<figure id="post-321970 media-321970" class="align-left"></figure>
<div class="lead">
De dood van Wim Brands is een groot verlies, schrijft Jeroen Vullings. Met zijn empathische, toegewijde en bescheiden interviewstijl gaf hij boeken op televisie het podium dat ze verdienden.
</div>
Op een gegeven ogenblik vonden de satirici van Koefnoen Wim Brands voldoende bekend om hem in een <a href="https://www.youtube.com/watch?v=QqK-e_hXjiE" target="_blank">sketch</a> in hun televisieprogramma op te voeren. We zien een wat langharige, serieuze man, met een jasje en een hemd met open boord die in zijn programma aandacht zal besteden aan de trend dat stervoetballers kinderboeken zijn gaan schrijven. Tegenover hem neemt de debutant Rafaël van der Vaart plaats, in voetbaltenue. Hij heeft een boekje in de maak over Kaboutertje Goudvoet. Over het tweede personage prinsesje Sylvia stelt ‘Brands’ de constaterende vraag: ‘Dus dat is de antagonist, begrijp ik.’ Het blijft pijnlijk lang stil, de interviewer kijkt diepborend naar de van volslagen onbegrip uitermate onrustig wordende voetballer. Diens antwoord, uiteindelijk: ‘Daar kan ik op dit moment nog niks over zeggen.’ Twee werelden die elkaar niet raakten.
Die pastiche, hoe gechargeerd ook, bevatte rake elementen over Wim Brands als televisieinterviewer van schrijvers. Eerst: hij ging nooit door zijn knieën ter wille van de gunst van de grote ongeletterde massa kijkers. Nee, de toewijding aan het boek stond voorop en het gesprek vond dan ook plaats vanuit zijn lezing van dat wat zijn gesprekspartner geschreven had.
Soms was dat lastig. Op zeker moment schoof Herman Brusselmans in zijn programma aan, die zojuist een zoveelste, wederom hilarische roman had gepubliceerd, onder de titel Mogelijke memoires. Hij moet een moeilijke interviewkandidaat voor Brands zijn geweest, omdat het in Brusselmans&#8217; slapstickoeuvre vrijwel altijd over hetzelfde gaat. Toch zette Brands fors in: ‘Nee, ik ga niet praten over of je gelukkig of ongelukkig bent.’ Maar binnen de kortste keren, via een uitstapje naar de jaren tachtig waarin Brusselmans debuteerde, ging het toch over ’s schrijvers langdurige angstaanvallen – en dus over zijn leven. Evenwel merkte Brusselmans tegen het einde waarderend op: ‘In veel interviews – dit is een gelukkige uitzondering – gaat het niet over een boek. Als je een hond hebt, gaat het over je hond.’
Dat terwijl de kijker in het gesprek meer een portret van de schrijver gepresenteerd kreeg dan een gedachte-uitwisseling over het boek.
Dat was Brands als eclectisch interviewer ten voeten uit. Bij de ene schrijver ging het juist vooral over het boek, bij de andere verkoos hij een andere ingang. Na afloop had de kijker (en de luisteraar bij Brands radiowerk) de schrijver op een innemende, enthousiasmerende, intelligente manier beter leren kennen. Maar hoe eclectisch ook, Brands stelde zichzelf nooit voorop en dat tekent het verschil als interviewer met zijn voorganger Adriaan van Dis. Beiden geletterde heren met een groot hart voor literatuur, beiden gastheren en geen critici (zoals Michaël Zeeman dat laatste vooral was). Beiden stonden garant voor een inhoudelijk gesprek met de schrijver. Maar binnen die vergelijking toonde Brands zich, anders dan Van Dis, niet als een met een groot ego behepte entertainer die tijdens een gesprek ging zingen, verliefd werd, ruzie kreeg of zijn talenkennis nadrukkelijk ventileerde.
Met alle waardering voor Van Dis, die af en toe nog op de televisie theatraal spektakel mag maken van gesprekken met schrijvers, verkies ik de empathische, toegewijde, bescheiden aanpak van Brands. Hij liet alleen de ander schitteren, niet zichzelf. Schrijvers liepen na een optreden in zijn programma dan ook met hem weg, terecht. Zijn dood is een groot verlies voor de letteren, want los van de kwaliteiten van zijn dichterschap was Wim Brands in dit tijdperk van gedemocratiseerde wansmaak de laatste die op de televisie met vaste regelmaat de best mogelijke aandacht aan schrijvers en boeken mocht geven.

Gerelateerd