Essayistische Orpheus

De titel van Ton Lemaires boek De val van Prometheus (2010) draaide er niet omheen: de Griekse god die het vuur gestolen had om voorwerpen te maken waarmee hij de wereld kon veroveren, was gevallen. Zijn drang om de wereld aan zich te onderwerpen, kende geen maat. Hij viel ten prooi aan hybris. Prometheus dacht alleen aan zichzelf en de vooruitgang en hield er geen rekening mee dat hij roofbouw op de aarde pleegde. Door Prometheus werd de wereld uitgewoond.

Die roofbouw betreft niet alleen de aarde. In zijn nieuwe boek Verre velden, met essays over de cultuurgeschiedenis van braakliggend land, korenvelden, het aren lezen, het landschap als geheugen en het kritische denken van Schopenhauer, Marx en Horkheimer, begint Lemaire met een hoofdstuk over Rilke, de dichter die hij een ‘visionair van het nieuwe bewustzijn’ noemt. De prometheïsche ijver heeft in de negentiende en twintigste eeuw niet alleen tot grootscheepse industrialisatie geleid, maar volgens...