Ten prooi aan neuromonomanie

Gesprekken met hersenonderzoeker Dick Swaab verlopen zoals vroeger die met Willem Frederik Hermans. Zoals Hermans met zijn morose wereldbeeld altijd gelijk had omdat het leven inderdaad met zekerheid op de dood uitloopt, zo reduceert Swaab alles tot het brein, van liefde tot kwaadheid, van schoonheid tot religie. Het zijn louter neurologische reacties: ‘Het bewustzijn is het product van het samenspel van miljarden neuronen in een aantal hersengebieden.’ Ongelijk heeft hij niet. Er is zelfs geen speld tussen te krijgen. En toch is deze reductie van een leven tot het brein armzalig.

Ook al ben je geen cartesiaan die nog een scheiding aanbrengt tussen lichaam en geest, toch kan je vinden dat het brein niet alles is. Zoals de genen niet alles zijn, of de intelligentie. Aan Swaab is gaan kleven dat ‘alles’ al vroeg in de baarmoeder is vastgelegd. Dat vindt hij kletskoek, maar zijn antwoorden over hoe het dan wel zit, zijn tegenstrijdig. In een gesprek met...