Niets aantrekken van racistische leuzen. Niet stilleggen, doorvoetballen. Het klinkt stoer, maar wat heeft iemand die geen gelijk heeft aan een moment van stilstand? Nee, geef ‘m dan een overkill.

A spoonful of sugar helps the medicine go down, moet Beyoncé hebben gedacht toen ze tijdens haar spectaculaire optreden in de pauze van de Super Bowl naar de Black Panthers verwees. Beyoncé en haar dansers staken een symbolische vuist in de lucht en ondanks vuurwerk en windmachines was dit voor velen nog te bitter. In de Sugar Bowl is het lastig om suikerig genoeg over te komen.

De in Irak werkzame journalist Judith Neurink opperde dat populaire televisieprogramma’s zoals Heel Holland Bakt en Ik vertrek moeten worden ingezet om begrip te kweken voor vluchtelingen. Zo kunnen ze bij Heel Holland Bakt best een baklava-recept proberen, terwijl het reportageprogramma dat Nederlanders volgt ‘die hun geluk in het buitenland gaan beproeven’ voortaan Ik arriveer zou kunnen heten om nieuwkomers te portretteren. Geen slecht idee. Een bekende saus kan een vreemd gerecht toegankelijk maken.

Vorige week werd Feyenoordkeeper Kenneth Vermeer verbaal en visueel aangevallen. Een toeschouwer hing een donkere pop aan een strop. Vermeer reageerde naderhand gelaten. De witte hand van de verslaggever schoot heen en weer in beeld, de NOS wilde emotie zien: ‘Breekt je hart dan niet.’ Het was moediger geweest als de verslaggever het uitblijven van een vraagteken had erkend om zijn medewoede te betuigen. In plaats daarvan benadrukte en herhaalde hij de categorie ‘huidskleur’ nog eens en hielp daarmee ongewild de aanvallende partij in diens dwingende poging om de wereld eenduidig in te delen (één eerste kleur, één eerste sekse, één eerste geaardheid).

Vermeer bleef stoïcijns over voetbal praten. Hij werd als zwarte man aangevallen, maar koos zelf een andere categorie: de voetballer. Filosoof Hannah Arendt zou hem dat verwijten. Zij stelde: ‘Wie als jood wordt aangevallen, moet zich als jood verdedigen.’ Het idee dat je een categorie individueel kunt ontstijgen, beschuldigt de gecategoriseerde namelijk van het bestaan van de categorie (je zegt: geen verkrachting zonder slachtoffers).

Voetbal kan als suiker worden gebruikt in een bitter debat. In plaats daarvan lijkt doorgaan het enige verweer dat we kennen.

Soms lijk je een categorie inderdaad beter te kunnen claimen dan deze aan anderen over te laten. De Amerikaanse queer rapper Zebra Katz lanceerde bijvoorbeeld een heerlijk nummer, ‘Ima Read’, waarin het woord bitch 87 keer wordt gebruikt. ‘Bitch’ werd toch wel tegen hem gebruikt en dus wil hij het niet associëren met een onderworpen positie. Het belerende ‘Ima read’ – ik zal je lezen – komt van de ballroomwedstrijden tussen latino- en Afro-Amerikaanse dragqueens, zoals die in de documentaire Paris is Burning (1990) worden getoond. Met de ballroomverwijzing ontvouwt Katz een alternatieve geschiedenis voor een taal die vaak als eenduidige scheldkanonnade wordt gebruikt.

Men was blij dat de wedstrijd Ajax-Feyenoord niet werd stilgelegd. Maar waarom? Professionele voetbalwedstrijden worden jaarlijks 11 miljoen keer bezocht. Voetbal kan als suiker worden gebruikt in een bitter debat. In plaats daarvan lijkt doorgaan het enige verweer dat we kennen. Het klinkt zo stoer. Blijven uitgaan na de aanslagen. Rokjes blijven dragen zonder toe-eigenende blikken op te merken. Blijven spelen terwijl racistische leuzen galmen. Maar hoe geeft een moment van stilstand macht aan iemand die geen gelijk heeft? Kwam ik als kind een potloodventer tegen, dan wist ik: die man weet pas wat hij aan het doen is wanneer je hoofdschuddend naar hem blijft staan kijken.

De man die een verwijzing naar Strange Fruit in de arena hing, werd direct opgepakt en kreeg een stadionverbod. Helaas. Thuis, waar de pop werd geknutseld, zal hij niet bijleren. Onthouding werkt niet corrigerend.

Je hoorde vroeger nog wel eens verhalen van kinderen die paffend werden betrapt en dan van hun ouders een heel pak shag in één keer achtereen moesten oproken. Je kotste een keer en rookte nooit weer. Een eenmalige overkill als remedie. Maar hoe regelen we dat, iemand laten stikken in zijn eigen racisme?