<div class="lead">In de biografie van Willem Otterspeer over Willem Frederik Hermans staat de dood van zijn zuster centraal. Maar was het wel zelfmoord, zo vraagt men zich nu af.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Dat Willem Frederik Hermans’ drie jaar oudere zuster Corry op 14 mei 1940, vier dagen na de Duitse inval, met haar geliefde Piet Blind zelfmoord zou hebben gepleegd, was een vanzelfsprekendheid. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het was algemeen bekend, je nam het aan omdat Hermans er zelf vaak in die geest over sprak en er in romanvorm, in <i>Ik heb altijd gelijk</i>, alle aanwijzingen voor gaf. Waarom zou je daar aan twijfelen? Nu Willem Otterspeer in <i>De mislukkingskunstenaar</i>, zijn biografie over Hermans, de werkelijke omstandigheden uit te doeken doet en de brieven citeert die Blind aan Corry schreef in de dagen die aan hun dood voorafgingen, zijn er aanwijzingen dat Corry niet uit eigen beweging zelfmoord pleegde. </p>
<p>Ook al was Corry, net als veel andere mensen in die dagen ‘wanhopig’, er is eigenlijk niets dat in de richting van een door haar zelf gewilde zelfmoord wijst. In een lange brief aan Corry van 12 mei heeft Blind, die een hoge functie bij de politie had, het onder meer over politiemensen die worden beschoten. ‘Ik zeg dit niet om je te verontrusten’, schrijft hij, en vervolgt dan met: ‘Ik hoop, dat, zo nodig, ik er zelf een einde aan mag maken.’ Zijn eigen zelfmoord zat dus al in zijn hoofd. Even later, nadat hij haar heeft verzekerd dat hij elk moment aan haar denkt: ‘Ik geef de moed niet op, maar als het mis gaat, dan is mijn verlangen en mijn enige wens, dat ons lot samen eindigt. Vergeet dat nooit.’ En dan iets verderop nog: ‘We zullen het dragen of niet, maar samen!’</p>
<p>Omdat we verder niets weten van Corry’s bereidheid om er ‘samen’ met Blind een einde aan te maken, ligt de conclusie voor de hand dat het initiatief bij Blind moet hebben gelegen en dat hij haar, zoals Hans Renders in <i>Het Parool</i> van 28 november schreef, eerst ‘vermoord’ heeft en daarna zichzelf door het hoofd heeft geschoten. Renders suggereert dat Blind door deze ‘moord’ nog meer reden had om zichzelf te doden. Zo kan het gegaan zijn. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Met de dood van Corry verloor Hermans ‘de geliefde concurrentie’ en moest hij op zoek naar andere kandidaten</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Maar het kan natuurlijk ook dat Corry zoveel van Blind hield dat zij graag bereid was om er samen met hem een eind aan te maken. Blind was dan alleen maar degene die het pistool hanteerde. Als ze allebei tegelijk door één schot van het pistool het leven hadden kunnen laten, dan had hij dat gedaan. Hij wilde immers dat hun lot ‘samen’ eindigde. Van ‘moord’ is, uitgaande van een sterke liefdesverhouding, geen sprake. </p>
<p>Willem Otterspeer spreekt nog steeds van zelfmoord. Wel relativeert hij aan de hand van brieven, verrassend de haat die Hermans naar zijn eigen zeggen voor zijn zuster voelde. Zijn ‘grote haatgevoelens’ werden opgewekt omdat ze zou samenspannen met haar ouders tegen hem. Zij was op school in alles beter, ze was braaf, passief, wilde niet fietsen, zwemmen of buitenspelen. Daardoor mocht hij dat ook allemaal niet. Corry was geëngageerd, ging naar lezingen. Hermans zou door haar als kind veel geslagen zijn. In deze geest komt ze als Debora voor in <i>Ik heb altijd gelijk</i>. Uit de brieven die Otterspeer citeert, blijkt niets van deze haat. Integendeel, ze trokken gelijk op in hun ergernissen over hun verkrampte ouders. Zijn toon is vertrouwd en intiem. Hij gaf haar opdrachten naar bepaalde stenen en schelpen voor hem te zoeken als ze op stap was.   </p>
<p>De aard van Corry Hermans’ dood heeft, naast het drama voor de familie, betekenis in de literaire geschiedenis van Hermans. Omdat hij haar dood steeds als zelfmoord voorstelde, kon hij hem in verband brengen met die van Menno ter Braak, die had ook op 14 mei 1940 plaats. Alsof er een verband tussen bestond. Corry zou de lezingen van Ter Braak, die door Hermans werd gehaat, voor het Comité van Waakzaamheid hebben bezocht. Ze zou hem ook hebben bewonderd, al wordt dat door Hermans op andere momenten (zoals in het stuk ‘Taboes’ in <i>Malle Hugo</i>), weer ontkend. In ieder geval associeerde Hermans Corry met Ter Braak en dat wekte zijn ergernis. Corry hield er kennelijk een wereldbeeld op na dat dichtbij dat van Ter Braak stond. Ook zij vond dat tegenover het nationaal-socialisme iets van ‘menselijke waardigheid’ gered moest worden. Hermans geloofde niet in het bestaan van zoiets als menselijke waardigheid. </p>
</p></div>
<div class="figure--left">
<figure id="post-28741 media-28741" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2013/12/24a721ea-f81e-42f5-99a3-43418b5eef36_wfh.jpg" alt="Willem Ottenspeer doet met de biografie over Hermans, &lt;i&gt;De mislukkingskunstenaar&lt;/i&gt;, de werkelijke omstandigheden uit te doeken." /><figcaption>Willem Ottenspeer doet met de biografie over Hermans, <i>De mislukkingskunstenaar</i>, de werkelijke omstandigheden uit te doeken.</figcaption></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ter Braaks zelfmoord, gepleegd omdat hij niet onder het nationaal-socialisme door wilde leven en omdat hij op een lijst stond van mensen die als eerste opgepakt zouden worden, wordt door Hermans niet serieus genomen. Hermans ontnam alle politieke motieven van Ter Braaks zelfmoord door te suggereren dat zelfmoord wel vaker voorkwam in de familie van Ter Braak. Hij werd daar zes jaar na zijn dood in bevestigd, zoals Ronald Havenaar opmerkt in <i>Muizenhol</i>, zijn boek over Hermans, door de biografie van Wil Hansen over Ter Braak. Maar daarmee is die ‘erfelijkheid’ als oorzaak van zijn zelfmoord natuurlijk allerminst een feit.</p>
<p>Willem Otterspeer wijst een enkele keer op het mythologiseren van Hermans, bijvoorbeeld door zijn haatgevoelens voor Corry te vergroten en in verband te brengen met de figuur van Antigone. Zou Corry voor hem opkomen, zoals Antigone voor haar broer?, vraagt hij zich af. Zou ze hem begraven, tegen de wil van de koning? Hermans maakte Corry tot vijand, hij had iemand nodig om zijn ergernissen op af te reageren: ‘Ik voel mij zo veilig als ik aan iemand de pest heb’, staat ergens.</p>
<p>Door de samenhang die Otterspeer in Hermans’ leven aanbrengt, door de zinnige interpretatie die hij er aan geeft, en door de vele brieven die hij citeert, niet alleen van Hermans zelf, maar ook van vrienden, collega’s, vriendinnen en kennissen, is het alsof je in <i>De mislukkingskunstenaar</i> rondgeleid wordt in de coulissen van Hermans schrijverschap. Hoeveel er ook al van bekend was, het is een onthullende blik achter de schermen. Wat er tevoorschijn komt is soms pijnlijk, zoals Hermans mentaliteit in de oorlog. Maar je ziet ook een echt, woekerend schrijverschap ontstaan waarin karakter, milieu, obsessie, teleurstelling, heftige emoties, permanente zelfreflectie, hoogmoed, ijdelheid, kleinburgerlijkheid, almachtgevoelens, euforie, sadisme, jaloezie, minderwaardigheidgevoelens en een afgrondelijk wereldbeeld met elkaar samenhangen en gekanaliseerd worden in romans, essays en polemieken. Met de dood van Corry verloor Hermans ‘de geliefde concurrentie’. Hij moest op zoek naar andere kandidaten.  </p>
<p><i>De mislukkingskunstenaar van Willem Otterspeer, De Bezige Bij, €39,90</i>  </p>
</p></div>


Gerelateerd