Machiavelli versus Erasmus, Trump versus Obama: de geschiedenis herhaalt zich. Waarom ‘irrationele onvrede’ wint van de redelijkheid.

De Italiaanse politieke denker Machiavelli (1469-1527) dacht vergoelijkend over rücksichtslose heersers. ‘Voor een heerser die zich staande wil houden, is het noodzakelijk onrechtvaardig te kunnen handelen,’ schreef hij. Dat de Borgia’s willekeurig omgingen met deze realistische politiek, dat ze zo maar oorlogen begonnen en mensen onthoofdden, moest voor lief worden genomen. Machiavelli was geen democraat. Bij het geleidelijke ontstaan van de democratie was hij op de achtergrond wel aanwezig, maar meer als stoorzender. Er waren altijd machiavellisten die de democratie omslachtig vonden en niet effectief als je te maken had met schurkachtige heersers. Het aan de democratie gelieerde Erasmiaanse humanisme kwam herhaaldelijk in moeilijkheden tegenover dictators als Mussolini, Hitler en Stalin. Vandaar dat Thomas Mann in 1935 vond dat het...