Tom Tykwer over ‘Drei’
Met het vlotte Les amours imaginaires van het Franse wonderkind Xavier Dolan (21), het dystopische Never Let Me Go van de Amerikaanse film- en videoclipregisseur Mark Romanek en het montere Drei van Duitslands trots Tom Tykwer draaien er dit jaar in Rotterdam minstens drie films over driehoeksverhoudingen. In Never Let Me Go vallen twee beste vriendinnen op dezelfde man. In Les amours imaginaires gaat het om een beste vriend en vriendin, die worden betoverd door dezelfde adonis. In Drei wordt ook een stel verliefd, op de engelachtige Adam. Het verschil is, dat bij Tykwer de homoseksuele liefde ook daadwerkelijk wordt geconsumeerd. Het leverde tijdens een persvoorstelling op het filmfestival van Venetië ongemakkelijk gemompell en geschuifel op. De recensies die daarop verschenen, gaven aan dat Tykwers film een culturele breuklijn blootlegt in Europa: de Duitse en Angelsaksische kritieken van Drei waren positief, de Italiaanse bijna allemaal sterk negatief.
Een propagandafilm
Regisseur Tom Tykwer (Lola rennt, 1998, Perfume, 2006) was verguld met alle discussies over zijn film. Op het festival had hij Drei net een week af, en hij zat te popelen om de film te bespreken. &#8216;Volgens mij is het een film geworden waarover mensen graag praten, wat ze er verder ook van vinden. Ik word sinds de eerste vertoning hier overspoeld door reacties. Natuurlijk hoor je helaas weinig van mensen die het niets vinden. Die zoeken je niet op.&#8217;
En wat vindt hij dan van de afwijzende reacties van Italiaanse critici? &#8216;Dat is fascinerend, toch? Wat mij betreft is homoseksualiteit iets normaals. Iedereen die ik ken heeft daar wel eens een beetje mee geëxperimenteerd of er op zijn minst over nagedacht. Mijn acteurs waren het met deze uitgangspunten eens. We vonden allemaal dat ons denken achterloopt bij ons doen. We zijn veel ruimdenkender dan we in het dagelijks leven praktiseren. Daarom laten we de personages in de film niet vreemdgaan vanuit een schuldig of spannend gevoel, maar met een onderzoekende, nieuwsgierige houding.&#8217;
Die vrijzinnige consensus in zijn kennissenkring zegt veel over de Noord-Europese culturele voorhoede waartoe Tykwer behoort. Op de suggestie dat Zuid-Europeanen Drei als een propagandafilm zullen beschouwen, schiet hij in de lach. &#8216;Ja, ik sprak met Russen, dat wordt ook niets. Daar zullen we de film niet verkopen, tenzij we alle homoseksualiteit eruit knippen. Toch begrijp ik het niet helemaal. Zo intens zijn die homoscènes toch ook weer niet?&#8217;
Misschien niet, maar het is ook geen Almodóvar &#8211; de Spaanse sterregisseur die ook in Zuid-Europa succes heeft met de flamboyante genderbenders in zijn films. &#8216;Dat klopt. Het uitgangspunt is meer: wat als het onszelf zou overkomen? Dat is misschien waarom mensen ongemakkelijk reageren. Almodóvar is gemakkelijker om te zien. Bij hem gaat het om zulke vreemde wezens, dan wordt het bijna een bezoek aan de dierentuin.&#8217;
Misschien kan hij een alternatief einde filmen, voor de Zuid-Europese landen? &#8216;Dat Adam ze allebei neerschiet, haha! En dan zichzelf ook, want hij is biseksueel en daar kan hij niet meer mee leven. En dan zijn ze allemaal dood.&#8217;
Olie ontdekt
Tykwer schertst natuurlijk. Hij stoort zich juist aan het gemakzuchtige gebruik van wapens in de Europese cinema. &#8216;Ik ken niemand met een wapen! Ik ken zelfs niemand die kan schieten. Maar toch lopen in Europese films mensen met wapens rond, vaak al in de eerste minuten. Als het een gangsterfilm is, oké. Maar ook in andere films komt vroeger of later een wapen in beeld. Dat is zo niet Noord-Europees!&#8217;
En dat terwijl normale dingen in de Europese cinema vaak juist schitteren door afwezigheid. &#8216;Je ziet in films bijna nooit mensen naar een museum of een concert gaan en bespreken wat ze ervan vinden. Terwijl dat een belangrijk deel uitmaakt van het sociale leven van mensen zoals u en ik. En wij zijn geen vreemde elite, wij vormen een behoorlijk grote sociale klasse. In Amerika zie je het verbeeld in de films van Woody Allen, maar in de Europese cinema komt het bijna niet voor.&#8217;
En dus zie je het in Drei wel. De personages bezoeken een voorstelling van Robert Wilson met het Berliner Ensemble en komen een performance tegen van de Nederlandse straatkunstenaar Iepe Rubingh (&#8216;IEPE&#8217;), die doet alsof hij olie heeft ontdekt in het Berlijnse Mauerpark. &#8216;Dat zijn dingen die ik zelf tegenkwam terwijl ik met de film bezig was. Drei was een project dat jaren in een la lag. Soms haalde ik het eruit, voegde wat toe en legde het weer terug. Iepe is een geweldige kunstenaar. Hij heeft ook eens tonnen verf op een kruispunt gegooid, om de passerende auto&#8217;s te laten schilderen.&#8217;
Net zoals Drei is doordesemd van Tykwers eigen ideeën over sociale normen en cultureel leven is de film een persoonlijk portret van Berlijn. &#8216;Het zijn niet alleen maar mijn eigen favoriete kroegen, maar veel van de locaties waarop we gefilmd hebben ken ik goed. We hebben weinig totaalshots gemaakt. Niet van: wauw, we zijn in Berlijn! Als je ergens woont, ga je niet een toren op voor het uitzicht &#8211; behalve misschien als je ouders op bezoek zijn. Je leeft er gewoon.&#8217;
Die vanzelfsprekende manier om de film te lokaliseren, maakt van de film een onnadrukkelijke ode aan Berlijn. &#8216;Ik moet er niet aan denken ooit naar Los Angeles te verhuizen,&#8217; zegt Tykwer. &#8216;Dat zou een nachtmerrie zijn. Of überhaupt ergens anders heen. Ik hoor in Berlijn.&#8217;

Gerelateerd