<div class="wpg-element paragraph">
Nog voor de zomervakantie verschijnt het rapport van de commissie-Dijksma, die de dramatische nederlaag van de PvdA bij de Europese verkiezingen onderzoekt. De commissie – met daarin onder meer de Kamerleden Roos Vermeij en Diederik Samsom – zal zonder twijfel tot de conclusie komen dat tijdens de verkiezingscampagne bijna alles tegenzat: partijleider Bos had vaderschapsverlof opgenomen in verband met de geboorte van zijn zoon Joppe. Alleen voor dringende zaken als het beteugelen van de dreigende crisis rond de JSF kwam hij naar Den Haag. 
PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen moest zich over haar zieke moeder ontfermen. Fractieleider Mariëtte Hamer werd tot eind maart volledig opgeslokt door het Catshuis-beraad over de financieel-economische crisis. Achter de schermen deed ze goed werk, verzekeren bronnen binnen de partij me: sms’jes uitwisselen met Piet Hein Donner, bezuinigingen op de WW en de AWBZ tegenhouden. Maar dat nam Hamer zo in beslag dat ze geen rol van betekenis speelde bij het uitstippelen van de strategie voor 4 juni. Lijsttrekker Thijs (‘Juist in tijden van economische crisis kan Europa een uitweg bieden’) Berman stond er eenzaam en alleen voor.
Wat zal de commissie verder constateren? Met Berman als lijsttrekker gokte de PvdA op de aanhangers van de Europese gedachte. Terwijl nummer vijf op de lijst, publicist René Cuperus, voor het eurosceptische tegengeluid moest zorgen. ‘Dat is goed voor de balans,’ zei hoogleraar politicologie Jos de Beus die samen met oud-partijvoorzitter Felix Rottenberg en Kamerlid Jeroen Dijsselbloem een voorkeursactie voor de auteur van De wereldburger bestaat niet voerde. Goed voor de balans? De tweesporenstrategie maakte de PvdA juist kwetsbaar op een moment dat de PVV zich onomwonden voor Nederland uitsprak en D66 en GroenLinks ja zeiden tegen Europa.
Net zo halfslachtig was de discussie over de nationalistisch getoonzette integratieresolutie die op het partijcongres van 14 maart – tijdig voor de Europese verkiezingen – moest worden afgerond. ‘Krenken mag,’ hielden de opstellers van de resolutie (Ploumen, Aboutaleb en Dijsselbloem) moslims met koudwatervrees voor hoogoplopende discussies voor. Die passage werd door het partijcongres weer geschrapt. Net als een zinsnede over de noodzaak tot etnische registratie van Marokkaanse en Antilliaanse probleemjongeren over te gaan. ‘Het was een stevig debat in onze partij, maar we zijn trots op deze resolutie,’ zei Ploumen na afloop van het congres. Maar wat de PvdA nou precies van het integratievraagstuk vond, zal én de autochtone bezoekers van bruine kroegen met typisch Hollandse tafelkleedjes én de hippe Marokkanen in het Amsterdamse Caffe Oslo zijn ontgaan.
Nog meer dingen die de schoonheidsprijs niet verdienden? Voordat de partijleden in december 2008 Berman tot Europees lijsttrekker kozen, was er al veel water door de Rijn gestroomd. Aanvankelijk hoopte de partijtop op kandidaten met meer naamsbekendheid als staatssecretaris Frans Timmermans (die nee zei) en FNV-voorzitter Agnes Jongerius (die nog geen twee minuten over het verzoek hoefde na te denken). Voorzitter Henk van der Kolk van FNV Bondgenoten wilde wél maar had in de ogen van de partijtop te weinig affiniteit met het kabinet-Balkenende/Bos.
Wie maandenlang aarzelde, was buitenlandwoordvoerder in de Tweede Kamer Martijn van Dam. 
Uiteindelijk zag hij om privéredenen af van een overstap naar Brussel. Tegen de zomer van 2008 was de nood zo hoog gestegen dat politiek assistenten van Bos – voor een feestje bijeen op het eiland Texel – een aanzoek deden aan Maarten van Rossem, die daar altijd vakantie houdt. De mediagenieke historicus leek niet ongenegen de functie op zich te nemen maar Bos hoopte op dat moment nog steeds op een jawoord van Martijn van Dam. Nog een wonder dat de PvdA een lijsttrekker vónd.
Grootste tegenvaller voor de partij was dat ze niet wist te profiteren van alle schouderklopjes die Bos najaar 2008 had geïncasseerd voor zijn aanpak van de kredietcrisis. Op straat werden de campagnevoerders overladen met klachten over het gegraai aan de top: de huurvergoeding van Eveline Herfkens, de bonussen bij ING die commissaris Wim Kok had goedgekeurd, het topsalaris van PvdA’er Marc Calon bij Aedes. Voor veel kiezers bleek de Partij van de Arbeid gelijk te staan aan de Partij voor de Baantjes.
Slagen de sociaal-democraten er nog in zich aan hun eigen haren uit het moeras te trekken? Wouter Bos gelooft kennelijk in dat Baron von Münchhausen-scenario. Bij de komende verkiezingen voor de gemeenteraden en de Tweede Kamer zullen de omstandigheden totaal verschillen van nu, zei hij tegen de Volkskrant. Bij de Europese verkiezingen ervoeren de kiezers de gevolgen van de economische crisis nog niet aan den lijve. ‘Reken erop dat dat in maart anders is.’ Hangt het herstel van de PvdA af van zo’n verelendungsstrategie?
</div>

Max van Weezel