We mogen dan grondig beïnvloed zijn door de eeuwen christelijke traditie, er heeft natuurlijk ook altijd een seculiere, goddeloze geschiedenis bestaan. Omdat die niet uit was op het winnen van zieltjes kreeg die wel minder invloed, maar het is altijd een vitale tegenmelodie geweest, van Lucretius tot Diderot, van Plinius tot Nietzsche en Dawkins. Zoals Plinius zich verwonderde over de ‘ondoorgrondelijke volmaaktheid’ van de kleinste insecten, zo had Dawkins in onze tijd God niet nodig om versteld te staan van de wonderbaarlijke eigenschappen van de genen.

Toen de Duitse socioloog Max Weber het in 1919 had over de ‘onttovering van de wereld’ door de rationalisering (door hem ‘intellectualisering’ genoemd), kon dat niet gelden voor de nieuwsgierige wetenschappers die steeds verder doordrongen in de geheimen der natuur. Bij hen was sprake van een permanente verwondering. De tover is bij elke ontdekking die ze daarna deden alleen maar groter geworden. De herwaardering van...