<div class="lead">
Asscher wilde het met opzet anders aanpakken dan zijn voorgangers Melkert en Den Uyl. Maar toch werd hij de zoveelste PvdA-minister die overspannen verwachtingen wekte met een banenplan.
</div>
&#8216;De manier waarop ik bezig ben is knokken en vechten om water uit de rots te slaan,’ zei wijlen Joop den Uyl in een legendarisch interview met Vrij Nederland. Het ging over zijn banenplan. De oud-premier was minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geworden in een kabinet onder leiding van zijn aartsrivaal, CDA’er Dries van Agt. Om de bittere pil te vergulden werd hem in het vooruitzicht gesteld dat hij honderdduizenden nieuwe banen mocht creëren om de crisis en de werkloosheid te bestrijden.
Het zat vanaf het begin niet mee. De ministeries van Financiën en Economische Zaken vonden zijn plannen veel te duur. Vanuit Den Haag werkgelegenheid creëren zou leiden tot concurrentievervalsing en lastenverhoging voor het bedrijfsleven, zeiden ze. Uiteindelijk moest Den Uyl genoegen nemen met 55.000 tijdelijke banen voor jonge werklozen en zelfs die kwamen er niet. Nog voor de zomer van 1982 viel het centrumlinkse kabinet. No nonsense-manager Ruud Lubbers nam het heft in handen. Hij vond dat Nederland de crisis gewoon moest uitzieken.
<q class="pull-right">Nederland was in de jaren negentig het banenwonder van Europa.</q>
De paarse kabinetten van de jaren negentig worden vooral geassocieerd met privatisering, deregulering en invoering van vrije marktwerking op het spoor. In werkelijkheid voerden PvdA-ministers van Sociale Zaken als Ad Melkert, Klaas de Vries en Willem Vermeend een klassiek-socialistisch arbeidsmarktbeleid. Er kwamen Melkert-banen (conciërges en parkeerwachten in dienst van de overheid) en loonkostensubsidies voor werkgevers die mensen met een sociaal zwakke positie in dienst namen. Op het hoogtepunt, in 2002, werd maar liefst 5 miljard euro voor dat ‘activerende arbeidsmarktbeleid’ uitgetrokken, evenveel als het huidige kabinet aan lastenverlichting wil geven. ‘Nederland was in de jaren negentig het banenwonder van Europa,’ schrijft de Amsterdamse hoogleraar Paul de Beer in het afgelopen nummer van het tijdschrift Socialisme &amp; Democratie. Al kwam dat ook door het grote aantal jonge moeders met een deeltijdbaan.
Lodewijk Asscher wilde het anders aanpakken dan voorgangers als Den Uyl en Melkert. Hij wilde niet het verwijt krijgen dat hij een centralist was die aan Haags cockpit-denken leed. ‘Ik heb het met opzet nooit gehad over Asscher-banen of PvdA-banen,’ zei hij onlangs in het programma Pauw. Maar hij vertrouwde ook niet volledig op de onzichtbare hand van de markt. In het sociaal akkoord van voorjaar 2013 werd met werkgevers en vakbonden afgesproken om zogenaamde sectorplannen in het leven te roepen. Als de sociale partners de koppen bij elkaar staken, was Asscher bereid geld bij te passen. Er stond 600 miljoen voor op zijn begroting.
Het was een veel te ingewikkelde constructie. Van de 600 miljoen euro die werd uitgetrokken voor sectorplannen ligt nog steeds 150 miljoen op de plank. Reden voor de Tweede Kamer om tijdens de begrotingsbehandeling van Sociale Zaken deze week te hoop te lopen tegen de tot nu toe bijna sacrosancte Asscher. Volgens Steven van Weyenberg van D66 was zijn werkgelegenheidsbeleid op een teleurstellende mislukking uitgelopen. Pieter Heerma van het CDA ging all-out tegen de PvdA-kroonprins. Asscher mocht wel beweren dat hij niet op Den Uyl en Melkert leek, Heerma trapte daar niet in: ‘Asscher gelooft te veel in de maakbaarheid van de samenleving.’ Die 600 miljoen had beter kunnen worden besteed aan lastenverlichting voor het bedrijfsleven. Coalitiegenoot Anne Mulder van de VVD gaf de minister van Sociale Zaken in een interview met De Telegraaf een ‘onvoldoende’, al durfde de oud-lobbyist bij het Haagse bureau Pauw, Sanders, Zeilstra en Van Spaendonck dat in het debat niet met zoveel woorden te herhalen.
Ook Paul Ulenbelt van electorale rivaal de SP trok alle registers open: Asscher moest zich schamen voor de meer dan een half miljoen werklozen die Nederland telt. Het woord ‘werkgelegenheid’ kon wat Ulenbelt betreft beter van de voorgevel van het ministerie worden afgeschroefd.
Asscher wilde niet te hoog inzetten. Maar de gezamenlijke actie van D66, CDA, VVD en SP was een knap staaltje van politieke framing: voortaan moet de vicepremier door het leven als de zoveelste PvdA-minister die overspannen verwachtingen wekte met een banenplan. Werkgelegenheid in Nederland creëren blijft ook dertig jaar na Joop den Uyl water uit de rotsen slaan.

Gerelateerd