De fotograaf van voyeur naar poseur

Het is een van de raadselachtigste beelden uit de vroege fotografie-geschiedenis: het Zelfportret als verdronken man dat de Fransman Hippolyte Bayard (1807-1887) in 1840 schoot. We zien een man met ontbloot bovenlijf, zijn onderlichaam verborgen onder een kleed, de ogen gesloten, de handen vredig in zijn schoot gevouwen als in een doodsportret. Het beeld roept vertedering op, maar ook verontrusting. Wie is deze man, wil je weten. Is hij echt verdronken? En wie maakte dan de foto?

Om het mysterie direct op te lossen: Zelfportret als verdronken man is geen documentair beeld, maar zorgvuldig georkestreerde fictie. Bayard, amateurwetenschapper en uitvinder van een nieuw fotografisch procédé, maakte het beeld nadat de Académie des sciences in Parijs niet zijn uitvinding, maar die van zijn rivaal Louis-Jacques-Mandé Daguerre met een patent had beloond. De foto was zijn wraakactie. Door zichzelf als dode te portretteren, deed Bayard kond van zijn...