Analyse / Minister Jeugd
Wel of geen minister Jeugd? De vijf grootste politieke partijen zijn er allemaal vóór. Maar wie naar internationale cijfers kijkt, ziet dat de aanwezigheid van zo’n minister op zichzelf niet doorslaggevend is voor de resultaten van het jeugdbeleid van een land. In een vergelijkende studie van Nederland met Duitsland, Zweden, Noorwegen, Engeland en Nieuw-Zeeland komt Nederland er zonder zo’n minister niet slecht vanaf. Zo horen we bij de landen met het laagste zelfmoordpercentage onder jongeren en zijn er hier relatief weinig tienerzwangerschappen.
De twee landen die hun jeugdbeleid op nationaal niveau aansturen, Noorwegen en Nieuw-Zeeland, hebben juist de hoogste zelfmoordcijfers onder jongeren. Verder scoort Nieuw-Zeeland het slechtst als het gaat om het aantal kinderen dat in armoede opgroeit, terwijl Noorwegen juist het beste scoort (dus ook beter dan Nederland). Noorwegen heeft een bijna verwaarloosbaar percentage criminele jongeren, Nieuw-Zeeland en Nederland horen bij de middenmoot.
Het gaat met een speciale minister dus niet per se beter; het hangt er maar vanaf waar hij (of zij) zich sterk voor maakt.
Steven van Eijck, die voor de LPF staatssecretaris van Financiën was in het eerste kabinet-Balkenende, is in 2004 door het kabinet benoemd om de uitvoering van het jeugdbeleid te onderzoeken en aanbevelingen te formuleren om die te verbeteren. Zijn ‘Operatie Jong’ zit er bijna op. Het kabinet nam driekwart van zijn aanbevelingen over. Over zijn eerste ‘sturingsadvies’ kreeg Van Eijck ruzie met de provincies, omdat hij hun deel van het jeugdbeleid bij hen wil weghalen. Het tweede advies, dat hij afgelopen week aan premier Balkenende aanbood, borduurt hierop voort. Het verdeelt de taken tussen de gemeenten aan de ene kant en de nationale overheid (lees: de minister Jeugd) aan de andere.
Van Eijck wil de uitvoering van het jeugdbeleid letterlijk zo dicht mogelijk bij de kinderen zelf houden. En dat betekent: minder bureaucratie (lees: minder formulieren), minder bestuurlijke drukte (lees: haal de overbodige tussenlaag die de provincie is weg) en zoveel mogelijk beleid op maat (lees: decentralisatie van taken, en dus een grote gemeentelijke invloed en verantwoordelijkheid). Bovendien, zegt de commissaris Jeugd, is het belangrijk dat er iemand verantwoordelijk is voor wat er gebeurt. Nu verschuilt iedereen zich achter elkaar.
Geen willekeur
Zeven gemeenten in Nederland hebben inmiddels een wethouder Jeugd, die eindverantwoordelijk is voor het jeugdbeleid dat alle verschillende instanties uitvoeren. Analoog aan deze wethouder is er, zegt Van Eijck, op nationaal niveau een minister Jeugd nodig. Deze stelt de kaders van het beleid vast: wat moet er gebeuren en waaraan moet de uitvoering voldoen?
Daarbij is het de kunst de afspraken zó te formuleren dat de gemeenten maatwerk kunnen bieden, maar jongeren wel overal op dezelfde beschikbaarheid en kwaliteit van hulp kunnen rekenen. Decentralisatie mag niet leiden tot willekeur, zoals in Zweden het geval is, waar het jeugdbeleid uitsluitend een gemeentelijke zaak is.
Een minister Jeugd moet er bovendien voor zorgen dat niet, zoals nu, zeven departementen zich bemoeien met het jeugdbeleid, maar drie (of vier): Onderwijs (en Sociale Zaken), Volksgezondheid en Justitie. Die ministeries zijn cruciaal voor kinderen, want ze gaan over respectievelijk opvang, educatie en werk, opvoeding en bescherming, en veiligheid. Van Eijck stelt voor de minister van Onderwijs of van Volksgezondheid tot minister Jeugd te benoemen, voor een periode van vier jaar. Daarna moet hij niet meer nodig zijn. Het kabinet hoeft er dus niet groter van te worden, en de kinderen kunnen er wel degelijk iets mee opschieten.
Bureaucratische hobbel
Een minister die erin slaagt het jeugdbeleid zó te organiseren dat professionals meer tijd krijgen voor kinderen en hun ouders, verdient eeuwige roem.
Het is immers vaak zo dat leuk bedachte maatregelen resulteren in nog meer papierwerk: denk bijvoorbeeld aan de instelling van de Bureaus Jeugdzorg. Die waren bedoeld om ouders snel naar de juiste hulpgevers te kunnen verwijzen, maar blijken in de praktijk vaak juist een extra bureaucratische hobbel.
In plaats van nieuwe constructies te verzinnen, is het daarom slimmer om aan te sluiten bij bestaande initiatieven en daarnaast te proberen de (vaak uitgebreide) regelgeving zoveel mogelijk terug te snoeien – eigenlijk precies wat Van Eijck doet.
Toch blijft er nog een heel grote ‘maar’ staan. Want hoe het met kinderen gaat, hangt eerst en vooral samen met de maatschappij waarin ze opgroeien.
In een veilige, gezonde omgeving waar ze sportief, creatief en intellectueel worden uitgedaagd, gaat het met heel veel kinderen heel goed. Maar kinderen die opgroeien in een achterstandswijk, in een onveilige buurt, hebben het sowieso moeilijker. Het is niet toevallig dat in Nieuw-Zeeland relatief veel jongeren zelfmoord plegen. Het land kent een Maori-minderheid die wordt gemarginaliseerd en gecriminaliseerd. Daar krijg je geen gelukkige kinderen van.
Wie echt aan preventie wil doen, iets wat volgens de commissaris Jeugd van het allergrootste belang is, zet alles op alles om te voorkomen dat er kinderen in armoede opgroeien. Want anders is het dweilen met de kraan open.
Afwijzende reactie
Of de invloed van een minister Jeugd zo ver reikt, is maar de vraag.
Demissionair minister Winsemius van VROM luidde onlangs de noodklok over de honderdveertig achterstandswijken waar het kabinet naar zijn mening hoognodig in moet investeren, omdat anders ‘de vlam in de pan slaat’. Er is, zegt hij, jaarlijks 1 tot 1,4 miljard euro nodig om het tij te keren. Sloop, nieuwbouw en een brede sociale aanpak waarin wonen, werken, leren en veiligheid centraal staan – iets wat grote overeenkomsten vertoont met de brede buurtscholen waar Van Eijck voor pleit – zijn volgens hem hard nodig om een dreigende tweedeling te voorkomen.
Het kabinet reageerde onmiddellijk afwijzend. Dat was in dezelfde week dat premier Balkenende met warme woorden het tweede en laatste deel van Van Eijcks rapport in ontvangst nam.

Gerelateerd