Den Haag
Als PvdA-leider Diederik Samsom het land ingaat, praat hij graag met de gewone man. Op de politieke ledenraad van zijn partij gaf hij vorige week een overzicht van zijn bezigheden buitenshuis: canvassen met Kamerlid Pierre Heijnen in de Haagse Hemsterhuisstraat. Aanbellen bij de bewoners. Bos rozen in de hand. Jongetjes in Stadskanaal vragen wat ze later willen worden. Praten met ouders die hopen dat hun kinderen geen uitzichtloze toekomst tegemoet gaan.
Incidenteel houdt Samsom ‘het eerlijke verhaal’ (zoals hij het zelf noemt) ook ten overstaan van ondernemers. Zoals op 2 februari in Hotel De Bilderberg in Oosterbeek, bij de jaarlijkse conferentie van werkgeverskoepel VNO-NCW. De gepensioneerde ambtenaar uit Den Haag en de werkloze stukadoor uit Stadskanaal hadden in zijn spreektekst plaats gemaakt voor Wim van der Leegte (‘de allesmaker uit Eindhoven’), Ben Tax, zaadveredelaar in het Westland, en betonreparateur Martin van der Leest. Met zulke innovatieve ondernemers wilde Samsom graag aan de toekomst werken. Een donderend applaus viel hem ten deel. De werkgevers behandelden Samsom met zo veel egards dat het bijna leek alsof dit land niet door Rutte II maar door Samsom I wordt geregeerd.
Coalitiepartner VVD begint zich lichte zorgen te maken over de prominente rol die ‘schaduwpremier’ Samsom speelt. De liberalen wonnen de verkiezingen van 12 september, maar slaagden er niet in die winst tijdens de kabinetsformatie te verzilveren. Vooral omdat het CDA zo’n klap had gekregen dat een rechts alternatief voor Paars III niet voorhanden was. Verkiezingsbelofte na verkiezingsbelofte sneuvelde: werkend Nederland kreeg niet de belastingverlaging die het verdiende, het steunpakket aan de noodlijdende Grieken waartegen Rutte zich keerde kwam er juist wel. De hypotheekrenteaftrek stond niet als een huis, de premier die allergisch was voor inkomensafhankelijke krentenbollen had het nu over ‘eerlijk delen’ en de laagstbetaalden die ‘niet door het ijs mochten zakken’. Reden voor De Telegraaf om de VVD-leider uit te maken voor ‘Marx Rutte’.
De liberalen konden zich troosten met de gedachte dat ze één zege op de PvdA hadden geboekt: in het regeerakkoord stond dat de schatkist op orde moest worden gebracht. Samsom, die tot dan toe in het midden had gelaten in welk jaar een begrotingstekort van drie procent moest worden gehaald, legde zich neer bij een bezuinigingspakket van 16 miljard euro. Als de lasten maar eerlijk werden verdeeld. Met dat compromis kon Nederland in Europa voor de dag komen, vond Rutte. Voor de PvdA was de 3-procentsnorm voortaan geen ‘rechts rotbeleid’ meer.
Nog geen half jaar later blijkt de VVD zich ook op dit punt rijk te hebben gerekend. Toen het Centraal Planbureau meldde dat het begrotingstekort in 2013 hoger zou uitvallen, verklaarde Samsom meteen dat de 3-procentsnorm ‘niet in marmer gehouwen’ is. Een nieuw bezuinigingspakket van 4,5 miljard kwam pas in 2014 aan de orde. De liberalen capituleerden. Fractieleider Zijlstra merkte stoer op: ‘Voor 2014 is de 3-procentsnorm wél hard.’
Ook dat valt te bezien. Sinds eind februari regent het waarschuwingen dat Nederland met zijn stijgende jeugdwerkloosheid en gedaalde consumentenvertrouwen extra bezuinigingen niet kan velen. Ze komen niet alleen van de usual suspects, Ton Heerts van de FNV en Jaap Smit van het CNV. Een delegatie van het Internationaal Monetair Fonds was twee weken op werkbezoek. Nederland moest zich niet kapot bezuinigen, oordeelde IMF-econoom Subir Lall: ‘Als Nederland er een of twee jaar langer over doet om het begrotingstekort onder de drie procent te krijgen, is dat niet erg.’ De Rabobank noemde de macho-aanpak van het kabinet-Rutte onverantwoord: ‘Nederlandse politici moeten zich realiseren dat het huidige bezuinigingsbeleid onnodige schade toebrengt aan de economie.’
Vrijdag had BNR Nieuwsradio een interview met Ed Nijpels, oud-VVD-leider en nu lid van het dagelijks bestuur van VNO-NCW. Een akkoord met de vakbeweging werd ingewikkeld als het kabinet star vasthield aan zijn bezuinigingsdoelstelling, signaleerde hij: ‘De voordelen van zo’n akkoord zijn zo groot dat je best wat royaler mag zijn.’ Nijpels is niet het enige bestuurslid van VNO-NCW dat er zo over denkt. Zelfs voor de werkgevers is de 3-procentsnorm niet meer ‘in marmer gehouwen’. Het net rond Rutte sluit zich.
max.van.weezel@vn.nl