb ze wel zien slepen, ja. […] ik zit hier alleen voor mijn eigen verdediging. Ik zou mensen kunnen belasten, dat doe ik alleen niet, vraag me niet steeds om namen. Waar denkt u dat dat geld dan is? In putten?’

De rechter: ‘Waarom is Haico het eekhoorntje?’Holleeder: ‘Endstra zei altijd, als er wat gebeurt moet je bij Haico zijn. Haico ken overal bij.’

John is geweest

Holleeders verhaal dat Haico Endstra ‘op het geld zit’ is ook bij meerdere ‘schuldeisers’ uit het milieu een hardnekkige overtuiging. Vrij Nederland sprak enkelen van hen. Ze willen niet met naam worden genoemd, maar beweren nog tonnen of miljoenen te goed te hebben van de Endstra’s. ‘Het kan in cash, het kan in stenen, maar ergens moet dat geld terugkomen,’ zegt een van hen. ‘Hij (Haico, red.) komt er niet zomaar mee weg.’ Toch is deze crediteur, net als anderen, niet van plan om aan te dringen bij de Endstra’s. ‘Daar blijf ik verre van. Justitie zit er nu bovenop.’

Het is nog maar de vraag of Haico Endstra onder de indruk zou raken van rigoureuze incassomethoden. Hij kent inmiddels het klappen van de zweep. Of, zoals de ondernemer het zegt in een afgeluisterd telefoongesprek met zijn neef: ‘Van al die claims zal ook wel de helft gewoon in de vuilnisbak verdwijnen. We moeten ons een beetje stoer en hard opstellen.’ Al snel na Haico’s ‘promotie’ tot baas van het familiebedrijf meldden zich de eerste officieuze crediteuren. Ergens in 2005, een jaar na de dood van de vastgoedhandelaar, staat er iemand voor de beveiligingscamera van het Endstra-concern, op dat moment gevestigd in IJmuiden. ‘Zeg maar tegen Haico dat John er is geweest, John uit België,’ zegt de bezoeker in de lens. Het is de in het Vlaamse Neerpelt woonachtige crimineel Johnny Mieremet. Via zijn vriendin Ria Eelzak was Mieremet aandeelhouder in een vennootschap waarin Willem Endstra veel onroerend goed had gestoken en nu eiste de beroepscrimineel zijn deel op. Een overigens ogenschijnlijk valide eis. Eerder had Endstra op papier al toegezegd om een boete van miljoenen euro’s te betalen, een overeenkomst waarbij Haico overigens als getuige aanwezig was.

In zijn gesprekken met de politie vertelt Haico over de opdringerige Mieremet. Wat ga je doen, willen de rechercheurs van Haico weten. Hij zegt te gaan betalen, om ‘rust te krijgen’. Daarop zegt een van de rechercheurs, heel gevat: ‘Als u geld wilt geven, dan zijn er wellicht nog wel goede doelen.’ Waarop Haico nog een tikje meer bijdehand reageert: ‘Ja, maar het goede doel is ook mij in leven houden, denk ik.’ En Endstra’s kinderen, want toen Haico tijdens het bezoek zijn aarzeling had getoond, was Mieremet daar meteen op ingesprongen door te zeggen dat hij het anders wel bij de erfgenamen ging halen, oftewel de drie zonen en twee dochters van Willem Endstra. De politiemensen vragen of hij geen aangifte wil doen. Haico: ‘Dat durf ik niet. Het is niet verstandig. Misschien kan ik een miljoen uit de zaak halen om ervan af te komen. Dan wil ik daarna ook nog wel wat aan een goed doel geven.’ Op 7 september 2005 heeft Haico opnieuw een afspraak met John Mieremet. De directeur van het vastgoedbedrijf heeft stiekem opnames van het gesprek gemaakt en bespreekt die vijf dagen later met de recherche. Op de opnames is te horen hoe Haico op een zonnige woensdagmiddag aanbelt bij Wildlaan 1 in het Belgische Neerpelt. De lijfwacht van Mieremet doet open.

Haico: ‘Hai. Jullie zitten zeker in de tuin.’

De lijfwacht: ‘Wat zegt u?’

Haico: ‘Jullie zitten zeker in de tuin.’

De lijfwacht: ‘Nee, wij zitten nooit buiten.’

Dan verschijnt Mieremet in de deuropening.

‘Hé Haico, kom binnen jongen. Moet je wat drinken?’

Mieremet laat Haico vervolgens de overeenkomst zien die hij en Willem Endstra twee jaar eerder hadden afgesloten. Daarin staat de schuld van vijf miljoen gulden. Haico beweert echter dat die vordering later is geschrapt in een ontmoeting tussen de Endstra’s en Mieremets advocaat. Dan slaat de toon van de crimineel om. ‘Ik laat me niet slachten door jullie,’ briest Mieremet. ‘Holleeder heb mij al lopen slachten. Ik ben zeer correct naar je broer toe geweest. […] Nu word ik door jou genaaid. Dat maakt me niet uit.’

Daarna wordt er over en weer gehakketakt, waarbij Haico duidelijk op zijn hoede is en voorzichtig formuleert. Mieremet herhaalt steeds dat hij door Endstra is genaaid, en dat Haico hem nu hetzelfde flikt. ‘Je bent net zoals hij. Dus het maakt niets uit. Je betaalt me of je betaalt me niet, Haico.’

Vervolgens wordt de bezoeker door de gastheer uitgelaten. Vlak voordat ze de woning verlaten, strijkt de gangster over de rug en de buik van Haico Endstra, kennelijk op zoek naar opnameapparatuur. Als hij gerustgesteld is, gaat Mieremet echt los. ‘Haico, kanjer, ik schiet je zuster dan wel dood. Doe d’r de groeten. Bel je vader…’

Haico: ‘Ik spreek je volgende week.’

John: ‘Nee, bel je vader. Recht in zijn ogen aankijken. Je zuster, je dochter […] Dag Haico, je hoeft niet meer te komen. Jullie neuken me. […] maar kijk je vader recht in zijn ogen, hè, als het gebeurt. Net als met je broer, hè. Kijk hem recht in zijn ogen. Kijken hoe hij het heb. Heb ie nog meer verdriet.’

Haico: ‘Luister nou even naar me…’

John: ‘Nee, je neukt me. […] Kijk je vader recht in zijn ogen en denk bij je eigen: ik had dit kunnen voorkomen. […] En weet, daarna, dan schiet ik Ralf ook dood. Ook hij gaat dood. En weet je waarom? Omdat Willem mij geneukt heb namelijk. Ik laat me niet meer neuken. Dag Haico, het beste met jullie.’

Zo ze het niet al van plan was, lijkt de politie na de ontmoeting met Haico Endstra op 7 september genoeg reden te hebben John Mieremet te arresteren. Dat gebeurt niet. En een kleine twee maanden later is het niet meer nodig. Op 1 november 2005 wordt de beroepscrimineel geliquideerd in zijn kantoortje in Pattaya, Thailand.

Een goudeerlijke jongen

Dat was een vrij ingrijpend intermezzo voor de troonopvolger van Willem Endstra. En hoewel heftig, is het niet het enige onverwachte verzoek om te betalen. Er komen meer claims. Redelijk en onredelijk, vriendelijk en dreigend. Ronduit stomverbaasd zijn Haico cum suis als een ex-vriendinnetje van de polygame Willem Endstra de rekening van een nieuwe wasmachine opstuurt. Haico, droog: ‘Die hebben we teruggestuurd.’ Maar hij krijgt ook minder onschuldige verzoeken. ‘Een paar imbecielen die schreven: “Ik krijg 180.000 euro want ik heb drie Joegoslaven vermoord in opdracht van je broer.” Dat geef ik dan aan de politie en dan hoor ik een paar dagen later: nou, die meneer zit in de Mesdag-kliniek, maak je geen zorgen.’

Wie komt er verder op bezoek in de winderige haven in IJmuiden, waar Haico in die eerste jaren na de dood van z’n broer uit veiligheidsoverwegingen kantoor houdt? Mensen van wie Haico zegt: ‘Ik ben niet zo gewend om met ze om te gaan.’ Neem bijvoorbeeld de familie P. Vastgoedman Harry P., zijn zoon Sinclair en zijn neef Michel menen alle drie een vordering te hebben op het bedrijf van de Endstra’s. Wie deze P.’s precies zijn en wat hun achtergrond is, of hoe ze met Willem Endstra in contact zijn gekomen, blijft onduidelijk in de getuigenverklaring van Haico. In ieder geval zit Michel in de gevangenis en is Sinclair net vrijgelaten, betoogt de nieuwbakken vastgoeddirecteur begin 2005. En hij krijgt Harry P. regelmatig over de vloer. De Hagenaar zegt één miljoen ‘en wat diamanten’ te goed te hebben, waarbij hij volgens Haico wappert met ‘een vage fax die van ons kantoor gefaxt moest zijn en ondertekend door Willem Endstra’. Haico zegt dat vader P. heeft gedreigd deze vordering door te verkopen aan ‘Albanezen of Armeniërs’.

Dan is er de zoon. Sinclair P. zit in de pillen, weet Haico, en stelt dat hij geld heeft ingebracht ‘bij die jongens uit Breda’. De huidige directeur van het vastgoedbedrijf bedoelt de Juliet-bende, een criminele groepering uit het zuiden die zou hebben geïnvesteerd in Mega Sport, het fitnesscentrum van Endstra, gepacht door de in 2001 vermoorde tweeling Rob en Eric Driesen.

En ten slotte worden de erfgenamen nog geconfronteerd met neef Michel. Die heeft een huis in Spanje dat door Willem Endstra zou zijn gekocht, maar nog niet betaald. Daar is een zogenaamde ‘BVI’ voor gebruikt, een anonimiteit garanderende vennootschap van de Britse Maagdeneilanden. In die rechtspersoon zit door een foutje geen directeur, legt Haico aan de rechercheurs uit ‘en dan kan dat huis vervallen aan de staat’. Klaarblijkelijk heeft zijn broer er wel wat mee te maken gehad, want Haico heeft zich bereid verklaard directeur te worden van de BVI. ‘Dan ben ik ook daar vanaf.’

Met dergelijke onaangename erfstukken wordt Haico in 2005 geconfronteerd (zie ook kader). In zijn prille carrière als eerste man van het familiebedrijf krijgt de zeezeiler de ene na de andere boef over de vloer. Allemaal met een verhaal over hun relatie tot zijn broer. Daarop zegt een van de politiemannen aan wie Haico dit allemaal vertelt: ‘Uw broer heeft wel veel criminele contacten. Hoe kan dat nu?’ Waarop Haico antwoordt met: ‘Mijn broer, ja, u heeft hem niet gekend, maar dat was echt een goudeerlijke jongen.’

Dat is het anker waaraan Haico Endstra zich vasthoudt: zijn broer is in al zijn eerlijkheid ook beduveld door kwaadwillenden. De politiemensen gaan nog even verder. ‘Er zijn van die mensen die zeggen: er is een papieren wereld en er is een andere wereld. Wat je op papier hebt is leuk, maar het gaat om die andere wereld.’

Waarop Haico antwoordt: ‘Ja, Michel P. is van die andere wereld. Hij zou aan mijn broer ook geld hebben gegeven. […] Toen zei Michel: dat is de wereld op papier, voor mij geldt een andere wereld.’

De claims uit die ‘andere wereld’ liggen er nog. Tot op de dag van vandaag wordt Haico als bestuurder van het familiebedrijf lastiggevallen door schuldeisers. Vorig jaar nog arresteerde de politie een opdringerige crediteur, zegt een kennis van de familie. De Endstra’s hebben de overheid nodig, als bescherming tegen de buitenwettelijke incassomethoden van spoken uit het verleden. Maar het is diezelfde staat die op een aanzienlijk deel aast van het crimineel kapitaal dat werd belegd bij de ‘bank van de onderwereld’.

Kwaad bloed

Een van de deals van Haico Endstra die wrevel wekte bij familieleden was de verkoop van de vastgoedportefeuille Nieuwe Zuider Bouw bv. In die vennootschap zaten volop panden gelegen in het chique Amsterdam-Zuid. Willem Endstra had er een persoonlijk belang in van vijfentwintig procent en na zijn dood kregen z’n kinderen ieder vijf procent. Ook z’n ex uit Zandvoort was mede-eigenaar voor achttien procent; de rest was in handen van het familiebedrijf. Na de dood van Endstra overtuigde Haico de anderen ervan dat ze hun aandeel maar beter konden verkopen.

‘Hij heeft toen vijfenzeventigduizend euro voor iedere vijf procent geboden,’ zegt een betrokkene bij de deal. ‘Onder het mom dat er nog allemaal nare, fiscale claims in die bv zaten.

Maar daarna is de portefeuille doorverkocht voor elf miljoen euro. Dus iedere vijf procent was eigenlijk vijfhonderdvijftigduizend euro waard.’

Ergo, Haico Endstra schoof met belangen ten koste van de erfgenamen. ‘Nonsens,’ meent advocaat Hans Koets. ‘Op het moment dat de anderen hun aandelen verkochten, was dat de reële waarde.’ Pikant is dat woningen in handen kwamen van een ondernemer die is gelieerd aan de omstreden vastgoedhandelaar ‘Dikke’ Charles Geerts en diens kompaan Gerard Cok. Het laatste duo werd in het verleden regelmatig met onderwereldzaken in verband gebracht; de gemeente Amsterdam heeft meerdere panden van Geerts in de rosse buurt opgekocht om de ondernemer daar weg te krijgen.

Ook Hans Koets kent de verhalen. ‘Misschien zou je liever zaken doen met een partij uit het A-segment,’ verzucht de advocaat. Om met gevoel voor understatement te vervolgen: ‘maar dat is na de dood van Wim Endstra een stuk lastiger.’

Andere schuldeisers uit het milieu

De weduwe Eyk

Twee maanden na de dood van Willem Endstra staat de weduwe van Marco Eyk op de stoep. Eyk was een crimineel die op 5 april 2004 met kogels doorzeefd werd gevonden in het Belgische grensplaatsje Achel. Hij zou Endstra twee ton hebben geleend toen die in de problemen zat. Tegenover de weduwe houdt Haico zijn poot stijf. ‘Ik heb gezegd dat ik geen geld heb. Daarna heb ik haar ook nooit meer gezien.’

Mike J.

Haico wordt in 2005 geconfronteerd met een ‘hele aardige’ man: Mike J., die net uit de gevangenis komt en naar eigen zeggen een goede kennis van Mink Kok is. Haico bij de politie: ‘Hij zegt een groot geldbedrag te hebben gegeven aan mijn broer. Dat gaat om twee à drie miljoen.’ Als de recherche J. daarover ondervraagt, zegt deze dat een stel Colombianen via hem aan Willem Endstra een bedrag van drie miljoen euro hebben geleend. Endstra is dood, zeggen de nieuwsgierige rechercheurs, komt Mike J. nu niet in de problemen? ‘Nee. Het zijn mensen die ik heel goed ken en zij weten ook dat hij er niet meer is en dat ik ook niets kan doen.’

Ronald van E.

De xtc-handelaar werd in 1999 in zijn hoofd geschoten maar overleefde de aanslag. Er zijn verschillende scenario’s over de opdrachtgever. Sommigen beweren dat Holleeder er achter zat, omdat Van E. z’n ingelegde miljoenen bij Endstra opeiste. Holleeder zelf meent dat de vastgoedhandelaar de opdracht gaf. Zeker is dat Endstra nadien een aangepast Mercedes-busje voor de gehandicapte Van E. kocht en dat de veroordeelde drugshandelaar jarenlang in een woning van de vastgoedfamilie woonde.

Anonymus

Op 13 mei 2005 om 14.35 uur ontvangt Haico een sms met de tekst: ‘we zijn het zat om op onze 800.000 euro te wachten elke dag krijgen we een ander verhaal we komen het vanavond bij jouw thuis halen en we willen geen gelul.’

Gerelateerd