Interview / Politiecommissaris John Olierook
Het zijn drie gewone kantoortorens in Amsterdam-Zuidoost. Niets wijst op de aanwezigheid van vijf rechercheteams in het meest linkse gebouw. Toch zit hier de unit Randstad-Noord van de Nationale Recherche. Van hieruit heeft een van de teams de afgelopen twee jaar niets anders gedaan dan rechercheren op de afpersing van Amsterdamse vastgoedhandelaren. ‘We zijn als Nationale Recherche begonnen vlak na de moord op Endstra. De Amsterdamse politie deed de liquidatie, wij de afpersing,’ zegt commissaris John Olierook, die leiding geeft aan het onderzoek naar de praktijken van Willem Holleeder en de zijnen.
Holleeder is op 30 januari van dit jaar opgepakt. Wanneer wist u: nu kunnen we hem arresteren?
‘Daar is een grote botsing tussen het Openbaar Ministerie en de politie aan voorafgegaan. In Amsterdam liepen de liquidaties de korpsleiding over de schoenen. In het najaar van 2005 waren er drie achter elkaar: Evert Hingst, Kees Houtman en George van Kleef. De burgemeester wilde dat er wat werd gedaan. Daar sta je dan als hoofdcommissaris: een korps van zesduizend man, het gebeurt onder je ogen en Holleeder loopt vrij rond. Amsterdam wilde weten wanneer wij die kerel nu eindelijk eens van straat zouden trekken voor de afpersingen. Ik wilde hem wel aanhouden. We waren ver genoeg met het onderzoek. Al zou hij maar twee jaar krijgen, we moesten iets doen.’
Maar?
‘Officier van justitie Fred Teeven wilde niet.’
Waarom niet?
‘Hij was nog met andere zaken bezig, onder andere met Frans van Anraat (de Nederlandse zakenman die eerder dit jaar is veroordeeld voor het leveren van grondstoffen voor gifgasproductie in Irak, zie ook pagina 44 en verder, red.) en kon Holleeder even niet gebruiken. Daar hebben we een behoorlijke clash over gehad. Ik ben net als Fred ook een sterk persoontje, ik zit al 33 jaar in dit werk en weet hoe de hazen lopen. Je hebt dan ineens twee partijen: politie en justitie. Normaal werk je goed samen, maar dan sta je ineens lijnrecht tegenover elkaar en sluiten de gelederen zich. Het conflict liep zo hoog op dat er andere krachten gingen spelen. Ineens zat de Amsterdamse hoofdcommissaris Bernard Welten hier aan tafel, tegenover Bart Nieuwenhuizen, de hoofdofficier van het Landelijk Parket. Die hebben een compromis gezocht en een datum geprikt waarin iedereen zich kon vinden.’
En daarna moest u weer samenwerken met Teeven.
‘Na de aanvaring over Holleeder hebben we een tijdje niet meer met elkaar gepraat. Het was een ijstijd. Uiteindelijk heeft mijn vrouw zijn partner gebeld en toen zijn we gaan eten en hebben het bijgelegd. Onlangs, bij zijn afscheid, zei Teeven nog: “John vond dat we genoeg hadden, ik vond dat we te weinig hadden. John had gelijk.”’
Wanneer wist u dat Endstra en anderen werden afgeperst?
‘Pas na zijn dood. Van de achterbankgesprekken met Endstra wist ik inhoudelijk niets. Ik wist wel van de ontmoetingen met de CIE (de Criminele Inlichtingen Eenheid, red.), want ik betaalde als teamleider de auto waarin werd gepraat. Die ritjes moest ik elke keer aftekenen.’
Het onderzoek naar de afpersingen is direct na de moord begonnen. Waarom heeft het twee jaar geduurd voordat Holleeder en andere verdachten werden gearresteerd?
‘Dat komt door het grondige onderzoek. We hebben toen eerst een tijdslijn opgezet. Daarna zijn we bewijzen gaan verzamelen. Daarbij speelde het verleden een belangrijke rol. We hebben alle dossiers vanaf 1991 binnengehaald, afkomstig uit het hele land. Alles is digitaal gemaakt, tot en met de dagjournaals (interne politiestukken, red.). We hebben ook verschillende analisten met een gedegen digitale kennis aangetrokken. Die mensen waren in staat blinde vlekken in een onderzoek op te sporen. Uiteindelijk konden we verschillende feiten met elkaar in verband brengen, iets dat vroeger onmogelijk was. Ik noem maar wat. Stel op 21 februari 1991 wordt Stanley H. in Amsterdam-Noord aangehouden. Nu zien we wat er elders op hetzelfde moment gebeurt, welke mensen elkaar op diezelfde dag ontmoeten. Dan kun je vaststellen of zoiets met elkaar te maken heeft.’
De Amsterdamse politie onderzoekt de moord op Endstra, u de afpersingen. Werkt u samen?
‘Natuurlijk zit het allemaal heel dicht tegen elkaar aan. Het gaf wel eens wat fricties. We mochten alles van Amsterdam inkijken, maar niet alles gebruiken. Dat is voorbehouden aan hun eigen team. Daar zijn we uiteindelijk in goed overleg uitgekomen. De samenwerking is over het hele land in ieder geval veel beter dan vroeger. Toen wist de linkerhand niet wat de rechterhand deed.’
Hoe sterk is de zaak-Holleeder?
‘Het wordt alleen maar mooier. Juist omdat Holleeder langer vastzit, krijg je meer verhalen, mensen krijgen vertrouwen. We hebben in het eerste jaar niets kunnen vinden, maar in het tweede jaar zijn er ineens heel veel mensen die wat zeggen. Mensen als Holleeder hebben zich jarenlang onaantastbaar gevoeld. Ze maken de maatschappij kapot. Holleeder is een grote boef, hij maakt mensen bang. Ze zijn echter niet bang voor hem persoonlijk, maar voor zijn achterban. Anders was hij allang doodgeschoten. De Ouwe is de grote man op de achtergrond. Holleeder dreigde altijd met de Ouwe (de crimineel Stanley H., red.). Maar ik kan jullie verzekeren: er staan nog wat mensen op de nominatie om te worden opgepakt.’
Hoe belangrijk zijn de verhalen van de anonieme getuigen in dit dossier?
‘Die zijn uiterst betrouwbaar. De getuigen staan vaak in relatie tot Holleeder en de zijnen. Ze zijn bedreigd of afgeperst, of komen uit de omgeving van iemand die dat is overkomen. Als iemand in je omgeving wordt doodgeschoten, bij wijze van spreken, en je weet hoe het in elkaar zit, kun je dat niet zomaar vertellen, want dan ben je de volgende. Maar als je dat weet af te schermen, dan heb je een betrouwbare getuige. Dat zijn echt geen mensen die een verhaal vertellen om minder straf te krijgen.’
Aan de andere kant ontkennen vermeende slachtoffers – zakenmensen als Friedländer en Wijsmuller – te zijn afgeperst.
‘Zo’n onroerendgoedboer had een probleem en Holleeder beloofde het op te lossen. Vervolgens moest die zakenman er zeshonderdduizend euro voor betalen. Voor ons is dat een heel bedrag, maar voor die ondernemers is het peanuts. Die denken: als ik nu wat zeg, schieten ze me uit mijn schoenen, of ik krijg allemaal Joegoslaven aan de deur. Ze houden hun mond. Daar hebben we een nieuwe methode voor bedacht. Voor het eerst hebben we ook de slachtoffers en hun omgeving afgeluisterd. Normaal doe je dat alleen met verdachten. Je ziet dat bij een van de slachtoffers, wiens zoon is beschoten (vastgoedhandelaar Rolf Friedländer, red.). Hij houdt vol dat er niets aan de hand is. Maar na een verhoor belt hij zijn zoon en zegt: zorg ervoor dat je dat en dat niet zegt. Daarna belt zijn vrouw met dezelfde boodschap. Nou, dan heb je het hele verhaal zonder dat de slachtoffers hoeven te getuigen.’
In deze zaak gaat het om ingewikkelde internationale geldstromen. Holleeder zou Endstra hebben afgeperst door hem te dwingen zijn geld via de zakenman Jan-Dirk Paarlberg naar exotische oorden als de Maagdeneilanden en Curaçao te sluizen. Hoe pakken jullie dat aan?
‘We hebben ondersteuning gekregen van zes man Fiod-personeel. Dat is aangevuld met KLPD- accountants. Onlangs is er door de Fiod voor ruim veertig miljoen euro beslag gelegd bij Paarlberg, dat is onder onze regie gebeurd.’
Paarlberg wordt verdacht van deelname aan de criminele organisatie van Holleeder. Die zaak doet het Landelijk Parket. Tegelijkertijd vervolgt het Amsterdamse OM Paarlberg voor witwassen en valsheid in geschrifte. Waarom is dat gescheiden?
‘Na de moord op Endstra heeft de Amsterdamse politie Paarlberg aangehouden. Ze dachten dat hij wel zou vertellen hoe het allemaal zit. Alleen had Paarlberg te veel te verliezen, dus hij hield mooi zijn mond dicht.
Wat gebeurt er tegelijkertijd? Banken draaien de geldkraan dicht, zo’n man loopt een flinke deuk op. Dat kan betekenen dat hij een schadevergoeding gaat eisen. Dan krijg je advocaten op de lijn en kan het heel vervelend worden. Amsterdam is verder gaan zoeken, om te laten zien dat ze hem niet voor niets hebben aangehouden. Ze hebben wat gevonden en dat is hem nu ten laste gelegd.
Het kan best zijn dat het Amsterdamse dossier wordt samengevoegd met het onze, maar dat is niet zeker. Als we onvoldoende bewijs genereren, lopen ook wij risico op een schadeclaim. Die Paarlberg is niet helemaal gek. Je moet dus wel weten wat je doet.’
Wordt het dossier nog dikker?
‘De afpersingen zijn rond. Maar er komen nog wel een paar zware zaken bij. Amsterdam draait op de liquidaties, dat ziet er gezond uit. Holleeder zit nu tegen de zestien jaar gevangenisstraf.’