<div class="lead">
Jeroen Vullings had zijn twijfels bij de verfilming van het jarenvijftigdrama De helleveeg van A.F.Th. van der Heijden. Maar hulde: regisseur André van Duren toont zich een Nederlandse Mike Leigh. Op de muziek na.
</div>
Sommige acteursnamen hadden al gerust kunnen stellen: Hadewych Minis, Gijs Scholten van Aschat, Frank Lammers. Toch was ik van tevoren sceptisch: hoe kun je een roman van A.F.Th. van der Heijden bij de overheveling naar een andere kunstvorm als de film nu helemáál recht doen? Dan bedoel ik vooral de taal van De helleveeg. In een gesprek verleden zaterdagochtend op de radio had regisseur-scenarioschrijver André van Duren gezegd dat hij heel veel dialogen uit het boek had overgenomen. Maar die zijn in mijn ervaring minder belangrijk en kenmerkend bij Van der Heijden dan zijn barokke, trefzekere beschrijvende zinnen.
Dus daar zat ik, niet helemaal relaxed in de preview-zaal, want het blijft tenslotte een Nederlandse film en dan kun je helaas van een koude kermis thuiskomen. Altijd, in het donker voor de film begint, besluipt mij dan eventjes het verschrikkelijke De mantel der liefde-gevoel, een rolprent uit 1978 die ik op te ontvankelijke leeftijd zag, waarin ‘bakkersvrouw’ Mimi Kok een schijfje ananas over het lid van een volslanke heer schuift. Dat went nooit.
Maar wat was dit meteen goed, De Helleveeg. Actrice Hannah Hoekstra verbeeldt fantastisch ‘Tientje Poets’, de tante (de zus van zijn moeder) van Van der Heijdens alter ego Albert Egberts. Je ziet in haar vertolking de verwording van het vrolijke, brutale, vrijgevochten meisje in het verstikkend katholiek-burgerlijke klimaat van de jaren vijftig in Brabant tot het monster dat ze werd na haar adolescentie: een smetvrezige, verbitterde sadiste wapperend met een helgele stofdoek, toegerust met een scheermesscherpe tong en een beulsgeduld om wraak te nemen op de familieleden die haar in haar jeugd hadden moeten helpen en dit nalieten. Tegelijkertijd zie je wáárom ze in dat bedompte milieu de muze werd van de latere toneelschrijver Albert Egberts. Zij dorst te zeggen waar het op stond, had een gevaarlijke kant en introduceert in zijn bestaan de verweven combinatie erotiek &amp; verhalen vertellen. Bovendien zijn ze beiden even destructief.
En dat Brabants dat in de film gesproken wordt! Niet alleen door Frank Lammers, van wie je weet dat hij dat kan, maar ook door alle anderen. Wat een vervlogen wereld wordt hier in detail opgeroepen, met brommers, mannen met dassen, roomse geneesheren, groezelige hypocrieten – hulde. Van Duren toont zich in deze verfilming nog het meest een Nederlandse Mike Leigh – die van het abortricedrama Vera Drake. Maar af en toe, zeker in een scene waarin Tientje Poets een familiefeest verstoort, lijken we ook verwijld in Festen.
Het enige bij De Helleveeg waar ik moeite mee had, in het begin, was de opdringerige muziek. Die deuntjes kunnen handig zijn om steeds een later decennium mee te karakteriseren, maar het relativeerde onnodig de enorme impact van de acteursprestaties. Misschien was dit de bedoeling ook juist, want tegen het hoogst aangrijpende einde, zien we hoe die rare tante toen ze nog een meisje was er alleen voor stond, geen blijk van empathie kreeg van haar ouders, en uiteindelijk gegijzeld raakte in het misbruikweb van de jolige schoenlapper Nico, een foute huisvriend. Ze kon geen kant op, en naarmate de beelden dat tonen, steeds met een katholiek kruis in de buurt, raakt de begeleidende muziek verstilder.
<div class="info-box">
De helleveeg is vanaf donderdag te zien in de bioscoop.
</div>

Gerelateerd